§ 15. DE ARIAANSE STRIJD.

In 't voorgaande zagen we reeds, dat de beslissing van Constantijn aan de kerk tegen haar zin werd opgedrongen. Met de veroordeling van Arius was deze kwestie dan ook bij lange na nog niet opgelost. Geen keizerlijk geweld kon deze kerkstrijd bedwingen. Al spoedig kwamen de gemoederen weer in beweging. De grote figuur in de nu volgende strijd is de godvrezende kerkvader Athanasius geweest. Alexander van Alexandrië was in 328 gestorven en hij werd opgevolgd door Athanasius. Nog veel vuriger en feller, dan zijn voorganger, kwam deze kerkvader op voor de waarachtige Godheid van Christus. Zijn aanvallen waren voornamelijk gericht tegen de bisschop van Constaritinopel. Eusebius van Nicomedië, die een groot vriend van Arius was. Voor hem en voor Athanasius ging het echter niet uitsluitend om de overwinning van de waarheid, maar ook om de vraag, wie de grootste macht had, de patriarch van Constantinopel, (de keizerlijke residentie!!, ) of de patriarch van AJ^jcandrië, (het centrum van wetenschap).

'Dat vinden wij jammer en afkeurenswaard, maar het was toch niet anders. Nochtans, het ging bij Athanasius zeer zeker voornamelijk om de waarheid! Bij Eusebius niet! Die wilde met alle geweld dè leidende patriarch van het Oosten worden. Ook bg hem düs pauselijke neigingen!!

Door allerlei leugen en verdachtmaking is het aan Eusebius eindelijk gelukt, om de keizer op te zetten tegen de invloedrijke Athanasius. De keizer liep dus over van de orthodoxe naar de Ariaanse zijde.

In 335 werd Athanasius naar Trier in Duitsland verbannen. Arius werd uit zijn verbanning teruggeroepen (336) en zou weer in zijn ambt hersteld zijn, wanneer hij niet, één dag van tevoren, plotseling gestorven was aan een ingewandsbloeding. De Heere greep hier in.

Het volgende jaar, 337, stierf Constantijn. Zfln dfle zonen volgden hem op en het rijk viel daarmee in drieën uiteen: Constantijn II kreeg het meest westelijk deel, nl. Brittannië, Gallië (Frankrijk) en Spanje; Constans werd heerser over de middenmoot: Afrika, Italië en Illyrië (n= ± de Balkan); Constantius kreeg de macht over het Oosten: Klein-Azië, Syrië en Egypte. Zij riepen alle drie aanvankelijk de ballingen van orthodoxe zowel als van Ariaanse zijde terug, maar Constantius, dc machthebber in het Oosten, begon nochtans onmiddellijk de Arianen te begunstigen. In 339 moest Athanasius weer de vlucht nemen en kwam daardoor te Rome. Dat is van grote betekenis geweest, want zijn vurige verdediging van de Godheid des Zoons vond in Rome en in héél het Westen zodoende steeds meer Instemming. Oost en West kwamen daardoor steeds meer tegenover elkaar te staan. Toen Constantius dan ook in 350 alleenheerser werd, was zijn streven er op gericht, om zo spoedig mogelijk aan die verdeeldheid een einde te maken, opdat, door twist in de kerk, de eenheid des Rijks niet in gevaar werd gebracht. Telkens poogde hij een tussenstandpunt in te nemen en door te drijven. Maar de waarheid neemt nu eenmaal met halfheid geen genoegen. Daarom wilde Athanasius er ook niets van weten. Zo werd zijn gehele leven één aanhoudende strijd voor het „homo-ousios", maar dan niet in de zin, die Constantijn eraan gegeven had, maar in zijn wérkelijke betekenis, nl. „van hetzelfde wezen" (zie § 15A).

In 't geheel is hij daarvoor vijfmaal in ballingschapgegaan. Tenslotte echter sprak de Koning der Kerkf Het is genoeg! Hij ging het voor de waarheid van Zijn Woord en voor Athanasius, Zijn kampvechter, opnemen. Dat was nè, de dood van Constantius in 361.

In het kamp der Arianen was namelijk verdeeldheid gekomen. Ook daar was onder sommigen waardering en begrip geboren voor het hardnekkige vasthouden door A thanasius aan het „homo-ousios".

We moeten vooiÜd niet denken, dat er onder de Arianen nu alléén maar verschrikkelijk goddeloze mensen huisden! Er wéren er onder, die de inhoud der H. Schrift in overeenstemming wilden brengen met het resultaat van hun menselijk denken. Ze wilden éérst begrijpen en dè.n pas geloven. Dat waren de "ergsten. Zfl wilden niet buigen onder 't gezag van Gods Woord. Er waren echter óók anderen. Mensen, die, krachtens het beginsel der genade in hun harten, wilden buigen voor Gods Woord, maar voor wie het redeneren van hun verstand de onbelemmerde werking des geloofs in de weg stond.

Aan het hoofd van die laatste groep stonden de zogenoemde „3 grote Cappadociërs": Basilius de Groote, Gregorius van Nazianza en Gregorius van Nyssa. Terwijl Athanasius volledig zich aan de verborgenheid der Drieheid, die tegelijk een Eenheid is, onderwierp en daarbij zijn kerstand vol heilige eerbied voor dit Goddelijk geheimenis stilzette, konden deze 3 Cappadociërs hun overleggingen nog niet geheel loslaten. Dat de Drie Personen van één en hetzelfde wezen („homo-ousios")

waren, dat ging hun te ver. Daarom spraken zij van „homoi-ousios", d.i. „van een gsljjk wezen"!

Daarmee kwam de Eenheid Gods weer op losse schroeven te staan. Nochtans, ze wilden de Drieheid niet als een scheiding zien. Eén van hen, Gregorius van Nazianza, heeft het schone woord gesproken: „Zodra ik de Eenheid zie, word ik door de Drieheid omschenen; zodra ik de Drieheid onderscheid, word ik tot de Eenheid teruggevoerd." Voor Athanasius stond de Eenheid voorop. Voor de 3 Cappadociërs de Drieheid. Hoewel Athanasius duidelijk de diepe kloof tussen beide standpunten aanvoelde, heeft hij toch op de synode van Alexandrië hen de broederhand gegeven. Hij gevoelde, dat 't ook bij hen om de waarheid te doen was. Na veel moeite en ellende, die nu niet alleen Athanasius en zijn groep, maar ook zijn drie nieuwe vrienden en de hunnen troffen, kwam eindelijk bevrijding van de druk met Theodosius de Groote in 379. Deze keizer was beslist anti-Ariaan. Hij heeft in 381 een Generale Synode te Constantinopel bijeengeroepen, waar de Geloofsbelijdenis van Nicea opnieuw werd bekrachtigd. Het „homoousios", in Nicea gans anders door Constantijn bedoeld, werd in Constantinopel in haar ware betekenis vastgesteld en erkend. Om duidelijk uit te spreken, dat de juiste betekenis van „homo-ouLsios" bedoeld werd, werd de Geloofsbelijdenis voortaan aangeduid als het Symbolum Nieeno-Constantinopolitanum.

Nochtans liet ook deze belijdenis zowel voor de opvatting van Athanasius als voor die van de Cappadociërs ruimte. De Oosterse kerk, die altijd meer zich met verstandelijke redeneringen bezig hield, dan de Westerse, is op het voetspoor der Cappadociërs tóch weer enigermate tot de Ariaanse dwaling vervallen, door in zoverre de Zoon lager te stellen dan de Vader, dat zij leren ging, dat de H. Geest alléén van de Vader en niet van de Zoon uitgaat. De Westerse kerk bleef eenvoudig, bijbels en practisch denken, gelukkig.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen