Het Ontwerp I.

Langzamerhand nadert de ontknooping van de sinds jaar en dag aan de orde zijnde roep om reorganisatie. Het Ontwerp van een nieuw algemeen Reglement en eenige organieke reglementen voor de Ned. Herv. Kerk is in zee en voor een gulden verkrijgbaar. En wie zijne ooren te luisteren legt, bemerkt, hoe van allerlei zijden daardoor eenige deining wordt gewekt in de wateren van de Synodale vijver. Hoewel wij vroeger reeds ernstig gewaarschuwd hebben tegen de aanvaarding van dit ontwerp, kan het misschien van belang zijn er nogmaals bij stil te staan, want er wordt met allerlei leuzen reclame voor gemaakt, die een argelooze ziel in den waan zou kunnen brengen, dat dit nieuwe Reglement, gesteld het wordt aangenomen, het kerkelijk vraagstuk oplost, de Kerk zou terugbrengen tot de daadwerkelijke toepassing harer belijdenis, althans zoo niet geheel dan toch in hoofdzaak. En daar wezenlijk deze reorganisatie-poging ons dit niet zal brengen, maar integendeel den terugkeer tot de belijdenis geheel zal afsnijden, omdat de Kerk daardoor hare belijdenis gaat opbergen in het museum van historische antiquiteiten en dus inderdaad gaat verliezen, achten wij eene waarschuwing tegen het aanvaardien van dit Ontwerp alsnog nuttig.
Aan het Ontwerp laat de Commissie, waarin geen enkele Gereformeerde zitting heeft gehad, eenige beschouwingen voorafgaan, terwijl het gevolgd wordt door eene nadere verklaring van het lid B. J. Aris, die zich met het rapport niet kan vereenigen en door eene nota, waarin Prof. Mr. A. S. de Blécourt, hoogleeraar in de rechtswetenschap te Leiden, rekenschap geeft van de gronden, die hem verhinderd hebben, aan dit Ontwerp zijne adhaesie te geven. En eindelijk blijkt daaruit, dat ook Ds. Tammens zich met de algemeene strekking van het reorganisatie-voorstel niet heeft kunnen vereenigen. Het is dus duidelijk, dat er van eenstemmigheid geene sprake was en dit voorstel daarmede wordt teruggebracht tot een in wezen ethisch-confessioneel ontwerp, waarover de Gereformeerden in onze Kerk geene gelegenheid hebben gehad hun oordeel te laten gaan. Niemand zal Ds. Woelderink voor een man van Gereformeerde Confessie houden, al kraait hij hoog uit boven het Hoofdbestuur van den Gereformeerden Bond. De wezenlijke Gereformeerden zijn tengevolge van hun gebrek aan organisatie voorbijgegaan.
De vraag, die naar aanleiding van dit verschijnsel rijst, is of dit op den duur zoo kan voortgaan en of het niet van belang is, dat het volk, dat ernst maakt met de belijdenis, zich van dezen steeds meer ook dogmatisch verwordenden Bond, zou gaan losmaken. Zooals het nu is, zwerft het Gereformeerde volk voor 8 0% zonder eenigen samenhang rond, loopen een aantal predikanten met dien Bond mee en is het percentage van het Gereformeerde volk, dat er nog lid van is, maar gering. Daarom is het Gereformeerde deel niet gehoord over deze zaak. Zeer waarschijnlijk heeft het ook niet in de bedoeling gelegen en zijn dezen met opzet gepasseerd, omdat de adviseurs in deze zaak er belang bij hadden een Ontwerp te kunnen indienen, waarover de ethisch-confessioneel zich noemende leiders het allang eens waren. De modernen zijn nog te sterk in aantal om dezen geheel te passeeren, maar de Gereformeerden, waarvan men allang wist, dat zij zich met dit Ontwerp ook niet zouden kunnen vereenigen, kon men op deze wijze mooi elimineeren. De Gereformeerde Bondsbroeders pasten in dit ethisch confessioneel raam precies. Zelfs Prof. Severijn is niet waardig bevonden in dit milieu te worden uitgenoodigd om zijn licht te laten schijnen over dit Ontwerp.
Het behoeft dus geen betoog, dat dit Ontwerp buitengewoon eenzijdig is samengesteld, dat hierbij niet het heil der geheele Kerk den toon aangeeft, maar het belang der partijen, die elkander in dit Ontwerp daarom gemakkelijk konden vinden, omdat zij wezenlijk niet van elkander verschillen. Er is tusschen de meeste confessioneelen en ethischen geen wezenlijk verschil, hoogstens verschillen zij slechts in vormen. De ethischen staat wat losser met de gezangen, de confessioneelen wat bekrompener, maar van de Belijdenis der Kerk staan beiden even ver af. In verreweg de meeste gevallen zouden beiden, als zij in de dagen onzer Vaderen van 1618 geleefd hadden, als Remonstranten buiten de deur gezet zijn. In de diepe gronden der Confessie zijn zij allen tegenstanders, die des te venijniger optreden, naarmate zij nog gesteld zijn op het etiket ,,gereformeerd". De geschiedenis heeft het ons geleerd.
Doch wat nu vanzelf spreekt, voor de beoordeeling van dit rapport is deze eenzijdige samenstelling niet zonder beteekenis. Doelt dit rapport op de belangen der Hervormde Kerk, zooals zij na meer dan eene eeuw gedegenereerd is onder den druk der Synodale organisatie? Stond bij dit Ontwerp op den voorgrond te komen tot eene oplossing der nijpende kerkelijke vragen, of hebben wij hierbij van doen met de kwalijk verholen poging van partijen, die in den grond wel één, in den vorm slechts verscheiden zijn, en die er naar streven om de gansche Kerk nu te gaan overheerschen?
Wie de samenstelling dezer Commissie in het oog vat, kan slechts tot de gevolgtrekking komen, dat wij hier van meet af van doen hebben met de greep naar de macht. De Hervormde Kerk moet worden omgezet in een ethisch-confessioneel conventikel. Anders dan een conventikel mag het niet genoemd worden, want met het wezen der Kerk als lichaam van Christus wordt in dit geheele Ontwerp niet gerekend. De opzet dezer reorganisatie-poging wijst het reeds uit. Die commissie kwam voort uit bepaalde vereenigingen, die elk voor zich speciale doeleinden nastreven. En deze vereenigingen vertegenwoordigen slechts een uiterst klein percentage, zelfs van het kerkgaand publiek. De predikanten hebben bij dit alles den hoofdrol. Het zijn dus voorstellen van slechts een paar numeriek beschouwd zwakke groepen, die den toon aangeven. En deze zullen nu naar hunne idealen de Hervormde Kerk gaan inrichten. Reeds dit feit, dat in een paar ethisch confessioneele vereenigingen dit ontwerp bekokstoofd werd, is grond voor de vrees, dat de uitwerking daarvan op ons kerkelijk leven funest moet zijn. Het volksleven, zooals het in de Kerk bestaat, past op zulke vereenigingsidealen niet. De groote massa van het kerkgaand publiek schuilt niet in die vereenigingen, is over het algemeen, vooral in dezen tijd, ongevoelig voor de kerkelijke vragen. De meeste menschen zijn tevreden, als zij naar de kerk kunnen gaan, een dominee kunnen hooren, die hun zoowat past. Maar met de kerkelijke vragen, die er zijn, hebben zij bij voorkeur niet van doen. Doch, zoodra de gevolgen gaan nijpen, komen de moeilijkheden. De menschen zijn er zóó voor te vinden, als hun de opgedane kost niet smaakt, om of naar elders te gaan, of eene zoogenaamde evangelisatie in het leven te roepen. Onze arme Hervormde Kerk wordt door de onkerkelijkheid harer leden verteerd.
En wij kunnen er zeker van zijn, dat als het juk der ethisch confessioneele vereenigingen, dat in dit Ontwerp wordt gereed gemaakt, opgelegd wordt, de moeilijkheden zullen blijken, die opkomen uit het feit, dat wij hierbij van doen hebben, niet met iets, dat uit de Kerk opkwam, maar met het streven van partijen om de gansche Kerk aan zich te onderwerpen. De gevolgen daarvan zullen bedenkelijk blijken. Prof. de Blécourt heeft daarop zeer terecht gewezen. Hij wees er ook op, dat Kerkopbouw en Kerkherstel, ethisch-confessioneel dus, het feitelijk geheel eens zijn. Hij zegt dienaangaande (blz. 117): ,,Niet zonder verbazing vernam ik deze uitspraak over beider eenheid uit den mond van een ethisch theoloog. Of is dit een uiting van neo-Calvinisme? Want men staat verbaasd over het aantal Calvinisten tegenwoordig. De zware pels van Calvijn wordt als een lustige demi-saison omgeslagen. Ik zou wel eens willen weten, hoever de ethischen uit Kerkopbouw met de Calvinisten uit Kerkherstel samengingen in het aanvaarden of verwerpen van de Formulieren van eenigheid. Maar dit wordt voorshands onaangeroerd gelaten. Dat zal men later regelen! En inmiddels leest men verslagen van gereformeerde en confessioneele vereenigingen. waarin de vreeze wordt geuit, dat er ten aanzien van de belijdenis compromissen worden gesloten en dat er minimum-belijdenissen zullen worden aanvaard! Dat mag dus niet! Maar hoe kan men dan een accoord sluiten met andersdenkenden?'
Zie hier eene opmerking van Prof. de Blécourt, een juridisch hoogleeraar, die, het blijkt uit zijne nota, staat buiten alle theologisch gekibbel en die juist daarom geacht kan worden tot onbevangener oordeelen in staat te zijn, dan alle ethischconfessioneele Broederen, die van partijzucht worden verteerd. Inderdaad, wie zich rekenschap geeft van de werkelijkheid, voor dien is het duidelijk, dat wij bij deze heele reorganisatie van doen hebben met de greep naar de macht van enkele vereenigingen, die de Kerk zullen laten dansen naar hun pijpen. Het gevolg daarvan kan alleen zijn, dat er ten laatste voor andersdenkenden, voor allen, die rechts of links staan, geene plaats meer overblijven zal.
Dat zal natuurlijk niet terstond zich zoo openbaren, maar het komt, zoodra de processen over leertucht zullen beginnen en over al die andere zaken, waarin thans nog vrijheid heerscht, doch die men dan ook zal willen regelen naar de wenschen der meerderheid. Daarom, wie belang stelt in het behoud der Kerk, die kan zich niet vereenigen met dit streven van kerkelijke vereenigingen naar de overheersching van heel het kerkelijk lichaam.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen