SABBAT EN ZONDAG

In een aantal artikelen wil ik op verzoek van de redactie ingaan op de verhouding tussen sabbat en zondag. Wat heeft de zondagsviering van de christelijke gemeente vandaag te maken met de sabbat zoals door God ingesteld en voorgeschreven aan Zijn volk in de Oudtestamentische bedeling? Is er een is-gelijk-teken te plaatsen tussen de oudtestamentische sabbat en de nieuwtestamentische zondag? Zijn alle bepalingen rondom de sabbat rechtsreeks over te brengen op de zondag? Of moeten we er van uitgaan dat er in feite geen relatie is, omdat de sabbat is afgeschaft en de gemeente van het Nieuwe Testament in een heel andere situatie (een heel ander bedeling) is gekomen dan de kerk van het Oude Verbond? Nergens heeft Christus een gebod gegeven om de eerste dag der week te heiligen alsof het onze sabbat was, zo stelt men. Is het dus wel juist om te suggereren dat de zondag in de plaats van de sabbat is gekomen, zoals de doop in de plaats der besnijdenis is gekomen? De doop is duidelijk ingesteld in het Nieuwe Testament, maar waar leest men van een dergelijke instelling ten aanzien van de eerste dag der week?

Dit zijn zomaar enkele vragen die bij dit onderwerp te stellen zijn. leder kan begrijpen dat dit rechtstreeks te maken heeft met de vraag hoe wij vandaag onze zondagsviering waarderen en hoe we de zondag beleven.

Actualiteit

Ik mag aannemen dat de lezer met mij overtuigd is van de actualiteit van dit onderwerp. Deze actualiteit is op een aantal manieren aan te tonen.

In de eerste plaats denk ik aan de commotie die is ontstaan in de Gereformeerde kerken (Vrijgemaakt) over dit onderwerp. Felle discussies en gevoelens van ernstige verontrusting zijn ontstaan vanwege een uitspraak van de synode van deze kerken in 1999. Het begon allemaal met een preek uit 1996 over zondag 38 van de Heidelbergse Catechismus. Daarin werd gesteld dat de visie op de zondag als rustdag niet teruggaat op een goddelijk gebod. U begrijpt wat iemand hierbij voelt, die om zijn geweten tegenover de HEERE vrij te houden zondagsarbeid heeft geweigerd en daarvoor offers heeft gebracht. Hij voelt zich in de kou staan, want als God het werken op zondag niet verbiedt, dan had hij die zondagsarbeid niet behoeven te weigeren en had er ook helemaal geen gewetensprobleem behoeven te zijn. Tegen deze passage uit de preek werd bezwaar aangetekend door een gemeentelid, een bezwaar dat uiteindelijk op de tafel van de generale Synode van de GKV terecht kwam. Deze Synode van Zuidhorn 1999 sprak uit dat deze opvatting dat de zondag als rustdag niet teruggaat op een goddelijk gebod, niet is te veroordelen.

Deze synode-uitspraak heeft veel bezwaarschriften opgeroepen. De kerkscheuring die leidde tot de afsplitsing van een aantal gemeenten is mede uit verontrusting over dit onderwerp ontstaan. De synode van 2002 stelden een studiecommissie in die de kerken moest dienen met bezinning en een handreiking over dit onderwerp. Deze studie is inmiddels verschenen onder de titel ‘Zondag Heerlijke dag’ en aan de synode aangeboden.

In de tweede plaats is te wijzen op de brochure die in onze kerken is verspreid door deputaten Adma (nu deputaten Diaconaat geheten), als themanummer van het blad Di@coon. Het themanummer (21e jaargang nummer 4) verscheen in november 2003 en draagt als titel ‘zondagsarbeid’. Deze brochure werd aan alle kerkenraden toegezonden. In deze brochure komt in kort bestek dezelfde problematiek aan de orde als in de studie die van Vrijgemaakte zijde verscheen. Deze brochure is vooral bedoeld als pastorale handreiking om kerkenraden en gemeenteleden bij te staan in de bezinning rond het onderwerp ‘zondagsarbeid’.

In de derde plaats wordt de actualiteit van dit onderwerp mede bepaald door de ontwikkelingen in de samenleving om ons heen. Duidelijk is dat de bijzondere plaats die de zondag in westerse en door het christendom gestempelde landen eeuwenlang heeft gehad, in ernstige mate wordt ondermijnd. In tal van sectoren van arbeid is er veel meer dan vroeger sprake van een economische noodzaak om het arbeidsproces (productieproces) niet te onderbreken maar continu door te laten gaan; ook op zondag dus.

In verband hiermee is het, in de vierde plaats, dat de zondagsheiliging en de zondagsviering ook onder christenen onder druk is komen te staan. De zuigkracht van het gedachtegoed van de moderne samenleving doet zich ook in de kerken gelden. Men maakt deel uit van deze moderne samenleving en wat betreft de zondagsviering past men zich aan aan ‘de eisen van de tijd.’ Zondagsarbeid vindt steeds meer plaats, en dat, naar het schijnt, met steeds minder gewetensproblemen. Ook de leden van kerken van reformatorisch belijden komen er in toenemende mate mee in aanraking. Wat is dan geoorloofd en wat niet?

Daarbij speelt trouwens ook de invloed van evangelisch gedachtegoed op dit punt een niet onbelangrijke rol. Een vrijere en minder ‘bekrompen’ opvatting over de zondag spreekt velen aan. Een keer naar de kerk in plaats van beide diensten bezoeken moet geen probleem zijn. Experimenteren met alternatieve vormen in de eredienst past ook goed in dit plaatje.

Men heeft het gevoel zijn plicht gedaan te hebben als men één dienst heeft bijgewoond, de rest van de dag kan ingevuld worden naar eigen believen. Recreatie krijgt dan alle ruimte, bijvoorbeeld.

Als ik mij niet vergis is er ook onder ons een proces gaande van afkalving van de waarde van de zondag. Hoeveel gemeenten hebben niet te maken met slecht tot zeer slecht bezochte middag/avond diensten. Wat is daarvan de oorzaak? Het lijkt mij een vrij onvruchtbare bezigheid om te zoeken naar oplossingen, als men niet eerst de oorzaak heeft gevonden.

Sommigen zoeken de oplossing in het ‘aantrekkelijker’ maken van de tweede kerkdienst. Niet meer van die strakke vormen. We gaan met elkaar in discussie. We vertonen wat beelden. We maken er een dienst met belangstellenden van, of een thermadienst, dan kun je liturgisch ook ineens wat meer. Wat te denken van de opmerking die ik onlangs hoorde, dat men de middagdienst verzuimt, omdat deze teveel lijkt op de morgendienst? Het is toch waarlijk niet te hopen dat dit door de kerken als een serieus argument wordt opgevat.

En wat te denken van de verkiezing en bevestiging tot ambtsdragers van broeders, die nog nooit anders gewend waren dan om maar één keer per zondag naar de kerk te gaan? Het feit dat zulke broeders gekandideerd kunnen worden zegt iets, maar dat ze gekozen worden ook.

Kortom, de vraag moet gesteld worden of er niet een proces gaande is waardoor de waarde van de zondag aan het afkalven is. Een volgende vraag is, of dit wellicht te maken heeft met de vraag hoe men de relatie sabbat en zondag ziet? Of, nog iets anders geformuleerd, is er voor ons in de nieuwtestamentische bedeling een gebod van God om de dag des Heeren te heiligen, vergelijkbaar met en herleidbaar uit het vierde gebod van de Tien Geboden?

Kortom, de vraag naar de verhouding tussen sabbat en zondag is er een die serieuze aandacht en bezinning verdient.

Mijn voornemen is om in twee of drie artikelen in te gaan op de studie van vrijgemaakte zijde ‘Zondag Heerlijke dag’, daarna wat aandacht te besteden aan de brochure van onze deputaten over de zondagsarbeid, om tenslotte te luisteren naar enkele stemmen uit de geschiedenis over dit onderwerp.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen