Verantwoord adaptief onderwijs...en het team

In dit artikel willen we enerzijds ingaan op de persoonlijke basisbehoeften, welke herschreven zijn, zodat ze passen binnen de kaders van onze identiteit. Anderzijds willen we een aantal punten noemen wat betreft de attitude van het team als het gaat om het daadwerkelijk gestalte geven aan 'verantwoord adaptief onderwijs'. Ter verduidelijking: we pretenderen niet dat we volledig zijn, het zijn gedachten, denkstootjes, e.d.

I. Persoonlijke basisbehoeften

Bezwaren
Achter de drie onderdelen (basisbehoeften) van het onderwijsconcept van L. Stevens gaat een mensen kindvisie schuil. Daardoor zijn er wat ons betreft twee grote bezwaren tegen 'adaptief onderwijs' in de zin zoals ze ooit is bedoeld. In de eerste plaats kunnen we ons niet vinden in het mensbeeld en de daaruit voortvloeiende visie. In de tweede plaats kunnen we niet uit de voeten met de term 'autonomie', vandaar dat we deze 'verantwoordelijkheid' noemen. Enerzijds is het gemakkelijk om bezwaren aan te voeren. Anderzijds heeft 'adaptief onderwijs' wel het een en ander in gang gezet, gekoppeld aan het hele gebeuren rondom 'Weer Samen naar School'. Positieve ontwikkelingen hebben plaatsgevonden en vinden nog plaats.

Basisbehoeften
Zoals gezegd wil 'adaptief onderwijs' rekening houden met de drie basisbehoeften van kinderen: (1) de behoefte aan relatie; (2) de behoefte aan competentie en (3) de behoefte aan verantwoordelijkheid. Binnen de school vormt juist de opvoedingsen onderwijsdoelstelling een eerste inspiratiebron voor de leraren. Vanuit deze inspiratiebron krijgen specifieke kindbehoeften hun inkleuring.

Relatie
De basisbehoefte van kinderen aan relatie is een bijbels gegeven. De mens is een sociaal wezen en dientengevolge kan en mag het kind niet op zichzelf leven. Interactie is nodig om mens te zijn; menselijk leven is samenleven. Binnen de school wordt op grond van bijbelse gegevens waarde gehecht aan het relatie-aspect. Er wordt gerekend met een viertal relaties waarin het kind staat, namelijk tot de Schepper, tot de schepping, tot de naaste en tot zichzelf.

Competentie
De behoefte aan competentie, ofwel de behoefte om iets zelf te kunnen, is een ingeschapen eigenschap. Leerlingen krijgen binnen de school de ruimte en de ondersteuning om uiteindelijk in aansluiting op hun eigen niveau steeds meer zelf te kunnen. Het streven naar competentie is niet bedoeld om je persoonlijk te onderscheiden, maar om te leren ten dienste te staan van de gemeenschap en haar omgeving. De leerkracht geeft de leerlingen positieve feedback op hun werk en gedrag, als dat gepast is. Ook is het laten blijken van positieve verwachtingen van de leerlingen een belangrijk middel om competentie te bevorderen. In het pedagogisch klimaat moeten de leerlingen zich geaccepteerd voelen met hun eigen (on)mogelijkheden. Omdat leerlingen verschillen in de mate van reeds verworven competenties, zal de leraar ook moeten omgaan met deze verschillen. Van belang is dat aangesloten wordt bij het kennisen begripsniveau van het kind.

Verantwoordelijkheid
Een laatste behoefte betreft die aan verantwoordelijkheid, de behoefte om zelf iets te doen. De kinderen verantwoordelijkheid leren dragen, is een belangrijke doelstelling in de school. Er wordt gewerkt vanuit het besef dat de mens na de zondeval een redelijk-zedelijk schepsel gebleven is, die de verantwoordelijkheid gekregen heeft als rentmeester te fungeren. Het gaat daarbij om een verantwoordelijkheid voor zichzelf, voor de naaste en voor de schepping. Dit wijst op een roeping tot dienstbaarheid en afhankelijkheid. Dienstbaarheid aan anderen en afhankelijkheid van de Ander. De leerlingen moeten bij het ouder worden steeds meer taken zelfstandig uitvoeren. Leerlingen moeten leren zelfstandig problemen oplossen, waarbij rekening gehouden moet worden met verschillen tussen leerlingen wat betreft zelfstandigheid en hun mogelijkheden tot het dragen van verantwoordelijkheid. Kinderen verantwoordelijkheid leren dragen heeft onder andere als consequentie dat opvoeding en gewetensvorming nodig zijn.

II. Vaardigheden/attitude van het team

'Verantwoord adaptief onderwijs' heeft alles te maken met schoolontwikkeling. Schoolontwikkeling is het op basis van planmatig handelen voortdurend sturing geven aan de school en te bewerkstelligen dat de school veranderingen doorvoert in de inrichting en de organisatie van het onderwijs teneinde onder optimale condities de vastgestelde doelen te bereiken. Schoolontwikkeling is een opgave voor het hele team.

Schoolontwikkeling
Een veranderingsproces dient te worden gepland en gestimuleerd. Onderwijsverandering dient principieel gebaseerd te zijn op de school als eenheid en op de leraar als spaak van verandering. Planning geeft structuur en praktische invulling aan het ontwikkelingsproces in de school. Bij schoolontwikkeling speelt de schoolleider een centrale rol. Hij is veelal degene die de noodzaak van veranderingen het eerst bemerkt en met voorstellen richting het team komt. Ook het starten, coördineren en evalueren van veranderingsprocessen is vaak een taak van de schoolleider.

Vaardigheden/attitude
Welke vaardigheden/attitude moeten we als team ons eigen maken?
• Adaptief onderwijs vergt kwalitatief goede instructie van de leerkracht voor alle leerlingen. Goede instructie is directe instructie. Directe instructie voldoet aan drie kenmerken: voordoen begeleide inoefening zelfstandige oefening
• De leerkracht moet interactief onderwijs geven, want de kern van adaptief onderwijs is immers de instructie afstemmen op wat de kinderen al weten.
• Aanleren van strategieën, transfer van kennis en vaardigheden. Leren hoe zelfstandig een taak aan te kunnen pakken. De eigen bijdrage van de leerling moet positief gewaardeerd worden. Er moet gebruik worden gemaakt van de intrinsieke motivatie van de leerlingen door aan te sluiten bij hun ervaringen.
• Adaptief onderwijs vergt kwalitatief goede materialen voor alle leerlingen.
• Het is belangrijk bij adaptief onderwijs om te bepalen wat nu eigenlijk de kern is van de leerstof in een methode. • Adaptief onderwijs moet zoveel mogelijk gericht zijn op het voorkomen van problemen.
• Tijd vrijmaken door middel van instellen bloktijden ten behoeve van zelfstandig werken. Andere mogelijkheden zijn het inschakelen van de computer voor extra oefening of het inschakelen van andere leerlingen (samenwerkend leren). doelen bereiken, daarvoor kwalitatief goede groepsinstructie binnen de groep en uitbreiding van instructietijd aan de zwakke leerlingen, terwijl de overige kinderen zelfstandig aan het werk zijn. Voor een enkel kind zal aanvullende zorg tot aan het eind van de basisschool nodig blijven om een minimumniveau te behalen.
• Ten behoeve van adaptief onderwijs is passende ruimtelijke indeling van de klas nodig. Er kan gewerkt worden met een aparte instructietafel, vaste looproutes.
• Adaptief onderwijs leidt ertoe dat leerlingen kortere of langere tijd zelfstandig werken, alleen of in groepjes. Leerkrachten zullen daarom in staat moeten zijn om leerlingen zelf verantwoordelijkheid te laten dragen. Leerlingen kunnen vaak n.l. meer dan verwacht.
Natuurlijk vergt zelfstandig handelen van leerlingen de nodige voorbereiding van de leerkracht en blijft hij altijd de eindverantwoordelijke.
• Leerkrachten moeten goed op de hoogte zijn van de actuele vorderingen van hun leerlingen. Ook een strak klassenmanagement is een vereiste voor een vlot verloop van adaptief onderwijs. Duidelijke regels. Veel leertijd wordt gewonnen door goede routines in de klas.

Geraadpleegde literatuur
• De school als leeren leefgemeenschap, drs. A. Visser
• Onderwijskunde, een kennisbasis voor professionals, J. Lowyck en N. Verloop (red.)
• Informatiemateriaal BAS-project, Semenarium van Orthopedagogiek
• Artikelen uit Basisschoolmanagement, september 2000

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen