Johann Sebastian Bach en zijn Matthäus-Passion (1)

Bachs leven en werk

Johann Sebastian Bach wordt geboren op 21 maart 1685 te Eisenach. Hij stamt uit een muzikale familie: veel van zijn voorouders waren musici. Zijn vader was ook musicus. Het is dan niet verwonderlijk dat de jonge Bach van hem zijn eerste muzieklessen krijgt. Als hij acht jaar is. gaat hij naar de latijnse school en ontvangt hij zijn opvoeding als lutheraan. Reeds op jonge leeftijd verliest hij zijn ouders: zijn moeder overlijdt als hij negen jaar is. en zijn vader overlijdt een jaar later.

Johann Sebastian wordt opgenomen in het jonge gezin van zijn broer Johann C'hristoph. Deze probeert zijn ouders zo goed mogelijk te vervangen. Hier in Ohrdurf schreef de kleine musicus 's nachts bij het licht van een kaars in het geheim muziekstukken over en maakte hij zijn eerste bewerkingen.

Als organist

Als Bach 15 jaar is. trekt hij de wereld in om in zijn eigen onderhoud te voorzien. Samen met een vriend komt hij aan in Liineburg. Hij werkt daar enkele jaren als sopraanzanger in het koor van de St. Michaeliskcrk en als violist (als hij de baard in zijn keel krijgt). Nadat hij het gymnasium in 1703 heeft afgelopen, wordt hij hofmusicus bij Johann Ernst van Sac hs e n - Weimar.

Lang is hij daar niet gebleven: in augustus 1703 wordt hij organist in Arnstadt. Hier begint eigenlijk pas zijn loopbaan als organist. Hij is hier ook dirigent van het kerkkoor. Vanuit Arnstadt onderneemt Bach verschillende reizen. Een heel belangrijke reis voor zijn muzikale ontwikkeling is geweest die naar Lübeck in Noord-Duitsland. Daar werkte de bekende Dietrich Buxtehude. Na deze reis is zijn stijl van spelen en komponeren zo veranderd, dat het stadsbestuur ontevreden wordt. Nu moet er ook bij gezegd worden dat Bach langer is weggebleven dan hij afgesproken had. Dit komt de relatie niet ten goede. Het gevolg is dat de musicus gaat solliciteren, en na een proef van bekwaamheid te hebben afgelegd. wordt hij organist in Mühlhausen (1707). In datzelfde jaar trouwt hij met zijn achternicht Maria Barbera. Weerstanden tegen de muzikale opvattingen van Bach doen hem naar een andere betrekking zoeken. In 1708 wordt hij aangesteld als hoforganist en kamermusicus van hertog Wilhelm Ernst te Weimar, waar hij ook kontakten legt met onder andere Telemann en Walther. Daar schrijft hij zijn bekende Toccata en Fuga in d-klein.

Dat Johann Sebastian erg virtuoos is op klavierinstrumenten. blijkt uil de volgende anekdote. Bach zou met de beroemde clavecimbelvirtuoos van het hof van Lodewijk XIV. Louis Marchand een o rgel wed s t ri j d o rga n i seren. Op de vastgestelde avond verscheen Marchand niet. Hij had Bach de dag daarvoor horen spelen en was daarom

’s morgens in alle vroegte vertrokken! Verlies zou zijn eer te na komen!

In 1714 wordt Bach in Weimar op 29-jarige leeftijd benoemd tot concertmeester. De in 1716 vrijgekomen en door hem zo fel begeerde funktie van 'Kapellmeistcr' (hoofd van alle hofmusici), wordt echter aan een ander toebedeeld. Bach heeft dan zo'n haast om weg te komen dat hij in een al te vrijmoedige brief zijn ontslag vroeg aan de hertog. Deze was op die vrijmoedigheid niet erg gesteld. Toen de musicus terugkeerde van een reis naar Dresden. liet de hertog hem bijna een maand opstuiten. Tijdens dit arrest schrijft Bach het grootste gedeelte van zijn 'Orgclbiichlein'.

Als ’Kapellmeister’

In Köthen (1717) wordt hij 'Kapellmeister' aan het hof van de prins Leopold von Anhalt-Köthen. waar Bach een goede tijd heeft. De vorst is erg op hem gesteld. In mei 1720 reist Bach met zijn broodheer naar Karlsbad. Bij zijn thuiskomst verneemt hij dat zijn vrouw is overleden en reeds begraven is. Hij blijft achter met zeven kinderen. In deze tijd (1721) schrijft hij in opdracht van de markgraaf Christian Ludwig van Brandenburg de zes zogenaamde B ra ndenbu rgse concerten.

In december van datzelfde jaar hertrouwt de musicus met Anna Magdalena Wilcken. een zangeres en dochter van de hoftrompettist. Zij is haar echtgenoot tot grote steun geweest, mei name in het kopiëren van zijn muziek. Uit dit huwelijk zijn 13 kinderen tieboren. Een «root aantal daarvan sterft echter op soms zeer jonge leefti jd. Ondertussen is de relatie tussen de vorst en zijn kapelmeester behoorlijk bekoeld: Leopold Irouwl namelijk met een vrouw die met sukses het enthousiasme van de vorst voor de muziek wist te temperen. Heel begrijpelijk dat Bach iets anders gaat zoeken.

Als cantor

In 1723 wordt Bach benoemd als cantor van de Thomaskerk (en muziekleraar van de Thornasschool) in Leipzig. waar hij dc rest van zijn leven (27 jaar) werkzaam blijft. In deze funktie manifesteert hij zich vooral en voornamelijk als kerkmusicus in dienst van de Lutherse kerk. Hij heeft daar onder andere de leiding van het stadskoor en - orkest, waarbij hij ook verantwoordelijk is voor de muziek tijdens de kerkdiensten.

In Leipzig worden de grote cantates (zo'n 200). motetten en passies geschreven. Op Goede Vri jdag 1729 wordt de bekende 'Matlhiius-Passion' in de Thomaskerk ten gehore gebrach t.

Soli Deo Gloria

Ook al is Bachs karakter niet vrij te pleiten van drift - heigeen blijkt uil dc vele ruzies en onenigheden met de kerken en haar besturen, al dan niet terecht - toch was hij ook bescheiden en wist hij van Wie hij de gaven ontvangen had. Welke komponist zal nu nog onder zijn werk aantekenen 'Soli Deo Gloria" ('alleen God de eer"), of bovenaan zi jn werk '.). J.' ('Jesu juva". 'Help mij. Jezus') noteren?

Tot hel begin van 1749 is Bach nog goed gezond. Dan wordt zijn gezichtsvermogen minder. Hij besluit zich nog te laten opereren door de Engelse arts John Taylor. Dit mag echter niet baten. Door de toenemende blindheid kan hij ook zelf niet meer komponeren. Hij dikteert daarom de muziek aan zijn schoonzoon Altnikol. Volgens diverse overleveringen is het koraal 'Vor deinen Thron tret ich hiermit' de laatste door Bach gedikteerde muziek.

Op 28 juli 1750 overlijdt Johann Sebastian Bach. 1 Iet lichaam wordt aanvankelijk in de Johannuskerk bijgezet, later in de Thomaskerk. J. S. Bach heeft een grote hoeveelheid muziek achtergelaten.

Veel zou daar over le zeggen zijn. In het volgende artikeltje wil ik echter ingaan op de passiemuziek. en in het bijzonder de 'Maliha as-Passion'.

Zeist A. G. Blonk

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen