DE REFORMATIE DER PURITEINEN

“Hij was iemand die God boven alles de eer gaf en naast en onder God iedereen gaf wat hem verschuldigd was.” Zo omschrijft de zeventiendeeeuwse kerkhistoricus J. Geree het type van de oude Engelse puritein. “Zijn voornaamste zorg was God te dienen. Daarin deed hij niet wat goed was in zijn eigen ogen, maar in Gods ogen. Hij stelde daarbij het Woord van God tot maatstaf in zijn godsdienstige verrichtingen.”

Deze woorden zijn afgedrukt op de omslag van een in 2001 verschenen boek over de geschiedenis van het Puritanisme in Engeland en Schotland. Al te lang wachtte dit imponerende boek op bespreking in de kolommen van ons blad. Het is een boek van grote omvang (bijna 600 pagina’s) niet alleen, maar vooral van een hoge informatie-waarde. De registers aan het eind van het boek tonen er iets van: twaalf pagina’s met de titels van geraadpleegde literatuur en een even groot aantal bladzijden (in dubbele kolom!) met de namen van de personen die in dit boek genoemd worden.

Wie waren dat: de puriteinen? We moeten ze zoeken in het Engeland, Schotland en Noord-Amerika van half de zestiende tot diep in de achttiende eeuw. Ze worden wel getypeerd als degenen die behoorden tot de kerkelijke beweging die zich inzette voor een zuivere kerk, een zuivere leer en een zuiver leven. Niet voor niets gebruik ik het woord ‘zuiver’, in het Engels ‘pure’. En u begrijpt waar de naam ‘puriteinen’ vandaan komt. In eerste instantie was het een spotnaam. Maar gaandeweg was het de gebruikelijke aanduiding van de mensen in en buiten de kerk van Engeland die de eenvoudige geloofsgehoorzaamheid aan het Woord van God voorstonden. En zelf ook beoefenden. En daarvan getuigenis aflegden in woord en geschrift. Een geestelijke beweging, gericht op waarheid en klaarheid in het dienen van de Heere in de binnenkamer en op het marktplein. Maar vooral ook in de organisatie van het kerkelijke leven.

De opkomst van het puritanisme in het Engeland van zo rond 1560 was vooral door dat laatste gestempeld. De zes huwelijken van koning Hendruk VIII hebben er alles mee te maken. En evenzeer de losmaking van Engelands kerk van de kerk van Rome. En dientengevolge de strijd om de keuze tussen het bisschoppelijke systeem en het gereformeerde presbyteriale stelsel. Maar onder al die vragen lagen andere: hoe kan de kerk tot nieuw leven gebracht worden? Hoe zal Christus Koning zijn - in de samenleving, in de kerk, maar vooral: in de harten. Ik citeer: “Het ging hen niet in de eerste plaats om de kerkregering, maar om doorleefde vroomheid, om ware gemeenschap der gelovigen. Het was niet hun bedoeling de kerk af te schrijven, maar haar te reformeren. Om te wijzen op de noodzaak van waarachtige bekering...”

Hoe het allemaal gegaan is in de Engelstalige kerken - de schrijver van dit kloeke werk informeert ons er uitvoerig en gedegen over. Bekende en minder bekende namen passeren de revue. De personen achter die namen worden in hun historische context geplaatst. De grote betekenis van William Perkins, de vader van het puritanisme... De lotgevallen van Samuel Rutherford, de schrijver van de in de liefde van Christus gedrenkte ‘Letters’, zijn brieven... De invloed van John Bunyan en zijn beroemde geschriften... De grote geleerdheid maar de niet minder diepe vroomheid van John Owen... De plaats van Thomas Hooker in Nieuw-Engeland... Het komt alles aan de orde. Maar ook kunt u lezen over de worsteling van het puriteinse beginsel in tijden van tegenstand en vervolging. Ik denk bijvoorbeeld aan het jaar 1662 toen onder het bewind van koning Karei II Stuart 2400 puriteinse predikers van hun kansels werden verdreven, omdat zij zich niet konden verenigen met de Uniformiteitswet.

Ik beveel dit boek van harte aan. Er is wel wat moed voor nodig om aan zo’n pil van een werk te beginnen. Maar wie gevoel voor (kerkgeschiedenis heeft, zal al snel geen moeite hebben om het tot het eind uit te lezen. Ik ben de schrijver, de heer W. van der Zwaag uit Barneveld, dankbaar dat hij dit grootse werk ondernomen heeft. Zijn er geen aanmerkingen te maken? Een enkele. Zo had het de leesbaarheid bevorderd als de hoofdstukken waren onderverdeeld door middel van paragrafen met aparte kopjes. De toonzetting van dit boek laat merken dat het thema de schrijver zeer ter harte gaat. Dat maakt het lezen van deze kroniek enerzijds aantrekkelijk, anderzijds zou het enige afbreuk kunnen doen aan de eveneens gewenste objectiviteit in de geschiedschrijving. Aan het slot van het boek had een overzicht met de belangrijkste jaartallen de lezer kunnen dienen.

Maar de waardering overheerst! De inhoud van dit boek legt getuigenis af van Gods werk, Zijn doorgaande werk, ondanks tegenstand en verdachtmaking. Uit de geschriften van de puriteinse predikers is nog veel te leren. Het is erg verheugend dat er deze tijd weer aandacht voor hen is. En dat ook een groot aantal van hun boeken weer (in vertaling) verkrijgbaar is. Dan denk ik aan de bovengenoemde namen. Maar ook aan mensen als William Guthrie, Thomas Watson, Thomas Boston en George Whitefield. Ook de Amerikaanse prediker Jonathan Edwards kan in deze reeks geplaatst worden. De prediking van hen allen kenmerkte zich door een sterk accent op de persoon en het werk van Christus. Een scherpe wetsprediking en een ruime Evangelienodiging gingen in hun bediening hand in hand. En de Heere liet zich niet onbetuigd in Zijn zegen op hun arbeid. Die God leeft nog!

N.a.v.: W. van der Zwaag, De Reformatie der Puriteinen. Kerkhistorie van Engeland tussen Reformatie en Revolutie. Uitgeverij Gebr. Koster, Barneveld. Gebonden. 592 pag.

Prijs € 40,00.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen