TROUW AAN ISRAEL (6)

De middeleeuwen

In de middeleeuwen komt het chiliasme alleen bij sekten voor. Sekten legden terecht de vinger bij dwalingen van een geesteloze kerk, maar ze vervielen zelf tot onschriftuurlijke uitwassen. Bloedige vervolgingen deden hen verwachten dat het einde van deze bedeling nabij was. Men kon niet langer geloven in het duizendjarige rijk te leven, men verwachtte dat dit rijk spoedig zou aanbreken. De paus werd gezien als de antichrist, Rome als Babylon en de komst van Christus zou hen ten onder doen gaan terwijl een heerlijke toekomst wachtte voor de aanhangers van sekten die nu vervolgd werden. Door de vervolgingen van de zijde van de roomse kerk rees er een sterk verlangen naar de ondergang van de ‘vrouw op het scharlakenrode beest’ (Openb. 17), zoals de kerk werd gezien. Het kwam zelfs voor dat men kerken bestormde, beelden verwoestte om zich op deze wijze een weg te banen naar het komende vrederijk.

De Reformatie

De reformatoren hebben in de lijn van Augustinus steeds het chiliasme verworpen. Onder de wederdopers had het chiliasme grote aanhang. In een brief aan de franse koning nam Calvijn duidelijk afstand van doperse gedachten. Calvijn zette in deze brief de gereformeerde leer uiteen, die wars is van alle revolutionaire gevoelens. Guido de Brés vraagt in een brief, die de Nederlandse Geloofsbelijdenis vergezelde, aan koning Philips II de gereformeerde leer niet te verwarren met de opvattingen van de staatsgevaarlijke wederdopers.

Calvijn verwerpt wel het chiliasme, maar niet de gedachte dat het Joodse volk tot bekering zal komen. Bij Romeinen 11:26 tekent hij aan: “Velen verstaan dit van het Joodse volk, even alsof Paulus zeide dat de religie nog onder hen opgericht zou worden gelijk tevoren. Maar onder de Naam Israel versta ik het ganse volk Gods, opdat de zin zij als volgt: Als de heidenen ingegaan zijn, zullen ook de Joden zich uit de afwijking tot de gehoorzaamheid des geloofs begeven, en alzo zal de zaligheid aan het ganse Israel Gods volbracht worden, dat uit beide volken moet verzameld worden; doch alzo dat de Joden de eerste plaats behouden, als de eerstgeborenen in het huisgezin Gods.” Luther, Melanchton en Zwingli hebben ook het chiliasme verworpen.

De Nadere Reformatie

In het algemeen kunnen we zeggen dat de vertegenwoordigers van de Nadere Reformatie wel de bekering van het Joodse volk hebben verwacht, maar dat het chiliasme bij hen niet wordt aangetroffen. Zij bestreden het chiliasme. Zij verwierpen een toekomstig duizendjarig vrederijk en stelden dat de kerk tot het laatst toe strijdende kerk zou blijven. We lezen op blz. 191 van het boek ‘Trouw aan Israel”: “Ze achtten het wel mogelijk dat er een massale bekering van Joden zou plaatsvinden, en ook dat de kerk een bloeitijd tegemoet ging. Ze stelden het duizendjarig rijk overwegend in het verleden; anderen, zoals Koelman, stelden het in het heden; een enkeling, zoals Brakel, in de toekomst.” Udemans zag het duizendjarig rijk als geestelijk en verwierp de aardse en vleselijke opvattingen van de chiliasten. Willem Teellinck ziet Openbaring 21 als een voorzegging van een aardse toekomst voor de kerk. Ook à Marck verwachtte een heerlijker staat van de kerk. W. à Brakel spreekt van de bekering van het Joodse volk en van een vrederijk van duizend jaren in de toekomst.

Maar hij gelooft niet in een tweeëlei wederkomst van Christus. Dat noemt hij een verzinsel van de ‘chiliasten of duizendjarigen.’ Brakel is geen aanhanger van het echte chiliasme. Van Openbaring 20 zegt hij bijvoorbeeld dat men de zaken in dit hoofdstuk niet letterlijk moet verstaan. Christus zal niet wederkomen aan het begin van de duizend jaren en de martelaren zullen niet lichamelijk opstaan. Er zullen nog veel onbekeerden in de kerk zijn en de gelovigen zullen net als voorheen ook sterven. Brakel verwachtte een geestelijk koninkrijk. Hij geloofde ook dat het Joodse volk zou terugkeren naar Palestina, maar niet dat de tempel herbouwd zou worden. Brakel riep ook op te bidden voor de bekering van de Joden. Door een heilig leven moeten de Joden tot jaloersheid verwekt worden. Het werk van de Messias dient hen gepredikt te worden. Ook Koelman denkt aan een heerlijke geestelijke toekomst voor de kerk.

Chiliasten in de 17e eeuw

Onder de chiliasten in de 17e eeuw treffen we grote verschillen aan. Men verwachtte een omkering van de bestaande orde soms door middel van revolutie. Sommigen wilden wapengeweld gebruiken, anderen niet. Zij namen een meer afwachtende houding aan. Ds. J.C. Meeuse noemt zes kenmerken van de ‘echte chiliasten’, waarin zij verschillen van de puriteinen en van de mannen van de Nadere Reformatie:

Zij menen in een slotperiode te leven van een tijd,die een voorlopig karakter draagt. Met hen wordt de rij van Gods profeten besloten.

Zij onderscheiden zich in hun beschouwingen en in hun optreden van theologen van beroep en van de kerkelijke vroomheid door hun neiging tot radicalisme.

Zij verwachten het spoedig aanbreken van een geheel andersoortige tijd, wezenlijk onderscheiden van de voorafgaande tijd. Men zal dan van alle verdrukking bevrijd zijn, alle strijd zal gestreden en alle leed zal geleden zijn; er zal volkomen vrede zijn.

Zij verwachten een aards koninkrijk; sommigen hebben dit heel concreet getekend, zoals Antoinette de Bourignon, die schrijft: ‘De wereld zal een onbegrijpelijke schoonheid hebben. De aarde zal geheel als kristal wezen. Het vuur zal zonder rook en hitte leven en warmte verlenen aan alle dingen. De lucht zal zachter wezen zonder onweer. Het water zal verfrissen zonder vochtig te maken. Het menselijk lichaam zal geheel doorschijnend zijn, schitterender dan diamant.’

Zij geven hun toekomstverwachting een dermate zwaar accent, dat heel hun leven, en geschriften erdoor beheerst worden. Hylkema zegt, dat ze in bijna ‘elk reformateursch geschrift wordt uitgesproken. Niet zelden vormen zij het thema van het geheel betoog.

Er is een sterke neiging om in finesses te treden, zowel wat betreft de berekeningen als ook ten aanzien van de toekomstige staat van de mensen in het vrederijk. Zo wist Antoinette de Bourignon precies te vertellen, dat met Christus ook de zielen van de aartsvaders op aarde zouden terugkeren, dat de aarde dan van kristal zou zijn, dat er geen onweer zou zijn, et cetera. Er was geen eenheid van gevoelen aangaande een eerste wederkomst van Christus. Er is een wereld van verschil tussen de aanhangers van het chiliasme en de mannen van de Nadere Reformatie. Het is dan ook onjuist de vertegenwoordigers van de Nadere Reformatie als chiliasten te betitelen.

De negentiende eeuw

In deze eeuw beleefde het chiliasme in Duitsland een opleving In Engeland en Schotland bloeide de liefde voor het Joodse volk op. Er was sprake van een grote zendingsijver om hen te bekeren. Niet allen waren vrij van chiliastische gevoelens. In verschillende landen was er sprake van een kerkelijke opleving, het zogenaamde Reveil, waarbij het Joodse volk in de belangstelling kwam. In Duitsland spreekt F.W. Krummacher de hoop uit dat Israel spoedig zal hersteld worden en tot de God des verbonds wederkeren. In Nederland valt te denken aan personen als Bilderdijk, Da Costa en Cappadose. Da Costa meende dat Palestina weer door de tot bekering gekomen stammen van Israel bewoond zou worden en met een keur aan zegeningen overstort zou worden en tot middelpunt gesteld zou worden van het Koninkrijk Gods en van Christus over de gehele wereld. H.F. Kohlbrugge toonde zich afkerig van een toekomstig Koninkrijk van Christus in chiliastische zin en van het zogenaamde ‘duizendjarig rijk’. Kohlbrugge stelde dat als duizend jaren letterlijk genomen moeten worden, je dan alles letterlijk moet nemen. Hij leerde dat wie de zoete regering der genade kent in dat duizendjarig rijk leeft

Oplevend chiliasme in de twintigste eeuw

In 1933 hebben de Christelijke Gereformeerde Kerken de leer van ds. A.M. Berkhof veroordeeld vanwege zijn chiliastische drijven. De opvattingen van ds. Berkhof en die van Johannes de Heer bleken volgens een boekje van ds. Dubois over deze zaak in grote mate overeen te stemmen. Het boekje verscheen in 1934 in Oud-Beijerland onder de titel: ‘Het hedendaagsche Chiliasme, wat het wil en waarheen het voert.’ Joden kunnen net als heidenen alleen zalig worden door een waar geloof in Christus. In onze dagen vinden we het chiliasme terug bij diverse sekten. Darbisten, zevendedags adventisten en jehovah’s getuigen verwachten een aards vrederijk. Echter alleen door persoonlijke bekering wacht een zalige toekomst. Zo alleen zal gedeeld worden in een goede toekomst die er is voor Gods Kerk op aarde.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen