KOC

KOC

Islam (1)

Inleidende opmerkingen
Het is goed dat de scholen de Islam voor het voetlicht halen op deze dag van toerusting. Er zijn zoal een zestal redenen te noemen waarom de islam onze aandacht waard is:\

1 Wereldwijd gezien staat de Islam er sterk voor. Veertig landen zijn islamitisch. Een miljard van de wereldbevolking is Moslim. Dat betekend dat 1/6e van de wereldbevolking islamiet is.
2 Nederland groeituittoteen multiculturele samenleving. Telde Nederland in 1960 nog ongeveer 1400 islamieten, thans zitten we rond de 850.000 legale personen verdeeld over ongeveer 450 moskeeën. Tellen we de illegalen erbij dan zitten we rond een miljoen personen. Omgerekend is dus 1 op de 16 inwoners moslim. In snel tempo neemt hun scholing toe. Er staan 35 basisscholen van islamitische signatuur, een scholengemeenschap voor voortgezet onderwijs in Rotterdam en Amsterdam. Ook is sinds 1986 de Nederlandse Moslimomroep actief. Deze getallen tekenen hun omvang. We kunnen niet om hen heen.
3 De Islam is ook de snelst groeiende godsdienst, zo schrijft dr. J. Verkuyl. Voor velen vitaal in zijn eenvoud. Zeg de geloofsbelijdenis op en je bent Islamiet. In het jaar 2000 hebben naar schatting 6000 autochtonen de islamitische godsdienst aanvaard. Wat maakt de Islam zo aantrekkelijk? Een paar dingen: Geen ingewikkelde vraagstukken zoals de erfzonde de verhouding naar de goede Schepper of een belijdenis van de Drie-eenheid. Maar wel een duidelijke gedragscode, een grote maatschappelijke betrokkenheid, een duidelijke verklaring voor het bestaan van armoede en rijkdom.
4 De Islam valt op door zijn extreme uitingsvormen. Enorm betrokken op de medemens en aan de andere kant meedogenloos. Gevaarlijk in zijn extreme vormen. En daarmee gevaarlijk in al zijn vormen? Laten we daar wel op beducht zijn. De islam is te grillig en veelvormig om over een kam geschoren te worden. "De islam is als water, het neemt de kleur van de ondergrond aan waarover het stroomt". Maar dat neemt de gevaarlijke kanten niet weg. Oppassen dus.
5 De islam heeft een boodschap en visie. De Koran is de vervolmaking van de Bijbel. Mede daardoor kan de islam op alle vragen antwoord geven. Moslims zijn van mening dat het christendom zijn tijd gehad heeft. De ontbinding blijkt uit het verval van de christelijke moraal en leer. Dr. J. Bouman stelt in zijn boek Iri gesprek met Moslims dat de islam voor christenen de grootste uitdaging vormt sinds de gnosis uit de eerste christenheid.
6 De islam vraagt onze aandacht. Terecht, want leerlingen reageren heftig door de opvallende aanwezigheid van de Islam. Daarom moeten wij hen naastenliefde voorleven en aanleren. Distantie en nabijheid gaan in deze samen op. Dat vraagt eerlijkheid en kennis van ons als docenten. Juist zij, die weten van schepping en oordeel, die weten van Abraham en Jezus, die weten van normen en waarden, mogen niet aan onze aandacht ontsnappen.

Geschiedenis
Hoe was de verhouding tussen Mohammed en het Christendom ten tijde van het ontstaan van de islam?
Mohammed, (570-632), stichter van de islam, is geboren te Mekka in het jaar van de witte olifant. Zo noemde zijn familie het jaar waarin hij ter wereld kwam. Toen, in dat jaar verscheen de Ethiopische vorst Abraha voor de poorten van Mekka op een witte Olifant. Hij probeert de stad te veroveren. Die verovering is trouwens mislukt. Want, zo verhaalt ons de Koran, vogels gingen met stenen gooien naar de soldaten. Vermoedelijk brak de pest uit. Voor ons is het belangrijk te weten dat Abraha Christen was. In San'a zou hij een prachtige kerk hebben laten bouwen, als concurrent van de Ka'aba in Mekka. De Ethiopische vorm van christendom was tijdens het leven van Mohammed invloedrijk. Geleerden ontdekken in ieder geval een flink aantal godsdienstige leenwoorden van Ethiopische afkomst in de Koran. Bijvoorbeeld het woord ma'ida, tafel des Heeren.
Op de politieke kaart van die tijd is meer te zien. Het Byzantijnse rijk is bijna voortdurend in strijd met het Perzische rijk. Niet alleen nationale belangen spelen een rol. Ook de godsdienst is van belang. In het Byzantijnse rijk kan het merendeel van de christenheid zich vinden in het monofysitisme. Dat wil zeggen dat men geen onderscheid tussen de beide Naturen in de Christus wil maken. Hij heeft een natuur, de Godmenselijke. De menselijke natuur van de Christus is niet gelijk aan die van ons mensen. U begrijpt de gevolgen daarvan voor de verzoening tussen God en mens. Christus geen waarachtig mens. Hoe kan Hij dan de zondeschuld wegdragen. Daarom was die visie afgewezen op het concilie van Chalcedon in 451 n. Chr. Het Byzantijnse rijk stond in zijn algemeenheid buiten het orthodoxe christendom.
Het Perzische rijk was er al niet veel beter aan toe. Daar hing men de leer van Nestorius aan, die de naturen van de Christus scherp onderscheidde. Ook die visie is veroordeeld op het concilie te Chalcedon.
Want ook dan komt de verzoening in gevaar. Hoe kan God de Vader het Borgwerk van Zijn Zoon toerekenen aan Zijn kinderen, wanneer de Goddelijke Natuur en de menselijke natuur gescheiden zijn? U begrijpt dat de koers die het christendom in het Byzantijnse en Perzische rijk voer, niet leidde tot de zaligheid. Het was ketterse vorm van christelijk belijden.
Wat heeft dit met Arabië te maken, het gebied waarin Mekka ligt? Lange tijd bleef Arabië zelfstandig en onpartijdig. Maar nadat Perzië Jemen veroverd had, trokken zendelingen door Arabië die het nestoriaanse christendom predikten. Die omwenteling speelde zich tijdens het leven van Mohammed af. Mohammed kende het christelijk belijden. In een ketterse vorm. Jaren later zal hij zeggen dat zijn schoonzonen drinken en grove taal van de christenen geleerd hebben. Hoe je deze opmerking ook zou moeten inschatten, de koppeling tussen een losse levenswandel en het christelijk geloof wordt door Mohammed gelegd. En dat zou wel eens veelzeggend kunnen zijn.
Hoe kwam Mohammed in aanraking met het christendom? Dat duurde even. In zijn jonge jaren werkte hij als wees bij zijn oom Aboe Talib. Als kamelenhoeder ging hij mee, de woestijn door. Echter, wanneer hij op 25 jarige leeftijd Chadidja huwt, krijgt hij gelegenheid voor meditatie. Chadidja is rijk, Mohammed kan het werken afwisselen met rusten.
En zo breekt het jaar 610 aan. Mohammed trekt zich voor zijn jaarlijkse meditatie een maand terug in het gebergte van Hiera. Met een bezwaard hart. Mohammed maakte zich zorgen over zijn stam. Er was sprake van spirituele onrust. Omliggende volken hadden een profeet van een oppergod gezonden. Verschillende stamgenoten dienden al-Lah, de oppergod. De arabieren voelden zich een verloren volk, en hij, Mohammed ibn Abdullah was een van hen. Maar nu overkomt hem iets bijzonders. Hij hoort zijn naam roepen. Kijkt op en ziet letters in de lucht. Brandende letters. Tegelijk wordt hij bij de keel gegrepen. Hij dacht te moeten sterven. Plotseling wist hij wat de woorden betekenden. "Lees voor in de naam van uw Heer die alles heeft geschapen. Lees voor. Uw Heer is de edelmoedigste." (Soera 96:1-5).
Mohammed weet geen raad met deze openbaring. Twee jaar lang houdt hij deze verborgen voor de buitenwereld Alleen zijn vrouw weet ervan. Gelukkig heeft Chadidja een neef, Waraqa ibn Nawfal, die christen is. Daar stuurt ze hem naar toe. De neef wijst Mohammed erop dat zijn openbaringen veel weg hebben van Gods openbaring aan de profeten in het Oude Testament. Hij moet toen gezegd hebben: "Dit is waarlijk de grote numas (wet) die tot Mozes is gekomen". Een christen wijst Mohammed op de goddelijke herkomst van zijn visioen.
Voor Mohammed waren dergelijke opmerkingen niet te controleren. Hoogst waarschijnlijk was er toen nog geen bijbelvertaling in het Arabisch Afgezien daarvan zal hij later in de Koran slechts drie teksten uit de Bijbel min of meer citeren. Voor het overige zijn het zinspelingen op bijbelse geschiedenissen. Hoe dan ook, aangemoedigd door zijn neef ziet Mohammed zich voor de taak gesteld om het Arabische volk de goddelijke openbaring door te geven. Door de barmhartigheid van Allah is er een waarschuwing voor het volk dat geen waarschuwer had (soera 28:46). Hij wordt een profeet.
Een profeet die aandringt op overgave, onderwerping (islam) aan Allah. En hij is vast overtuigd dat er slechts een god is. Al de goden die rondom het heiligdom in Mekka, de Ka'aba, staan, haalt hij weg. Er kan slechts 1 god gediend worden. Maar ook dringt hij aan op rechtvaardigheid. De geldzucht brengt onrechtvaardigheid met zich mee. En daar wil Mohammed wat aan doen. Woeker is uit den boze. Wezen en weduwen moet recht gedaan worden. Sociale rechtvaardigheid is een van de meest wezenlijke elementen van zijn boodschap. Mohammed wil een harmonieuze oemna (gemeenschap) stichten, gekenmerkt door praktisch mededogen. Dat is veel belangrijker dan welke dogmatische les dan ook. Gods gunst zal blijken uit de vrede die uit de onderwerping voortvloeit. Diepe theologische speculaties hebben weinig nut. Leef rechtvaardig. Want er is een hiernamaals, daarin vindt de afrekening plaats. In de stad Mekka blijft de boodschap van Mohammed niet onopgemerkt. Een kleine groep aanhangers groeit in de loop van vijf jaar uit tot een aantal families. Dit tot groot ongenoegen van de machthebbers in de stad. Zij maken zich zorgen over het gegeven dat joods-christelijke denken de doodsteek vormt voor het keiharde kapitalisme. Daarnaast is het leven na dit leven een arabier onwaardig. Dat zijn sprookjes. Rond 616 rijpt het stadsbestuur in. De clan van Mohammed komt onder een economische boycot te staan. Dat betekende dat niemand hen enig voedsel mocht verkopen. Deze boycot duurt twee jaar. Het is mogelijk dat de dood van Chadidja daaraan te wijten is. Slaven die tot de islam waren overgegaan, werden in de zinderende hitte van de woestijn vastgebonden achtergelaten om daar van dorst en honger te sterven.
Er zijn aanwijzingen dat Mohammed van christenen en joden in Mekka instemming verwachtte. Hij verkeert in de veronderstelling dat ze zijn boodschap zullen verduidelijken (soera 10:94). Want zij hebben als eerste de Schrift gekregen (soera 9:29), zij geloven in Allah, in het oordeel, in de schepping (soera 5:69), God heeft met hen een verbond gesloten (soera 5:14). Ja, er zijn zelfs christenen bij wie de tranen over de wangen biggelen, wanneer ze Mohammed horen prediken, (soera 5:83). Want Allah spreekt door hem. Mohammed is zijn profeet.
Niet alleen Chadidja sterft, ook zijn oom en beschermheer Aboe Talib sterft. Dat is een grote tegenslag voor Mohammed. Want naar Arabische wetten kon een man die geen beschermer had, straffeloos gedood worden door bloedwraak. Wil Mohammed zich handhaven in Mekka, zal hij een nieuwe beschermheer moeten zoeken.. In Mekka wordt hij niet als een godsgezant erkent, niemand wil hem beschermen. Wanneer Mohammed de mekkanen voorhield dat er geen god dan Allah was, keert ze zich vol trots van hem af. "Zullen wij onze goden opgeven voor een bezeten dichter?" (soera 37:34). En waarom doet hij geen wonderen? (soera 17:92-96). Zijn familie accepteert de gedachte dat de voorouders van de clan in de hel zijn niet (soera 111). Men wil vasthouden aan het voorvaderlijk geloof, zo blijkt uit de Koran (soera 43:21). Wanneer Allah werkelijk zo belangrijk is, had die wel gezorgd dat ze hem eerder gediend hadden (soera 16:37). De oemna komt in gevaar. Mohammed is dan ook bereid om te luisteren naar een delegatie hoofdmannen uit het verder gelegen Jathrib. Een aantal stammen aldaar waren overgegaan tot het Jodendom. De stad was daardoor verdeeld en de mannen waren opzoek naar nieuwe mogelijkheid om als een gemeenschap te leven. De afgezanten uit Jatrib en Mohammed beloven wederkerig elkaar niet aan te zullen vallen.
Uiteindelijk glipt de ene na de andere islamitische familie uit Mekka weg naar Jatrib. Dat was een revolutionaire stap. De stam had een heilige waarde. Bloedverwanten vaarwel zeggen en je aansluiten bij een andere groep was nog nooit vertoond. Bloedwraak loerde op de samenleving in de nieuwe stad met de nieuwe naam: Medina (de stad).
Mohammed voelt zich als Abraham. Alles verlaten, opnieuw beginnen. En dat omwille van goddelijke openbaringen. Hier vestigt Mohammed ook zijn politieke macht. In Medina woonden veel joden en christenen. In onderlinge harmonie vanwege het niet-aanvalsverdrag. Uit respect voor het joodse geloof had hij gevraagd aan zijn volgelingen om te met het gezicht naar Jeruzalem gewend te bidden. Ook verbood Mohammed zijn volgelingen varkensvlees te eten. Net als de Joden.
Maar, de joden beschouwden Mohammed niet als het zegel der profeten. Ze wezen hem af. Mohammed ziet in dat de houding van ongeloof hoort bij het Joodse volk. Hebben zij ook niet de Messias verworpen? Profeten verworpen? Was Jezus niet bevreesd om door het ongeloof zonder helpers te blijven? (soera 3:45)? Mohammed kan de afwijzing verklaren. Die afwijzing versterkt hij door \het christendom en het jodendom als gelijke religies te beschouwen. In Medina wist men wel beter. De Messias vormt het breekpunt tussen Jood en christen. Nee, beide religies zijn niet te hetzelfde. De geloofwaardigheid van Mohammed zakte weg. Hoe kon zo'n misslag samengaan met een goddelijke roeping? Onmogelijk.
En zo komt Mohammed tot de opzienbarende daad om in januari 624 tijdens een dienst in de Moskee, de richting van het gebed te veranderen. Niet Jeruzalem, maar Mekka is de juiste koers. Dat was een verklaring van onafhankelijkheid jegens de Joden.
Al snel verscherpt ook zijn houding jegens de christenen. De bewoordingen van Mohammed worden scherper. Hij stelt dat christenen hebben gedeelten van de openbaring verduisterd hebben (soera 2:154-155). Of ze rukken de woorden uit hun verband en begrijpen daardoor hun eigen Bijbel niet (soera 5:16). Jezus is niet meer dan een gezant van Allah. Mohammed legt Jezus ook nadrukkelijk de woorden in de mond: Dient Allah, mijn heer en uw heer (soera 5:116-117).
Sterker dan in het begin trekt Mohammed zich terug op Abraham. Hij was tenminste een man van een zuiver geloof, die zich aan Allah had overgegeven (soera 3:60-61). En daarom: volg de religie van Abraham, die zuiver van geloof was. Hij stelde niemand naast Allah", (soera 16:24). Ja, Mohammed gaat zelfs zo ver, dat hij Abraham niet als een Jood, noch als een christen wil zien. Abraham is de eerste en ware moslim, die zich aan Allah overgeeft. De kloof tussen Islam aan de ene kant en Jodendom en Christendom aan de andere kant wordt steeds groter. Door dit alles kwam Mohammed al meer los te staan van de joden en de christenen. Ook wordt de aanduiding "Islam" de technische term voor de nieuwe religie. Het gaat om onderwerping die vrede aanbrengt.
Mohammed komt tot een tweede opzienbarende daad. Medina bood te weinig landbouwgrond voor de clan van Mohammed. Hij gaat rooftochten ondernemen. Een zeer gebruikelijk manier om aan goederen te komen. Echter, Mohammed valt de handelskaravaan uit Mekka aan. Bij de bron van Badr (624) overwint Mohammed verpletterend, dankzij een nieuwe gevechtstechniek. Hij stuurt zijn troepen centraal aan, ipv het gebruikelijke decentraal. En door loopgraven te ontwikkelen. Dat maakte de ruiterij nutteloos.
De situatie in Medina is niet rooskleurig. Joodse stammen sluiten een verbond met Mekka en keren zich tegen Mohammed. Mohammed verband de stammen uit de stad Medina.
De vijandelijkheden houden aan. Uit zelfbehoud moord Mohammed een joodse clan uit., ivert Mohammed de stad Medina. Alle Joodse mannen worden gedood. Vrouwen en kinderen als slaaf verkocht. Ook de Christenen worden gedood of de stad uit gedreven. Wie nog overblijft, krijgt de dhimmi-status opgelegd. Gedoogd, schatplichtig, onderworpen. Soera 9 spreekt over het bestrijden van christenen en joden. Het woord djihad, heilige inspanning voor Allah, valt. "Hij die zich inspant voor Allah, zal beloond worden" (soera 4:84). Zo wil Mohammed de eenheid bewaren onder zijn volgelingen. Een eenheid, die hij nodig heeft om te overleven.
Veldslagen wint Mohammed overtuigend. De verliezen van de Mekkanen ondermijnden het geloof in hun goden. Ze hielpen niet. Stammen willen een bondgenootschap met Mohammed sluiten. Nu acht Mohammed het tijd voor een vreedzaam offensief.
628. Hij kondigt een hadj af naar Mekka. Dat betekende een ongewapend tocht naar het hol van de leeuw, gekleed in de traditionele witte kleding. Duizenden willen met Mohammed mee. Hij weet de troepen van de Mekkanen te ontlopen en slaat zijn kampement net buiten de stad Mekka op. Overtuigt van de vreedzame bedoeling, mag de menigte de stad binnenkomen.
630 Mohammed keert weer naar Mekka terug. Nu met een groot leger. De Mekkanen zijn overtuigt van het falen van hun goden. Ze zetten de poorten open. Mohammed komt binnen, hervormd de Kaaba. Vrijwel de gehele stad aanvaart de Islam.
De verhouding tussen Mohammed en christenen / joden is nooit meer goed gekomen. Een kenmerkende illustratie uit het jaar 631, vlak voor het sterven van Mohammed. Een delegatie christenen zoekt Mohammed op. Mohammed spreekt zijn respect uit voor Jezus en eert Maria. De christenen maken echter bezwaar tegen de aanvallen van Mohammed op de godheid van Christus. Ook wijzen ze de aanspraak van Mohammed op het profeetschap af. Nergens wordt zijn komst In het Oude Testament voorzegt. En Mohammed verricht geen wonder. Mohammed roept dan een godsoordeel uit over wie geen gelijk heeft. De christenen gaan daar niet op in. Zij laten het oordeel aan God over. Dit voorval laat zien dat tussen Mohammed aan de ene kant en christenen / joden aan de andere kant een kloof ligt. Christenen wijzen het profeetschap en de uitspraken van Mohammed over Jezus af. Mohammed van zijn kant wijst de Bijbel af. De Koran bevat een zuiverdere openbaring van Allah. Christenen hebben de Schrift vervalst (soera 3:78 5:13). Dat is een van de antwoorden van Mohammed op het christendom.
Na de dood van Mohammed zijn globaal drie grote gebeurtenissen aan te wijzen. Er ontstaan verschillende stromingen, de islam ontwikkelt zich tot een grote beschaving en men komt tot boekvorming.

(Dit artikel is het eerste deel van een weergave van de workshop die gehouden is op de laatste onderwijsdag van het ds. G.H. Kerstenonderwijscentrum, d.d. 2 november 2007)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen