Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

MODERNE KUNST, WAARHEID OF LEUGEN?

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

MODERNE KUNST, WAARHEID OF LEUGEN?

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

In onze kringen is tot nu toe nauwelijks over kunst nagedacht, laat staan geschreven. Toch leert het vraaggesprek waar dit thema-nummer mee opent, ons dat er een kentering op dit punt gaat komen. De jongelui blijken de problematiek rondom kunst en ook moderne kunst behoorlijk aan te voelen. We leven kennelijk in een open wereld; en daar hebben we rekening mee te houden. Onze jonge mensen vragen een antwoord, ook al is dat antwoord nog maar gebrekkig, fragmentarisch geformuleerd. Bij het licht van Gods Woord moeten' we ons best doen in te gaan op de vragen die vooral op de jongeren afkomen; niet het minst de vragen over moderne muziek, moderne literatuur, moderne kunst. De Bijbel wil een licht cp ons pad zijn, ook op het pad van de kunst, de cultuur.

Daarom is de vraag zo belangrijk: waarheid of leugen? Uiteindelijk is daarop alleen maar een antwoord te geven wanneer de Heilige Schrift ons de weg wijst.

Moderne kunst

Als we over moderne kunst praten!, hebben we het tegelijk over de hedendaagse levens-en wereldbeschouwing. Zcals kunst altijd een facet van het volle leven is geweest, zo is ook de hedendaagse kunst niet los te maken van het huidige denkklimaat. Dat kan ook moeilijk anders, want de kunstenaar-van-nu is een mens van zijn eigen tijd. Uiteindelijk hefoiben de moderne musicus, schrijver en schilder dezélfde boodschap; alleen de vorm waarin zij hun boodschap brengen verschilt nogal wat. Als een modern schilder b.v. het perspectief laat wegvallen, dan geeft hij daarmee te kennen dat hij in het vroegere wereldbeeld niet meer gelooft. De mens van vroeger meende zijn wereld, de werkelijkheid te kunnen be-grijpen, in zijn beeld te vangen, maar dat lukt nu niet 'meer.

Moderne kunst gaat een stap verder als ze er op uit is het oude, ons door de ervaring vertrouwde wereldbeeld te vernietigen en cp een experimentele wijze een nieuwe wereld te „beelden", op te bouwen. Een nieuwe werkelijkheid die door het wegvallen van het redelijke in veel moderne kunst meestal volkomen irrationeel is. Iedere kijker kan cp zijn eigen wijze het nieuwe beeld „duiden", er een willekeurige zin aan geven. Populair gezegd: in dit nieuwe wereldbeeld staat alles cp losse schroeven, icordt alles waardenloos, waardeloos.

Dit is helaas de , levenshouding achter veel, zo niet alle abstracte kunst. Hetzelfde kan ook cp een surrealistische wijze worden uitgedrukt. In het surrealisme worden gewone elementen uit de werkelijkheid gelicht en op een vreemde, toevallige, onwerkelijke manier bij elkaar gezet, met elkaar verbonden. Een gevoel van soms lijfelijke angst laat zich bij het beschouwen van een dergelijk tafereel niet onderdrukken!

Prof. Rockmaker noemt de hier geschetste moderne kunst de esthetica van de wanhoopskreet, De kreet van de mens der wetteloosheid, de mens van het nihilisme.

Waarheid

Mag de waarheidsvraag wel gesteld werden? Is kunst en dus ock moderne kunst niet een louter esthetische zaak?

Nee! Juist omdat, zoals we stelden, kunst met alle vezelen aan het menselijk leven is verbonden, schiet een louter esthetische benadering hopeloos te kort. Er gelden normen óók voor de (moderne) kunst, m.a.w. de ethiek, de vraag naar wat goed is en slecht, naar wat mag en wat niet mag, is van kracht en heeft zelfs het laatste woord! Zelfs zuiver artistiek gezien kunnen we de waarheidsvraag al stellen. We hebben dan het onderscheid tussen kunst en kitsch op het oog. Kitsch is namaak, is niet eerlijk! Vorm en inhoud moeten elkaar dekken. De kunstenaar meet eerlijk zijn in zijn stijl, in zijn materiaalkeuze; hij meet de juiste artistieke middelen gebruiken om weer te geven wat hij bedoelt.

Er is echter meer. We mogen aan de kunstenaar de eis stellen dat hij de waarheid doet. Naast eerlijk zal hij geloofwaardig moeten zijn. Dat kan, als hij in zijn kunst van een visie blijk geeft die recht doet aan menselijke waarden en normen.

Dat betekent niet dat de kunstenaar een soort kepie van de werkelijkheid moet weergeven. Een schilderij is iets anders dan een amateur-foto! We zullen een modern schilderij niet mogen afwijzen, alléén omdat de lucht green' geschilderd is, om maar iets te ncemen.

De visie die hij weergeeft o.a. docr die groene lucht, kan misschien wel heel waardevol en waar zijn.

Om die visie gaat het! Op deze wijze meet de waarheidsvraag steeds weer gesteld wor den. Met de wc orden van Rcokmaker: wordt het kunstwerk gedragen door de meest positieve waarde, is de inhcud zuiver en waardevol? Het kan n.1. óók. zo zijn, dat die groene lucht uit het zoéven gegeven voorbeeld een leugen inhoudt. Daarmee kom ik tct de tweede mogelijkheid.

Leugen

Helaas moet gezegd worden dat er kunst is die de werkelijkheid (de waarheid) recht doet én die dat niet doet.

De kunstenaar kan liegen. Hij liegt als hij van de wereld een suikergoed-geheel maakt. Hij liegt óók als hij de wereld alleen maar als een ellendig geval laat zien, als een „rot .wereld". Deze sfeer waait je tegemoet uit veel moderne kunst, zagen we. Vele moderne kunstenaars leven uit de houding van een niet aanvaarden van Gods schepping. Vloekend en bruisend breekt het pretest tegen die schepping los in de moderne kunst, zegt Jhr. Sandberg. Het beeld van de werkelijkheid moet besmeurd, vernietigd worden.

Het heeft voor de abstract schilderende kunstenaar geen enkele zin meer om de zichtbare wereld na te schilderen!.

Rookmaker spreekt hier zeer terecht van een revolutie, een cpstand tegen God, die zich uit in een haat tegen het gegevene die de mens in zijn wil tot zelfbepaling in de weg staat.

Dezelfde kunsthistoricus bespreekt als voorbeeld van dergelijke vloekende kunst het schilderij „Portrait of a Lady" van Picasiso. Hier is geen enkele vorm van waarheid meer overgebleven. Hier wordt neen tegen Gods Schepping gezegd. Hier heerst de leugen.

Onze houding

We hebben de geesten te beproeven of ze uit God zijn, ook op dit terrein. Dat betekent niet dat we moderne kunst afwijzen, omdat zij van moderne middelen, procédés en uitdrukkingswijzen gebruikt maakt. We zouden in een hopeloze kitsch terecht komen als we b.v. niets anders zouden doen dan onze zeventiende-eeuwse schilders nabootsen. Elke tijd vraagt om een eigen vormgeving. Remtorandt schilderde en Revius dichtte in hun eigen tijd op een moderne wijze.

Maar we moeten moderne kunst duidelijk en beslist afwijzen, als we er „de geest deze eeuw" in proeven, de geest van de afval, van het verzet tegen God. van

Gelukkig is niet alle moderne kunst van deze geest doordrenkt. Velen onder ons kennen misschien wel iets van het werk van Bram Beekman en van de heer

J. v. d. Berge. Hun namen zijn al eerder in dit nummer genoemd Ik vind de manier waarop zij kunstzinnig bezig zijn een hoopvol teken in onze kring. Dat mag wel eens worden gezegd!

We zullen schiftend en keurend, kritisch kiezend en afwijzend hier onze weg moeten gaan. En als de belangrijkste norm hantere men: de norm van de waarheid!

In diepste zin wil waarheid zeggen: uit-God-zijn. Jchannes spreekt daarover in zijn brieven. Uit-zichzelf-zijn is de leugen, de satan. Veel moderne kunst tcont ons slechts een leugen: de absolute miskenning van wat God ons gegeven heeft. Of ze laat op z'n best een halve waarheid zien, n.1. de ellende van het mens-zijn. Zeker, het eerste stuk (hoe grcot des mensen ellende is) meet de christen' kennen. Maar er is méér dan de uitzichtloosheid! Daarom kunnen we nooit met de boodschap en de Geest van déze moderne kunst instemmen.

Ohristus is de Waarheid. Wij moeten zijn navolgers zijn, Dat houdt in dat we de waarheid moeten doen, als kunstenaar én als niet-kunstenaar, dat we innerlijk waar" moeten zijn. Maar laten we niet vergeten: zonder wedergeboorte is dit niet mogelijk!

We moeten gasten en vreemdelingen zijn cp deze aarde. Dat houdt cck in: niet bukken voor de tijdgeest.

Die tijdgeest herkennen we ook in de allermodernste stromingen in de kunst, zowel in literatuur als in de beeldende kunst. Deze laten een reactie zien' op de wanhcopsstemming van de na-oorlogse jaren en worden over 't algemeen gekenmerkt door een (neo-)marxistisohe geest. Ook langs deze weg kan de demon van de leugen zijn doel bereiken: de totale afval van de levende God. Laten we dit nauwlettend in het oog houden!

Als we op deze ontwikkeling letten, w r ordt het verlangen groot naar een door het christelijk geloof geïnspireerde kunst. Er is cck nü, in deze donkere en verwarde tijd die kenmerken vertoont van de eindtijd, een taak voor christen-kunstenaars om op hun wijze te getuigen van de hoop die in hen is, te getuigen van Hem Die gezegd heeft: Ik toen de W T aarheid. Aan Hem is tenslotte het laatste Woord!

N.B. Met klem wil ik t.a.v. deze materie wijzen op het boek van Prof. Dr. H. R. Rookmaker „Kunst en amusement", waarin hij een bijbelse benadering van de kunst nastreeft. Ik heb van zijn boek in dit artikel een dankbaar gebruik gemaakt.

Dit artikel werd u aangeboden door: Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 21 november 1975

Daniel | 24 Pagina's

MODERNE KUNST, WAARHEID OF LEUGEN?

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 21 november 1975

Daniel | 24 Pagina's