Aandacht voor Begrijpend Lezen in Katwijk aan Zee

Eén van de collega’s kwam met het idee om aan het werk te gaan met ‘Nieuwsbegrip’ (zie kader), een methode voor begrijpend lezen. Dit werd met algemene instemming in de vergadering aanvaard. Er is een licentie aangevraagd en we zijn met deze manier van werken van start gegaan. Toen we ermee bezig waren, volgden er al gauw praktische vragen; hoe ga je om met de tekst, hoe geef je precies de opdrachten en wat doe je nu met de leerlijn ‘leesbegrip’ uit de methode? Om op die vragen antwoord te krijgen, is begeleiding aangevraagd bij het Ds. G. H. Kerstencentrum.

In een aantal sessies hebben we gewerkt aan het onderwijs voor begrijpend lezen op school. De eerste bijeenkomst was een inventarisatie van de resultaten van het taalonderwijs zoals we dat nu geven. Enkele vragen die we in groepjes moesten beantwoorden waren: waar zijn we tevreden over, wat gaat minder goed, wat willen we gaan verbeteren? In de nabespreking hebben we hierover met elkaar van gedachten gewisseld, waarbij we tot de conclusie zijn gekomen dat we met begrijpend lezen aan het werk wilden gaan. Op basis van deze conclusie, hebben we een aantal stappen ondernomen.

De eerste stap was dat we literatuur zijn gaan lezen over begrijpend lezen. Deze literatuur werd door de cursusleider aangeleverd. In de bijeenkomst die erop volgde, hebben we bij een aantal vragen stil gestaan. Wat wisten we al, wat sprak ons aan, waar willen we mee verder, wat hebben we al toegepast en waar hebben we vragen bij? Daarbij hebben we stilgestaan bij de voorwaarden die nodig zijn voor begrijpend lezen (zoals letterkennis, fonemisch bewustzijn, leren toepassen van een beperkt aantal strategieën en begrijpend luisteren) en hoe begrijpend lezen in de klas vorm gegeven kan worden (het werken met strategieën). We hebben nagedacht over de inhoud en de functie van herstel-, lees-, en sturingsstrategieën. We zijn erachter gekomen dat door het gebruik van strategieën kinderen gericht zijn op de tekst en zich hierin verdiepen (proces). Hierdoor kunnen ze vragen beantwoorden over de tekst, een samenvatting geven of een activiteit uitvoeren (product).

In deze tweede bijeenkomst hebben we ons niet alleen verdiept in de achtergrond van begrijpend lezen, maar we zijn concreet ingegaan op de didactiek. In iedere les wordt één strategie aangeboden. Het is de bedoeling om deze strategie als leerkracht hardop-denkend voor te doen. Dit noemen we ook wel model-leren. Tijdens dit model-leren is het belangrijk om aan de kinderen duidelijk te maken wat ze wel en niet moeten doen tijdens dit leer- en leesproces. In dit deel van de bijeenkomst zijn we in groepjes uit elkaar gegaan om dit hardop-denkend-leren met elkaar te oefenen.

Na dit gedeelte hebben we ons verdiept in de vorm van de les. Hoe ziet een goede les begrijpend lezen er nu uit? In de introductie is het goed om het lesdoel en het leesdoel op het bord te zetten. Een lesdoel houdt in dat daarin de informatie komt te staan van de inhoud van de les. Bijvoorbeeld: ‘In deze les leren we waarom de panda’s in China worden bedreigd’ of ‘aan het einde van de les hebben we een antwoord gekregen op de vraag hoe het Nederlandse verkiezingstelsel werkt.’
Daarnaast is het goed om het leesdoel met betrekking tot het leesproces op het bord te zetten. Het leesdoel houdt in dat er in deze les de nadruk ligt op een leesstrategie. Bijvoorbeeld de leesstrategie ‘vragen stellen’. Als deze leesstrategie behandeld wordt, wordt er in de tekst die aan de beurt is de nadruk gelegd op het vragen stellen aan de tekst.

Vervolgens komen we bij de instructie. We hebben kennis gemaakt met de lesopbouw: ‘IK – WIJ – JULLIE - JIJ’. Volgens deze lesopbouw kun je een hele tekst doorwerken. Bij Nieuwsbegrip werkt dit meestal met de alinea’s. Als die niet aanwezig zijn, is het handig om zelf een indeling te maken in de tekst. In de ‘IK-fase’ is het de bedoeling om als leerkracht de strategie die voor deze les centraal staat voor te doen, het zogenaamde model-leren. Dan kunnen de kinderen leren hoe ze moeten werken met de strategie. Vervolgens is het goed om samen met de kinderen te ervaren hoe de strategie werkt (de WIJ-fase). Bij deze stap ligt de nadruk op het begeleid inoefenen van de strategie. Dit doe je klassikaal met de klas, waarbij één van de kinderen probeert om de goede manier van de strategie over te nemen. In de ‘JULLIE-fase gaan de kinderen in tweetallen of in groepjes aan het werk met de derde alinea of het aangegeven derde deel van de tekst. Hierin oefenen ze met elkaar de strategie die aan de beurt is. Als laatste verwerken ze zelfstandig op deze manier de tekst (de JIJ-fase). In dit onderdeel bestaat de mogelijkheid om te differentiëren. Aan de instructietafel kunnen kinderen geholpen worden die moeite hebben met begrijpend lezen.
Als de tekst op deze manier is besproken, volgt de afronding van de tekst. Het doel van deze manier is dat de kinderen de tekst zo goed hebben begrepen, dat ze zelfstandig de opdrachten kunnen maken. Eventueel kunnen de opdrachten uitgelegd worden of kan er een deel van de opdrachten uitgelegd worden. Na het maken van de opdrachten kunnen de opdrachten besproken worden of kijkt de leerkracht de opdrachten na.

Aan het eind van de les volgt er een terugblik op de les. Het is goed om daarin steekproefsgewijs bij enkele leerlingen het denkproces na te gaan. Daarnaast is het belangrijk om het les- en leesdoel te evalueren. Twee vragen die daarbij van belang zijn:
- Wat hebben we vandaag gelezen? (hierin staat de inhoud van de tekst centraal)
- Wat hebben we geleerd / hoe hebben we gelezen? (hierbij staat de strategie van de les centraal).

Naar aanleiding van deze tweede bijeenkomst mochten we gaan oefenen met de theorie die we hebben meegekregen. Na een periode van twee maanden oefenen, is de begeleider de klassen komen bezoeken.
Er is gekeken naar wat goed ging, maar ook naar wat enige verbetering behoeft. Wat opvallend was, is dat bij zo’n beetje iedere leerkracht het eerste deel van de instructie (het model-leren) aandacht nodig had.
Daarom zijn we in de bijeenkomst die volgde op het klassenbezoek, hierop doorgegaan. Hoe gaat dit nu precies en hoe oefen je dit nu goed? Dit zijn vragen waar we met elkaar over nagedacht hebben.

In de laatste bijeenkomst die er was gepland, hebben we het proces geëvalueerd. Daarnaast hebben we stil gestaan bij de becijfering van begrijpend lezen. Hoe moeten we dit nu doen? Daarnaast was de vraag wat we nu zouden gaan doen met de leerlijn ‘leesbegrip’ uit de methode ‘Taalfontein’. We hebben, na een stevige discussie een manier van werken vastgesteld waarin uiteindelijk iedereen zich kon vinden. We laten de leerlijn uit de methode los en we richten ons vooral op ‘Nieuwsbegrip’. Dit is één les per week. Aanvullend bieden we eens in de week nog een andere tekst aan die niet informatief is. We gebruiken daar wel de teksten uit Taalfontein voor, maar geven de les volgens de didaktiek zoals hierboven beschreven.
Het tweede dat is besloten, is de becijfering. Hiervoor gebruiken we de bloktoetsen van ‘Nieuwsbegrip’. Daarnaast zijn er bij de methode ‘Taalfontein’ uitgebreide toetsen verschenen voor leesbegrip. Deze toetsen gebruiken wij ook. Aan de hand van deze twee informatiestromen, kunnen we een cijfer vaststellen voor begrijpend lezen.

Het is een intensief proces geweest, waarbij het hele team is betrokken. We hebben meer handvatten gekregen om te werken met begrijpend lezen en hebben we als team een nieuwe richting gekozen om dit vak vorm te geven op onze school.

Dhr. M.K. den Otter was leerkracht in Katwijk aan Zee en sinds augustus 2013 in Scherpenisse.

Lezen met het Nieuws
Nieuwsbegrip en News2Learn

Met de methode Nieuwsbegrip wordt er elke week een les begrijpend lezen aangeboden aan de hand van een actuele tekst over nieuws dat in de afgelopen week is gepasseerd. Met de klas bespreek je de tekst en oefen je een van de leesstrategieën.
Bij de tekst worden ook verwerkingsopdrachten geleverd. Tijdens het bespreken van de tekst staat er een strategie centraal. Nieuwsbegrip heeft vijf strategieën.
- voorspellen
- ophelderen van onduidelijkheden
- samenvatten
- vragen stellen
- relaties/verwijswoorden
Als alle vijf strategieën aan de beurt zijn geweest, volgt er een bloktoets die het begrip van de tekst toetsen. Hier komt een cijfer uit dat gebruikt kan worden voor het rapport.

De Erdee Media Groep is in samenwerking met een aantal Zeeuwse scholen bezig een methode te ontwikkelen voor begrijpend lezen, luisteren en kijken. Deze methode maakt gebruik van verantwoorde inhoud van onder andere het RD. Tevens wordt door middel van de leerlijn begrijpend luisteren en kijken voorzien in media-educatie. In een volgend nummer van Criterium vertellen we meer over deze methode met de naam New2Learn.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen