Vaderlandse Geschiedenis

Opkomst der steden (vervolg).

Het uiterlijk der toenmalige steden was nu niet bépaaid fraai. De verdedigingslinie bestond uit een wal met doornstruiken begroeid en een gracht. Ze omgaf ook de aan de stad gelegen velden.

De stad zelf was meestal omgeven door een aarden wal, van palissaden voorzien. Soms vond men stenen muren.

' Van rechte straten was geen sprake; 't was alles even krom en nauw. Ook de verlichting ontbrak. De huizen waren van hout; alleen het raadhuis was van steen.

Al even treurig was het met de bestrating. Meestal ontbrak deze en was het een grote modderpoel. Werd het al te erg, zo dempte men de gaten met takkenbossen, zand en stenen. Dit terrein was een eldorado voor de rondkuierende varkens en koeien. Grote vluchten duiven zag men in de lucht; in kommen of vijvers zwommen eenden.

Kwam er hoog bezoek dan moesten inderhaast bergen vuil opgeruimd worden.

De schuren en hooibergen stonden langs de stadswal. Zeker schrijver acht de stadsmensen uit die tijd toch nog gelukkig, want er was geen motorverkeer!

Alleen in de steden van het Zuiden had men betere toestanden. De voornaamste straten van Gent en Brugge waren geplaveid. Gent en Yperen hadden reeds hun stadhuizen en belfroeds dienend als wachttorens. Denk b.v. aan de Belfort van Gent met zijn „Klokke Roeland". (Men zie z.m. een platenatlas).

8. De gilden.

De M.E. worden ook gekenmerkt door de gilden. Zelfs de universiteiten, althans de faculteiten der „artes" waren gildematig ingericht.

Gilden waren verenigingen van vakgenoten. Zo waren er in een stad als Utrecht maar 21!

In de 10e en 11e eeuw zijn het de kooplieden, die zich tot gilden verenigen; later volgen de handwerkslieden.

Niemand mocht een ambacht uitoefenen, of hij moest lid van het betrokken gilde zijn.

Tussen de gilden onderling-was vaak geharrewar over allerlei dingen. Zo mocht een herbergier geen broodjes verkopen zonder toespijs, want dan werden de bakkers benadeeld.

Vandaar dat sommigen lid van twee gilden werden, teneinde van dat gezeur af te zijn. Voor het tweede gild betaalde men dan het halve intreegeld.

In Utrecht hadden im ieder gild twee dekens (oudermannen, oldermannen) de leiding. Verder zaten in het bestuur: een busmeester die de banier, het geld, de stembus en het archief bewaarde; een proef meester: hij beoordeelde de werkstukken; een keurmeester, die de boeten oplegde; een bode.

Er was geen verschil in stand tussen leerling, gezel en meester; alleen verschil in vakkennis. Men begon als leerling. Hij woonde in het huis des meesters, ontving geen loon ja moest zelfs wel kostgeld betalen.

Na een paar jaar werd de leerling gezel, kreeg nu loon en kon zo de som besparen nodig om later grondstof te kopen en werklieden te betalen. Dit was voorwaarde om zich als baas te vestigen.

Vooraf moest ook een proefstuk, het „meesterstuk" geleverd worden. Meestal was voorgeschreven waaruit het zou bestaan. In sommige musea zijn zulke „meesterstukken" nog te zien.

Er zijn prachtstukken bij. Men ga ze z.m. eens bekijken. •

Het gilde was eigenlijk een grote familie. De meester beschouwde zijn gezel als zijn „jongere broeder". Het had zijn eigen altaar, zijn eigen beschermheilige, priester, ook zijn eigen graf. Voorts bezat het een gemeenschappelijke kas, waaruit zieken en gebrekkigen werden verzorgd.

Eindelijk was er een gildehuis, waar de samenkomsten werden gehouden. Bekend zijn de prachtige gildehuizen op de Groote Markt te Brussel.

Op de jaarlijkse feestdag van de beschermheilige ging het v.m. in processie naar de kerk. Daarna volgde een feestmaal, waarbij fortissimo werd gegeten en gedronken.

Alles was vastgesteld: er werd scherp gelet op gelijkmatigheid van voortbrenging, stofbewerking en prijs.

Ieder stuk moest door de dekens gekeurd worden, eer het mocht worden verkocht.

Ook de werktijdèn stonden vast. In Utrecht mochten b.v. de smeden werken van 's morgens 4 tot 's avonds 8 uur.

Er was ook een strenge handhaving van de Zondagsrust „om die ere Gods". Het zal wel betekend hebben, dat er niet gewerkt werd.

Er mocht geen concurrentie tussen de broeders zijn. Als b.v. iemand een nieuwe klant kon krijgen die nog in 't krijt stond bij een collega, mocht die klant niet aangenomen worden.

De gilden kregen ook invloed op de regering, vooral in het schatrijk Vlaanderen.

Bekend is de rol, die een de Cohinck in Brugge en de beide Arteveldes (vader en zoon) in Gent hebben gespeeld.

In het N. was hun invloed nninder, Alleen in Dordt

namen ze deel aan de benoeming van burgemeesteren.

In Utrecht hadden ze echter heel wat te zeggen: daar benoemden zij de magistraten. Edellieden lieten zich in een gilde opnemen om maar overheidspersoon te worden.

Hoe moeten wij nu over het gildewezen oordelen? Ongunstig. Immers het gaf „een gehele vernietiging der vrijheid van voortbrenging" te aanschouwen. (Blok).

De welbekende „beunhazerij" was een reactie op het echt middeleeuws systeem.

Het mooie er in was de innige band tussen patroon en gezellen; een band die, helaas, tegenwoordig maar al te zeer gemist wordt door grenzenloos individualisme, beiderzijds noodzakelijk leidend tot egoïsme.

Men leze nu het hoofdstuk „de gilden" uit Mr. S. Muller. Schetsen uit de Middeleeuwen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen