Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

enkele aspecten omtrent seksuele voorlichting en opvoeding aangestipt (1) (Naar aanleiding van een gehouden lezing van ds. Tj. de Jong)

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

enkele aspecten omtrent seksuele voorlichting en opvoeding aangestipt (1) (Naar aanleiding van een gehouden lezing van ds. Tj. de Jong)

16 minuten leestijd Arcering uitzetten

In dit artikel geven w e slechts enkele opmerkingen en feiten over seksualiteit. Doch zonder altijd een conclusie te trekken. Het lijkt dat w e w a t veralgemeniseren, maar dat wil ik niet zomaar doen. Ik wijs erop dat ik geen vindplaatsen van citaten geef, omdat het niet o m een wetenschappelijk artikel gaat, maar o m een bezinnend artikel. Hierbij kunnen citaten passen waar vraagtekens bij te plaatsen zijn en die toch van belang kunnen zijn bij de meningsvorming.

In dit artikel zijn vier hoofdlijnen te onderscheiden, te weten:
1. Spreken over seksualiteit
2. Seksualiteit in de Bijbel
3. De verseksualiseerde tijd
4. Seksuele opvoeding en voorlichting Als laatste geef ik concreet antwoorden op enkele praktische vragen. Ds. Tj. de Jong

1. Het spreken over seksualiteit

Dat het spreken over seksualiteit in is, toont aan hoezeer het in de huidige samenleving verankerd is en wellicht ook hoezeer het als problematisch ervaren wordt. Soms lijkt het wel een hype, een zaak van emotie van de massa. Ik mis het natuurlijke omgaan met elkaar in heel deze materie. Leert niet de natuur een aantal zaken vanzelf? Ik weet dat men op deze opmerking vele pijlen afschiet. Wanneer we uitgaan van het woord 'seks', dan is de primaire betekenis het onderstrepen van de fysieke verschillen tussen de leden van het menselijk geslacht, zo schrijft iemand. Daarbij vermijdt de Schrift in het algemeen om de genitalia bij name te noemen. Uitzondering is het vlees van de voorhuid en het woord zaad, als ook voor de vrouw de buik, de borsten en tepels. De Bijbel heeft een hoge standaard ten aanzien van deze materie, zoals ook blijkt uit het taalgebruik. Nu teken ik aan dat wij enkele Latijnse begrippen hebben voor de geslachtsdelen van de mens, voor een afstandelijk gebruik, een versluierend spreken, waarbij ook verlegenheid gecamoufleerd kan worden. Of dat getuigt van hoge standaards of van onze verlegenheid, is een tweede.

Definitie

Mr. A. Bouman in de Christelijke Encyclopedie definieert seksualiteit als volgt: "... het geheel aan geslacht gebonden eigenschappen en strevingen naar lustbevrediging". De mens is hierin betrokken als geheel, het heeft dus een psychisch-somatisch karakter hetwelk blijkt uit het lichamelijk reageren op lustgedachten ... We citeren hem verder: "Door de wisselwerking tussen de productie van geslachtshormonen en voortplantingsstoffen, de behoefte om liefde te geven en te ontvangen, en de prikkelingen uit de samenleving en cultuur, ontstaan geslachtelijke verlangens ... en die streven naar bevrediging, in de regel binnen de grenzen die de samenleving hieraan gesteld heeft door moraal, taboes, gebruiken en wetten." In deze definitie mis ik toch wel het uitdrukkelijk noemen van het Woord en de Wet des Heeren, geldend voor alle mensen. Het gaat hier om een veranderende moraal, die zich aanpast aan wat de samenleving aan ethische veranderingen kan verdragen in een bepaalde tijd.

Driften

Bouman stelt ook dat de Schrift positief spreekt, maar gaat dan op de verkeerde toer door te zeggen dat in de eerste eeuwen deze visie in de kerk door overgeestelijkheid, verdringing en onkunde werd omgebogen in het negatieve. Materialisme, realisme en de psychoanalyse van Freud laat zien hoe dat ook de seksualiteit zich ontwikkelt t o t volwassenheid. De mens wordt in de ban der driften geslagen en aan de seksualiteit wordt een overspanning toegekend, waardoor haar integratie in het gevoelsleven wordt bemoeilijkt. Hij wil geen scheiding zien tussen seksualiteit en erotiek, omdat die het liefdesleven laat uiteen vallen in een lager en een hoger deel. De praktijk is dat de erotiek dan te lichamelijk wordt en zich isoleert van de echte liefde; ze richt zich op de ander om de lichamelijke lusten t e bevredigen. Mr. Bouman zegt dan dat " d e zin van de seksualiteit wordt het zich als man en vrouw, in het grensgebied van eikaars bewuste of onbewuste verlangens, in liefde bekennen t o t de ander, in zijn grootheid en afhankelijkheid beide."

Los van voortplanting

Opmerkelijk is hierbij dat in deze visie de voortplanting geen rol speelt. Wel wil ik een citaat geven: "De loskoppeling van seksualiteit en voortplanting heeft voor vrouwen enorme mogelijkheden geschapen." Bijvoorbeeld wat betreft datgene wat men zelfontplooiing noemt van de vrouw met eigen betaalde baan buiten het gezin. Ze verzelfstandigt. De kinderen zijn niet meer nummer één. Gezinsplanning en kleine gezinnen treden op. Dat geeft, zo zegt men, meer mogelijkheden t o t ontplooiing van de kinderen, scholing, enz.

Visie op het lichaam

De visie op ons lichaam is van wezenlijk belang ten aanzien van de seksualiteit. We kunnen het lichaam zien als: • kerker, zoals de Grieken denken met hun stelling sèma sooma, het lichaam is een graf. Of als de Hindoes doen die het lichaam verbranden zodat de ziel kan ontsnappen;
• tempel, zoals Paulus schrijft, de Bijbelse lijn voor de ware gelovigen;
• gebruiksvoorwerp waar we ons mee kunnen vermaken;
• instrument van de ziel, waarmee de ziel en het innerlijk kunnen werken en zich uitdrukken;
• onderdeel van het beeld en de gelijkenis Gods, er wezenlijk bijhorende (RoomsKatholieke kerk en Augustinus).

Ik benadruk dat we de visie op seksualiteit niet moeten isoleren van andere terreinen en vlakken. Voorts blijkt dat in feite de theologie ofwel de moraal de normen en waarden stelt. Hoe we de verhouding tussen geest en lichaam zien is van belang. En dan nog gewoonten en tradities, ervaringen in de jeugd. Bij dit alles moeten we vaststellen dat de emoties een grote rol spelen. Waar emoties meespelen, daar vallen rationele zaken weg en daar gaan gevoelens overheersen boven verstandelijk en verantwoordelijk handelen en redeneren. Daarbij geldt dat weinig onderwerpen zozeer bezet zijn door eigen ervaringen, emoties, normen en waarden als seksualiteit. Iedere lezer heeft zijn eigen verhaal. Seksualiteit is een emotioneel onderwerp. Ik ben ook van mening dat het belangrijk is dat mensen leren met respect te praten over menselijke gevoelens en dat kan een niet te onderschatten preventief middel zijn tegen seksueel misbruik of eigen seksuele misvattingen of zelfs frustraties. We kunnen de seksualiteit niet isoleren van de persoon en zijn functioneren vanuit zijn principiële achtergronden.

Het huwelijk

Martin Bucer stelt dat het huwelijk er is omwille van de kinderen en de voortplanting van het menselijk geslacht, ja moge het zijn t o t voortgang van de kerk. Ten tweede is het er omwille van de hoererij en om de ontucht aan banden te leggen. In het huwelijk geeft de man aan de vrouw en andersom het recht van zijn of haar lichaam gebruik te maken. Het is dus plicht om deze zaak aan de ander te bewijzen. Door de zonde zou de begeerte naar seksualiteit anders in verkeerde banen geleid worden van overspel, prostitutie, enz. Het is zaak van de liefde om de ander te helpen dit te voorkomen. Seksuele begeerten kunnen op legitieme wijze alzo bevredigd worden. De begeerte naar geslachtsgemeenschap is ingeschapen, maar wordt door de zonde een gevaarlijke zaak en kan gevaarlijke vormen aannemen.

Niet-gehuwd

Ook de niet-getrouwde moet in onze dagen voldoen aan zijn of haar seksuele behoefte. Ik erken dat men seksuele gevoelens heeft, maar of die bevredigd moeten worden, is een tweede. Seksualiteit is geen product wat geleverd kan worden los van de persoon en los van liefde en trouw. Is een niet-gehuwde daarom te beklagen omdat hij/ zij geen seksualiteit heeft en beleeft? Neen, hij of zij is gewoon voor honderd procent mens. Niet ieder mens krijgt de kans alle talenten en gaven en mogelijkheden die hij/zij in zich heeft te benutten. Het kan ook een roeping zijn om zich te beheersen. Voor alles geldt dat ook in de seksuele relatie het woord agape genoemd wordt, wat inhoudt: God eerst en de ander gaat voor het eigen ik. (Ef. 5:21-33 en Gal. 5 :13) En de focus op agape vernietigt de moderne visie dat liefde een betekenisloze term is buiten de context van fysieke en seksuele ervaring. O od eerst

Verdierlijken

Seksualiteit bij dieren is een natuurlijke en lichamelijke zaak, zonder gedachten en denken of psychische affectie. Als de seksuele driften de mens leiden, verdierlijkt de mens. Toom en teugel zijn nodig. Met verdierlijken bedoel ik dat de seksualiteit zich alleen richt op het lichaam, los van de persoon. Dan wordt het bevredigen van eigen lustgevoelens, driften, hartstocht en zinnelijkheid. Juist in het huwelijk waar het om liefde en trouw gaat, staat de persoon centraal. Verkrachting binnen het huwelijk kan. Dan is er sprake van zelfbevrediging via het lichaam van de ander. Het gaat er dan om dat de ander gebruikt of misbruikt wordt.

2. Seksualiteit in de Bijbel

Paradijs Meestal gaat men er stilzwijgend van uit dat er in de staat der rechtheid, ook indien zij gebleven was, seksualiteit zou zijn geweest. Het Woord zegt niet expliciet dat het zo is, maar we concluderen dat zelf. Wanneer het zo is geweest, dan weten we ook niet hoe de beleving zou zijn geweest! We moeten verder maar niet speculeren. Het huwelijk was er wel in het paradijs: God maakte één man en één vrouw voor elkaar, zegt Maleachi. In dat Bijbelboek (hoofdstuk 2:15) is duidelijk dat Lamechs daad in Genesis 4:19 zonde is die we vinden op de brede weg. Daarmee hebben we de polygamie, de polyandrie, en de chronologische polygamie (echtscheiden) ook af te wijzen.

Genesis

Genesis 1:27 spreekt van de schepping van man en vrouw. Daarna in vers 28: Weest vruchtbaar en vermenigvuldigt en vervult ... . Maar vooraf gaat dat God de mens zegende. Let wel! Uit die zegen vermenig6 J A A R G A N G 3 4 N R . 6 D E C E M B E R 2 0 0 5 vuldiging! De kanttekening wijst naar vers 22, waar hetzelfde gezegd wordt van de dieren en bij het zegenen staat aangetekend: "God gaf hun kracht om hun geslacht door voortteling te onderhouden en te vermenigvuldigen." Verder staat er niets over beleving van de seksualiteit, behalve dus in het kader van de voortplanting. Het primaire doel van seksuele gemeenschap wat in de Schrift benadrukt wordt, is de voortplanting (Gen. 1:28). Voorts zal deze zaak voor hen ook vreugde hebben veroorzaakt, omdat er geen zonde was. Wat betreft het 'hoe' van de beleving, zegt dit hoofdstuk niets.

Wanneer verder van seksualiteit sprake is dan komen we in Genesis 3, na de val. Schaamte vanuit schuld, na de zonde en omwille van de zonde. Naaktheid blijkt zonde op te wekken in de gedachten of begeerten. Begeerte wordt een zaak van bezitten en beheersen: overmeesteren. Naakt is een negatief begrip, bloot is iets anders. Seksualiteit komt dus in direct verband met de zonde in de Bijbel naar voren. De kanttekening zegt bij Gen. 3:7, bij de geopende ogen van Adam en Eva: "Versta niet zozeer de ogen des lichaams, waardoor zij zagen hunne schaamte, als des geestes waardoor zij gevoelden hunne zonde en straf die zij over zich en hunne nakomelingen gebracht hadden, zijnde daarvan in hunne consciëntiën overtuigd."

In Genesis 34 lezen we van het nemen van Dina, het liggen bij haar en het verkrachten. Het Hebreeuwse woord betekent verdrukken, vernederen. Zo noemt de Heilige Schrift het schenden en schofferen van vrouwen (Richt. 19:24 en 2 Sam. 13:14). 'Ook al is het zo dat hij later vriendelijk en troostelijk met haar sprak; ze was ongetwijfeld zeer ontsteld over deze onverwachte daad,' zegt de kanttekening. Haar broers zeggen dat ze verontreinigd is. Het wordt dwaasheid genoemd, dat wil zeggen 'een boze onbeschaamde lust.' Het is een schendig stuk of schandelijkheid of afvalligheid, onzinnigheid. Het is een zonde tegen Gods gebod, tegen de burgerlijke eerbaarheid, soms ook tegen de natuur en veroorzakende grote ergernis en schaamte. Verder blijkt dat seksualiteit op het huwelijk gericht is of binnen het huwelijk valt, wanneer het goed is. Ik denk daarbij ook aan Onan in Genesis 38. Geslachtsgemeenschap met zijn schoonzuster is geoorloofd binnen het kader van het baren van een kind voor zijn overleden broer.

In het Woord des Heeren leest men van seksualiteit, maar nimmer laag en altijd in bewoordingen die kanseltaal zijn en blijven. De seksuele daad wordt beschreven als 'bekennen' of 'verwekken' en dan altijd in verband met nageslacht. Daar tegenover staat dat bij 'verkrachten' de man dader is, maar de vrouw soms als verleidster gezien wordt. Vergelijk Amnon die schuldig is. Nochtans blijkt Thamar niet onwillig. Ook Dina gaat niet vrijuit, want ze geeft aanleiding door de dochters des lands te gaan bezien. Anderzijds zijn de dochters van Lot een lichtend voorbeeld zolang ze in Sodom woonden. In Zoar lagen de zaken anders, alhoewel het daar niet om de seksualiteit op zich ging, maar om nageslacht! Dat gold ook Abraham en Hagar, ook t.a.v. de twee vrouwen van Elkana en Thamars houding ten aanzien van Juda.

Het is trouwens de vraag of de Bijbel wel zo open is over seksualiteit, als velen zeggen en wensen. Ik meen van niet. Er is geen taboesfeer, maar er zijn wel dingen die niet voor het publiek zijn en die niet in detail worden uitgewerkt, zoals in bijbelse romans als David en Bathseba, Juda en Thamar, het leven van Simson en de lage wijze waarop men schrijft over Maria Magdalena.

Hooglied

Is het Hooglied 'esthetiek' of 'erotiek'? Ik denk, wanneer men deze keuze wil maken, het eerste. Niet alles w a t met lichaamsvormen te maken heeft, moeten w e in de erotische sfeer trekken. Zo doet het Hooglied ook niet! Als voorbeeld geef ik David die Bathseba best mooi mocht vinden, maar niet seksueel, vleselijk en in zondig begeren. In het Hooglied is iets van uitstijgen boven de zonde en de schoonheid zelf beminnen, zonder hartstocht, hoewel met het ganse hart. Wie het vatten kan, vatte het. Verder is de betekenis van het Hooglied geestelijk naar alle commentaren vanaf de oude tijd. Men spreekt ook wel van allegorie. Alleen in het heden gaat men het meer betrekken op de lichamelijke zuivere liefdesverhouding van een man en een vrouw. Het w o r d t dan de liefde van God t o t Israël, zoals w e dat ook vinden bij de profeten. Ook denken w e zonder meer aan de verhouding van Christus en Zijn bruid, mede ziende op de brieven van Paulus en het boek der Openbaring. Daarin speelt het lichaam geen rol, o f w e l de seksualiteit speelt geen rol. In het Hooglied vinden w e de harmonie van innerlijk en uiterlijk, van geest en ziel. Juist de innerlijke liefde maakt het lichaam mooi. Welke v r o u w is mooi en aantrekkelijk? De v r o u w die men liefheeft. Daar w o r d t het lichaam geen voorwerp van esthetische schoonheid in objectieve zin, zoals bij missverkiezingen, foto's, shows, pornografie. Dat is etalage van het lichaam. Het pornoblad Playboy adverteert regelmatig met de naam van 'die zich bloot geeft' of 'die uit de kleren gaat'. Dan richt men zich los van de persoon o p het lichaam.

Plicht en roeping

De zonde geeft seksualiteit een plaats buiten het huwelijk of er tegenin. Zonde in seksueel opzicht w o r d t meestal vergoelijkt en het lijkt alsof men er niets aan kan doen. "Ik kan er niets aan doen dat ik verliefd w o r d op een ander." Zo ook een vrijgezel die verliefd w o r d t op een get r o u w d e en deze redenering eropna houdt. Men probeert zonde te verontschuldigen, dat is de algemene lijn. Liefde kan opdracht zijn en is niet alleen maar afwachten of je eraan overgeven. Het kan zijn dat liefde bestreden moet w o r d e n . Liefde is plicht en roeping. Ik denk aan Izaak en Rebecca, dat lag in Gods voorzienigheid en was in Godsvreze! Jacob gaf gehoor aan verliefdheid op het eerste gezicht, afgaande op het uiterlijk! De gevolgen in dat huwelijk waren niet mis.

Verseksualiseerde tijd

De Bijbel is terughoudend in haar taalgebruik en in het beschrijven van seksuele handelingen, maar niet geheimzinnig. Ik pleit voor terughoudendheid, alhoewel onze maatschappij geseksualiseerd is op alle vlakken: media, film, billboards, reclame van kleding, ontkleding, badkleding, ondergoed, catalogi, aanbiedingen van erotiek via de TPG, strandcultuur, zelfs autoadvertenties, boeken, kranten, artikelen, foto's en artikelen in damesbladen en zeker de boulevardpers die in onze gezinnen geenszins een plaats dient te hebben. Ook foto's in zogenaamd neutrale kranten zijn vaak zeer onzedelijk. In deze woeste en huilende wildernis moet de jeugd een weg vinden en de weg gewezen worden. In feite is het verschrikkelijk dat bijvoorbeeld gemeenteraden zich moeten bezinnen over het bloot in bushokjes. Overigens waren ook de bijbelse tijden zedeloze tijden. De Baals en Astartes waren vruchtbaarheidsgoden met een onzedelijke cultus en de Grieks-Romeinse wereld was ook in seksueel opzicht zeer verloederd. In Korinthe waren 1000 officiële tempelprostituees ter wille van 'heilige' prostitutie in dienst van de afgod.

Voorbehoedsmiddelen

 De verseksualiseerde tijd komt ook t o t uitdrukking in het gebruik van voorbehoedsmiddelen, meer in gebruik voor een onbeheerst zich uitleven dan gericht op menselijke verantwoordelijkheid en gebruik van de rede, ook in emotionele situaties. Dat geldt ook wanneer voorbehoedsmiddelen nodig zijn, waarbij ik even in het midden laat wat het woordje 'nodig' inhoudt. Er kunnen wellicht lichamelijke omstandigheden zijn, waar we medisch geen kwaad van willen denken. Maar ik laat dit terrein even liggen.

Feminisme

De huidige seksuele moraal is mede veroorzaakt door bevrijdingsbewegingen zoals het feminisme wat de vrouw 'bevrijdt' van de oude kaders van het huisvrouw en moeder zijn, van het feit dat seksualiteit en zwangerschap verbonden zijn, van het gebonden zijn aan het 'noodlot' dat men met een vrouwelijk lichaam geboren is. En daarvan moet men zich bevrijden. Want zelfontplooiing betekent een betaalde baan buitenshuis en daar passen geen kinderen bij. Toch heeft men seksuele gevoelens en behoeften, die men wil bevredigen. Men heeft daar recht op. Het is duidelijk dat feminisme los staat van Bijbelse normen en waarden, ja zelfs daar tegenin gaat. Het weg willen hebben van absolute autoritaire regels die worden opgelegd, is goddeloze opstandigheid.

Persoonlijke zaak

Dan komen we bij de volgende gang, zoals ik lees: erotiek in positieve zin is persoonlijk en gericht op een exclusieve ander. Ze verzet zich tegen veralgemenisering. Het gaat om een gezamenlijke subjectieve werkelijkheid van erotische intimi en in feite gaat ze voorbij aan een puur lichamelijke behoefte. Deze behoefte is uitdrukkingsvorm van liefde. De erotische ervaring mag niet gedwongen worden. Het behoort t o t het spontane gedrag. Het laat zich niet vertalen in het recht op genieten.

Intimiteit

We krijgen dus te maken met seksuele consumenten die de intimiteit missen. Het lijkt er op dat genieten kan worden afgedwongen. Het staat los van de persoonlijkheid, van het werkelijke contact, het is gebruik maken van het lichaam van de ander op bepaald vlak. Dan komt er een seksuele vrijheid. Er wordt afgerekend met de seksuele beheersingsmoraal die teruggrijpt op het christelijke denken. Met de komst van de anticonceptie en daarmee het verdwijnen van de angst voor zwangerschap was de moraal passé. Voor velen is seksuele fysieke bevrediging het leven, echt leven, maar het laat de mens leeg. De mens beslist en beschikt zelf. Als enige beperking geldt nog dat de seksuele partner geen schade wordt berokkend. Men spreekt dan ook over het recht van lichamelijk en psychisch welbevinden voor iedereen naar eigen moraal en wensen. Het wordt een publieke zaak, het wordt banaal, het wordt gewoon in negatieve zin en het verwordt tot een zaak van dieren.

Dit artikel werd u aangeboden door: KOC Visie

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 1 december 2005

Criterium | 52 Pagina's

enkele aspecten omtrent seksuele voorlichting en opvoeding aangestipt (1) (Naar aanleiding van een gehouden lezing van ds. Tj. de Jong)

Bekijk de hele uitgave van donderdag 1 december 2005

Criterium | 52 Pagina's