Grijs of zilver

Wat betekenen ouderen voor jongeren?

Na de tweede wereldoorlog zien we een daling van het geboortencijfer. Er werden minder kinderen geboren, dus werd het aandeel van de ouderen in de samenleving groter. Door al deze ontwikkelingen is de bevolkingsopbouw in ons land aan het veranderen (zie figuur). Men heeft berekend dat in 2030 één op de vier mensen ouder zal zijn dan vijfenzestig jaar. Dit heeft grote gevolgen voor deze ouderen en het beroep dat op de gezondheidszorg gedaan zal worden. Steeds meer leden van de kerk kunnen de kerkdiensten niet meer bijwonen en vragen meer pastorale zorg.

Oud en wijs

Wie oud wordt, komt in de laatste fase van zijn leven. Een fase die vaak met gebreken komt en waarvoor mensen niet veel waardering meer hebben. Wat zegt de Bijbel ons over de ouder wordende mens? Genoeg! De Bijbel windt er geen doekjes om dat de ouder wordende mens in aanraking komt met lichamelijke zorgen. In Prediker 12 wordt gesproken over mensen die een looprek en een bril nodig hebben. In andere bijbelgedeelten komt naar voren dat er ouderen zijn die niet meer actief zijn door lichaamszwakte en - gebreken.

Weerloos zijn de zuigeling en de grijsaard (Deuteronomium 32:25). De zwakte en hulpbehoevendheid van de ouderdom blijkt ook uit het onderhoud dat oude mensen nodig hebben (Ruth 4:15).

De Bijbel laat ook een andere kant van de oudere mens zien. De oudere is in de Bijbel de mens die een bijzondere oordeelsbekwaamheid heeft. Dit heeft te maken met de levenservaring van de oudere mens. Zij hebben een leven achter zich waarin ze moesten leren omgaan met gevoelens van schuld, met eigen gebreken, met verliezen maar ook een leven waarin blijde dagen en blijde gebeurtenissen waren.

Deze levenswijsheid mag/moet gebruikt worden in de rechtspraak, in het werk in de gemeente en ook in de overdracht van de belangrijke godsdienstige waarden aan de volgende generatie (Psalm 71).

De oudere is niet automatisch een rechtvaardige. De Bijbel noemt de grijsheid een sierlijke kroon als die verbonden is met een leven in gerechtigheid. Ook heeft de oudere niet altijd voorrang als het gaat om het bekleden van belangrijke posities. God kiest soms duidelijk de jongere uit boven een oudere. De criteria die de Bijbel aanlegt zijn andere dan die in

onze maatschappij. De geestelijke volwassenheid is belangrijk in de Bijbel. Zowel voor de ouderen als voor de jongeren geldt dat een werkelijk vruchtbaar leven alleen gevonden wordt in de vreze des Heeren (Psalm 92).

Uit alles wat de Bijbel over ouderen zegt, vallen een paar dingen op:

- De Bijbel kent geen bijzondere verbinding van functies aan leeftijden. Elk mens, ongeacht zijn leeftijd, wordt geroepen vrucht te dragen op de plaats waar hij gesteld is.

- De Bijbel kent aan de ouderdom een bijzondere waarde toe. Dit vraagt een respectvolle benadering en eerbied voor de oudere. De levenswijsheid van de oudere moet gebruikt worden. De oudere moet ruimte hebben voor het getuigenis van wie God was en is. Het is waardevol daarnaar te luisteren. - Gezien de levenservaring van de oudere is het belangrijk dat er contact tussen de generaties blijft bestaan.

Oud in de samenleving

Onze samenleving en wijzelf kijken op een bepaalde manier naar ouderen. Lange tijd hebben ouderen geprofiteerd van de welvaart. Na een periode van werken moest men op vijfenzestigjarige leeftijd met pensioen om dan te genieten van een onbezorgde, geheel verzorgde oude dag. Men kreeg daardoor een plaats aan de zijlijn van het maatschappelijk gebeuren. Men hoefde niets meer te doen want ouderen kunnen niet alles meer. Het ontslaan van ouderen van allerlei verplichtingen zou getuigen van respect voor de ouderdom.

De laatste jaren wordt er meer nadruk gelegd op de mogelijkheden en talenten van ouderen. Ook ouderen moesten de ruimte krijgen om zich te ontplooien. Er werden ouderenbonden opgericht en zelfs een politieke partij voor en door ouderen. Er moest meer waardering voor de ouderdom komen. 'Grijs' is nu niet langer waardeloos. Vergrijzing mag vervangen worden door verzilvering.

Het lijkt een ontwikkeling die aansluit bij het bijbelse denken over de ouderdom. Maar over de verantwoordelijkheid van de ouderen voor de samenleving wordt bijna niet gesproken. De zelfontplooiing van ouderen is gericht op het aardse bestaan. En door veel nadruk te leggen op de mogelijkheden en de talenten van actieve ouderen, sluit men de ogen voor de zwakke en echt hulpbehoevende ouderen, juist zij hebben aandacht nodig. Mr. H. Drion, oud-lid van de Hoge Raad, stelde voor dat oudere mensen op hun verzoek de beschikking zouden moeten krijgen overeen zogenaamde euthanasiepil, waarmee ze op een 'nette en aangename' manier een einde kunnen maken aan hun leven. Hij dacht dan met name aan het moment dat iemand niet meer zelfstandig kan leven en opgenomen zou moeten worden in een verzorgingshuis.

Met deze uitlating van mr. Drion blijkt dat hij alleen de actieve ouderdom kan waarderen. Als ouderen geen mogelijkheden meer hebben in de maatschappij, moeten zij eruit kunnen stappen.

Oud in de kerk

Ook in de kerk zijn er veel oudere leden. Vooral in sommige stadsgemeenten is het ledenbestand aan het vergrijzen. Jonge gezinnen verhuizen naar andere plaatsen, zodat daar de vergrijzing nu minder opvalt. Het zou interessant zijn om de percentages ouderen in de kerk en in Nederland te vergelijken (met 'kerk' bedoel ik nu de reformatorische kerkverbanden).

Doordat het geboortencijfer in de kerk minder snel gedaald is, zal de vergrijzing in de kerk wat later merkbaar zijn. Maar de ouderen zijn er ook nu al. En tussen deze ouderen zijn grote verschillen. Sommigen zijn nog actief en kunnen de kerkdiensten en verenigingen bezoeken, maar er zijn ook ouderen die niet meer uit hun huis of van hun stoel kunnen komen. Wie zijn die ouderen? Hoe zijn de ouderen betrokken bij de kerk?

Hebben de ouderen contact met jongeren? Wat vinden ouderen belangrijk om door te geven? Benieuwd naar de beleving van het ouder-worden en de kerkelijke betrokkenheid heb ik een aantal ouderen vragen over deze onderwerpen voorgelegd. Het is natuurlijk niet mogelijk om algemene conclusies te trekken uit de antwoorden van deze ouderen. Het gegeven dat ieder mens uniek is, blijkt wel bijzonder bij de oudere mens. Ze hebben ieder hun eigen levensverhaal en daardoor hun eigen kijk op deze dingen. Maar juist dat maakt het luisteren naar ouderen erg boeiend. Een aantal ouderen die de vragen beantwoord hebben, zijn door de gebreken van de ouderdom beperkt in hun mogelijkheden. Juist deze mensen zijn moeilijk bereikbaar voor jongeren.

Op de vraag hoe men bij het kerkelijk leven betrokken is, antwoordt men dat de kerkelijke betrokkenheid bepaald wordt door de kerkdiensten. Meestal worden deze diensten via de kerktelefoon gevolgd. Het meeleven met de kerkelijke gemeente is voor hun gevoel wel weinigr'wat triestig meeleven'. Doordat de kerkdiensten niet bezocht kunnen worden, wordt de zondag als een stille dag ervaren. Anderen geven aan dat de zondag ook de beste dag van de week kan zijn.

Doordat men geen kerkdiensten en verenigingen meer kan bezoeken,

wordt de betrokkenheid bij de kerk minder ervaren. Waarschijnlijk is dit een van de redenen waarom veel ouderen een 'gelaten' houding hebben aangenomen. Of zijn ze teleurgesteld? Het weinig betrokken zijn van de ouderen moet ons aansporen om te zoeken naar een andere vorm en inhoud van de pastorale zorg. De kerk moet het gesprek aangaan met de ouderen zelf. Een van de ouderen merkte op dat het lezen en het met elkaar bespreken van een goed boek meer wezenlijk contact geeft.

De ouderen geven aan dat ze in zekere zin weinig kunnen doen voor de kerk. Het opdragen van alle noden en zorgen in het gebed is bijna het enigste wat zij kunnen doen. „Ons aller plicht is alles op te dragen en in alle natuurlijke en geestelijke zaken te helpen steunen.”

Oud en jong

„Heeft u contact met jonge mensen en wat vindt u belangrijk om door te geven? "

Buiten de kleinkinderen om hebben de ouderen niet veel contact met de jongeren in de gemeente. Ouderen hebben soms het gevoel dat ze niet zoveel door te geven hebben omdat jongeren veel meer ontwikkeld zijn dan vroeger door studie en vereniging. je kunt belangstelling voor ze tonen en ze met liefde benaderen, „om dan iets uit je eigen leven te vertellen hoe het onverwacht dan uitkomt dat je er zelf niets aan te doen hebt als je je vertrouwen maar op de Heere mag stellen”.

De ouderen kunnen maar moeilijk aangeven wat zij door zouden willen geven aan jongeren, terwijl je zou verwachten dat het leven en de kerk hun geleerd hebben wat echt belangrijk is.

De vragen heb ik ook voorgelegd aan een 'actieve' oudere die bovendien ouderling is in een Gereformeerde Gemeente. Door het ambt is er een sterke kerkelijke betrokkenheid. Op huisbezoeken en als ouderling ontmoet hij veel jonge mensen. „Het is fijn als je merkt dat er jongeren zijn die serieus nadenken over allerlei dingen. Als ouderling probeer je open te staan voor hun levensvragen en problemen. De ouderen hebben een taak voor de jongeren en kunnen veel invloed uitoefenen. In mijn tijd waren er ook vragen, niet alleen persoonlijk, maar ook over de samenleving. Toen was er nog weinig voorlichting in eigen kring, alleen is het blad 'Daniël' toen uitgegeven. Verder was ik aangewezen op de oudvaders, die mij zeer tot steun en leiding waren en tot zegen geweest zijn. Nu is er veel voorlichting voor onze jonge mensen waar we blij mee zijn, omdat ook de problemen steeds meer en groter worden. Toch zou ik zeggen, vergeet de oudvaders niet. Graag wil ik aan de jongeren doorgeven wat in Spreuken 8:20 en 21 staat: k doe wandelen op de weg der gerechtigheid, in het midden van de paden des rechts; opdat Ik Mijn liefhebbers doe beërven dat bestendig is, en Ik zal hun schatkameren vervullen.”

Oud en zilver

In onze tijd zijn veel dingen gericht op productie en prestatie, ledereen is druk met studie en werk. Oud-worden of oud-zijn is voorlopig nog niet in beeld.

De tijd is oneindig wijd voor het achteloos lachend kind, voorden jongen ook, die den tijd niet telt en zich liefst niet bezint, maar het weten wint veld-stap voor stap en de eindeloze tijd wordt krap.

Het is goed om onszelf af te vragen hoe wij naar ouderen kijken. Maatschappelijk gezien lijkt het dat de ouderdom geen waarde heeft. Ouderen zijn langzaam, houden ontwikkelingen tegen en kosten geld. Misschien is de sociale dienstplicht waardoor jongeren tijdelijk werken in de sociale (ouderen) voorzieningen wel een mogelijkheid om de ouderdom op zijn juiste waarde te schatten. De Bijbel zegt dat we de grijsheid moeten eren. Zoals al eerder gezegd betekent dit niet dat de oudere altijd voorrang heeft en altijd wijs is. jongeren kunnen ook ervaren dat ouderen in de weg zitten.

Toch moeten we de kennis en de ervaring die de ouderen hebben opgedaan, nietzomaar laten gaan. Jonge-ren kunnen van ouderen leren en andersom ook. Daarom moeten we nadenken over de positie van de ouderen en de contacten tussen jong en oud, ook in de kerk. Er is vaak een gescheiden optrekken van jong en oud, terwijl vaak ouderen kunnen vertellen hoe de Heere wil werken in het leven van mensen. Juist dan is grijs zilver.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen