Vaderlandse Geschiedenis
In 1609 werden beide hoogleraren voor de Staten van Holland gedaagd. Groen schrijft er van: Als Arminius sprak, waren alle ogen en oren geopend; als Gomarus sprak liet men de hoofden ten meesten dele hangen en hij werd als met minachting gehoord. Hij had dan ook verklaard, dat hij met het gevoelen van Arminius niet voor Gods rechterstoel zou durven verschijnen.
Oldenbarnevelt wist een oplossing. Op een Nationale Synode behoefde men niet te rekenen; maar hij stelde een Provinciale Synode voor. De sluwe vos wist wel, dat de Arminianen dan in de meerderheid zouden zijn. De Gereformeerden waren natuurlijk wel wijzer, om daarmee accoord te gaan.
In hetzelfde jaar 1609 stierf Arminius, maar aan de twisten kwam geen eind. Hoofd der Arminianen werd nu Uyienbogaert. Deze zorgde er voor, dat, ondanks de protesten der Gomaristen, die een Gomarist wensten benoemd, in de vacature werd voorzien door de benoeming van een der hunnen, nl. Conradus Vorstius.
Zelfs de koning van Engeland waarschuwde tegen het onrecht, de Gereformeerden aangedaan, in krasse bewoordingen.
Vorstius heeft het niet lang gemaakt. Hij week uit naar Gouda. Maar ook Gomarus werd verdrietig onder al die strijd en vertrok naar Middelburg, later naar Saumur, in 1618 naar Groningen. Overal ontstonden opstootjes, die met de sterke arm onderdrukt werden; een voorproefje van wat komen ging. En onderwijl waren de strijdschriften niet van de lucht, in welke strijd zich ook Ds. Bogerman dapper weerde.
De opengevallen plaatsen werden vervuld met de professoren Polyander (rechtzinnig) en Episcopius (remonstrants).
Remonstranten en Contra-Rcmonstranten. Terwijl dit alles plaats had vergaderden te Gouda in 't geheim een veertig arminiaanse predikanten en leden onder leiding van Uytenbogaert. Deze had in overleg met Oldenbarnevelt een „remonstrantie" opgesteld en nu werd besloten deze bij de Staten van Holland in te dienen.
Het ging om 5 punten, waarmee zii zich niet verenigen konden, waaruit volgden de welbekende 5 punten van hun gevoelen:1. verkiezing uit een voorgezien geloof, 2. algemeenheid van de voldoening van Christus. 3. vrije wil of kracht van de verdorven wil ten goede 4. ongenoegzaamheid der goddelijke genade tot bekering van zondaren. 5. mogelijkheid van een afval der heiligen.
Het is geen wonder dat de bekende Ds. Trigland van deze stellingen zei, dat zij de strekking hadden om de ere Gods, de roem des Verlossers en de genade des Heiligen Geestes te verdonkeren; dat zij het Evangelie omkeren, de Christenen van alle vaste troost beroven en der beoefening van nederige zelfverloochening en dankbare ootmoed in de weg staan. De vrije wil de spil waar het ganse rad op draait", (bij Groen).
Het fraaiste was, dat zij beweerden in dezen met alle gereformeerde kerken van Europa overeen te stemmen!!
Vooral bleken zij hevig gekant tegen de ondertekening van de Confessie en de Catechismus. Dat was volgens hen een ongeoorloofde dwang, een „pauselijke" grond. Zij begrepen echter zeer goed, dat ondertekening tot censuur kon leiden. Zij verzochten daarom aan de Staten van Holland door hun autoriteit de bijeenroeping van een Synode, volgens de richtlijnen, die Uytenbogaert kort te voren had aangegeven in zijn werk: Tractaat van het ambt en de autoriteit ener hoge christelijke Overheid in kerkelijke zaken.
Tenslotte vroegen zij aan de Staten bij hun gevoelen te blijven, zolang de Nationale Synode niet was gehouden alsmede de bescherming der Staten tegen mogelijke censuur vanwege dit stuk.
De heren Staten waren met de Remonstrantie natuurlijk hooglijk in hun schik en haastten zich een besluit uit te vaardigen, waarin predikanten van het arminiaans gevoelen van de censuur bevrijd werden, indien deze eventueel zou worden geoefend. Dat dit besluit genomen werd zonder zelfs de predikanten gehoord te hebben ging hun niet aan. Zij gevoelden zich immers de hoogste autoriteit in kerkelijke zaken.
De Gomaristen begrepen, dat het gevaar voor de zuivere leer groot werd en de classes van Holland (Noord en Zuid) verzochten een Provinciale Synode om de verschenen Remonstrantie te weerleggen. Maar de Staten meenden het anders te moeten regelen. Zij hadden nu een basis om met de Gomaristen een dispuut te houden en nodigden twaalf personen, zes van iedere kant uit tot het houden van een (n.b.) vriendelijke conferentie. De Gereformeerden begrepen nu, dat ook zij moesten spreken en leverden een tegenvertoog, een „contraremonstrantie" in, met de zuivere leer. Men meent, dat Festus Hommius er de opsteller van is. Wij zullen hem later op de Synode van Dordt ontmoeten; hij was een zeer slagvaardig man.
Genoemde Conferentie werd gehouden in Maart 1611 te 's-Gravenhage. Dat het zo lang duurde, eer men begon, kwam, omdat de gereformeerde predikanten geen vertrouwbare copie van de „Remonstrantie" hadden kunnen krijgen!
Nu was er voor de arminiaanse heren nog één bezwaar. De zes gereformeerde
predikanten kwamen daar als afgevaardigden der classes, dus met ambtelijk gezag bekleed, de anderen waren dat niet. Dit zou hen doen schijnen tegenpartij der kerk te zijn. Daarom verzochten zij de gereformeerden niet als afgevaardigden der classes, maar — als particulieren te beschouwen!
De Contra-remonstrantie zat keurig in elkaar. Eerst bestreed het stuk zeer scherp de inleiding van de „Remonstrantie". Het zou ons te ver voeren deze ook maar zeer beknopt te vermelden. Wij lichten er één punt uil. „Wat de tegenstanders voor kerkelijke tucht hielden, was duidelijk uit het inroepen der bescherming der Staten tegen de kerkelijke censuur!" Verder weerlegden zij de vijf punten der Arminianen met hun zeven punten.
In een volgend artikel hopen wij op deze prachtige Contra-remonstrantie, zij het kort, nog even terug te komen. Van nu af werden de namen Arminianen en Gomaristen vaak vervangen door Remonstranten en Contra-Remonstranten. i
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van vrijdag 1 oktober 1954
Daniel | 8 Pagina's