Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

De Zondag op de Dordtse Synode

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

De Zondag op de Dordtse Synode

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

In het jaar 1586 hielden onze kerken een nationale synode te 's-Gravenhage, Daar was vastgesteld dat de predikanten in alle plaatsen gewoonlijk in de namiddagpredicatie, de hoofdsom der Christelijke leer, begrepen in de Catechismus, nu ter tijd in de Nederlandse Kerken aangenomen, kortelijk zullen verklaren."

In vele gemeenten hield men echter alleen vóór de middag kerk en men luisterde niet naar de synode. Daarover klaagde Friesland en Overijssel op de synode van Dordrecht van 1618/19. De catechismusdiking werd, vooral in de dorpen, schromelijk verwaarloosd. Hoe kwam dat? Ten eerste door nalatigheid van de predikanten, ten tweede door de combinatie van gemeenten, waardoor het onmogelijk was overal tweemaal te preken. En dan was er nög een reden, vermoedelijk wel de sterkste: men kon de gemeenteleden Zondags-. middags niet naar de kerk krijgen. Wat j deden zij dan? Zij waren aan het werk of genoten van hun spel. Daar was zo'n hoop te doen op Zondag. Daar waren bruiloften, kermissen, jaarvergadering van verenigingen of gilden, schuttersfeesten, boelhuis, danstenten, kaatsen, schieten, jagers, vliegeren, vissen. Wat wil men nog meer.

Zodoende hadden trage dominee's redenen genoeg om 's middags geen kerk te houden. De synode achtte dit een groot kwaad. Zij besloot een gebod te doen uitgaan, dat iedere predikant op Zondagmiddag moest preken en dan uit de catechismus. Daar zou geen pardon voor zijn. Zware kerkelijke censuur zou de predikant treffen, die thuis bleef. En als er dan geen hoorders waren? Och, die zijn er altijd, meende de synode, al was het alleen maar de vrouw of de huishoudster van de dominee. „Deze namiddagpredikatiën zullen om het kleine getal toehoorders, dat in sommige dorpen zou mogen voorgewend worden, niet mogen verzuimd of na-

gelaten worden, al is het, dat de predikanten in het eerst voor weinig toehoorders, ja slechts alleerï» voor hun familie zouden moeten prediken, dewijl, zonder twijfel, indien de herders met het voorbeeld hunner gezinnen voorgaan, en anderen, in het bijzonder hen, die de Gereformeerde Religie toegedaan zijn, naarstiglijk vermanen, mettertijd velen genoeg tot die predikatiën zullen komen."'

Maar moeten dan al die feesten, zuiperijen en zwelgerijen op de sabbat doorgaan? Neen, neen, de synode zal aan de Overheid verzoeken om al deze rommel met strenge plakkaten te verbieden. De gemeenteleden moeten leren de gehele Sabbat te vieren.

Toen deze aangelegenheid in de 14de ztting der synode besproken werd deelden de Engelsen mede, hoe zij de mensen naar de kerk kregen. De Overheid legde bij hen een geldboete op aan hen, die hun godsdienstplichten niet nakwamen. In de Paltz werden onwilligen in de gevangenis gezet, maar dat gebeurde zelden.

We springen nu over vele zittingen der synode heen. Dan komen we op 1 Mei 1619. Het is zitting 147 en 148. Toen was het, dat de Engelsen klaagden over de ergernis die Dordrecht gaf door de verregaande verwaarlozing van de dag des Heeren. Dp dienzelfden dag wierp een Zeeuws afgevaardigde de handschoen in het strijdperk. Ouderling Josias van Oosbergen, rechtsgeleerde, maakte de opmerking, dat ze niet aan het vierde gebod voldoen, want dan zouden ze op Zaterdag Zondag moeten houden. Daar stak dit achter, dat ouderling Oosbergen de mening voorstond, dat de Zondagsviering los staat van het vierde gebod. Een andere Zeeuwse afgevaardigde, Ds. lidemans, had hij hierin vierkant tegenover zich. Op de opmerking van Oosbergen ging de synode niet direct in, omdat de Zeeuwse afgevaardigden geen opdracht hadden om deze zaak ter sprake te brengen. Toch is de kwestie later besproken in de nazittingen.

De synode voelde, dat de zaak van groot gewicht was. De partijen begonnen al scherp tegenover elkaar te staan. De ene partij wilde zeer stipt de Zondag houden, omdat het vierde gebod het voorschreef en de andere partij achtte een ieder vrij. Men mocht de dag van de godsdienstoefening zelf kiezen en alles doen op die dag, wat de godsdienst niet hinderde.

Hoe heeft de synode dit geschil opgelost? Zij heeft het niet opgelost. Zij heeft alleen een E.H.B.O.-verband gelegd. De professoren en de broeders uit Zeeland heeft men in een commissie gezet. Die moesten samen eens praten en dan enkele algemene regels opstellen, waaraan beide partijen zich zouden houden tot de naaste synode. De zaak van de sabbat is dus op deze synode niet ampel besproken, doch er is een compromis getroffen. Het merkwaardige is, dat men dit noodverband nooit door een ander heeft vervangen. Later heeft men dé opgestelde artikelen, de artikelen van het compromis dus, uitgelegd als de vaststaande leerbeslissing der synode. Het is waar, dat er veel niet in is beslist. Het was ook de bedoeling niet om veel te beslissen. Men wilde slechts vaststellen. waar men het samen over eens was. Tussen een morgen-en een middagzitting in heeft de commissie haar arbeid volbracht en het volgende aan de synode voorgelegd:

I. In het vierde gebod van de wet Gods is iets ceremonieels en iets moreels.

Deze onderscheiding heb ik in vorige artikelen over dit onderwerp reeds aangehaald. Moreel wil dus zeggen, dat er iets blijvends in is en ceremonieel, dat er iets veranderlijks in is. Bij de uitleg zei de ene partij, dat het ceremonieele van weinig betekenis was en de andere partij oordeelde het morele van geringe omvang of betekenis. Begrijpt u?

II. Ceremonieel is geweest de rust van de zevende dag na de schepping, en de strenge onderhouding van dezen dag, die het Joodse volk bijzonder opgelegd was.

Dat ceremoniële betekent dus dat de zevende dag veranderlijk was. De strenge onderhouding heeft dan betrekking op het verbod aan het Joodse volk om vuur aan te steken of enig manna op te rapen of ook maar iets te doen, dat op werken geleek.

III. Moreel is, dat en zekeren en gezetten dag der Godsdienst is toegeëigend en daartoe zo veel rust (is geboden) als tot de Godsdienst en heilige overdenking deszelfs van node is.

Het is dus niet voldoende, dat men niet werkt onder kerktijd, de rest van de dag des Heeren moet in heilige overdenking worden doorgebracht.

IV. De sabbat der' Joden afgeschaft zijnde, moet de dag des Heeren door de Christenen plechtig geheiligd worden.

Hier gaat de synode dus een stapje verder. De inhoud van het vierde gebod is, dat een gezette dag voor de godsdienst is aangewezen. Die dag is de dag der opstanding. Deze dag houden betekent het vierde gebod houden.

V. Deze dag is sedert de tijden der Apostelen in de eerste Katholieke Kerk altijd onderhouden.

Dat hebben we in vorige artikelen voldoende aangetoond.

VI. Deze dag moet alzo der Godsdienst toege-eigend worden, dat men op dezelve ruste van alle slaafse werken, uitgenomen die de liefde en de tegenwoordige noodzaak vereisen, mitsgaders van alle zodanige recreatiën als de Godsdienst verhinderen.

De synode was het alzo hier over eens, dat de Zondagsviering de vorm aannemen moet van rusten. Werken en Zondaghouden gaan niet samen. Rusten betekent niet: niets doen; het betekent: niet bezig zijn in de dingen van het aardse en tijdelijke leven, doch wel bezig zijn met de heilige dingen Gods. Als iemand heel de Zondag slaapt of in zijn stoel hangt, ontheiligt hij de dag Gods. Niet werken is nog niet het houden van de sabbat.

De stilstand van de arbeid kan ook geen volkomene zijn. Het vee moet gevoederd, de koe gemolken worden, koude dringt om 't vuur aan te steken, onze spijsverteringsorganen staan niet stil en vragen om eten en drinken, de zieke vraagt om hulp; bij ongeval, dat mens of dier overkomt, moet de hand worden uitgestoken; overstroming of dijkbreuk stoort zich niet aan de sabbat, de gevangenen moeten bewaakt en zoveel meer. De volkomen rust is nog niet de vervulling van het vierde gebod. De rust is slechts middel. Het leven in de natuur gaat door. Van hieruit gezien is het te begrijpen, dat somtijds vromen wel van mening zijn geweest, dat men de oogst Zondags binnen moest halen, opdat Gods gaven niet bedierven. Toch is het goed, dat deze gedachte zich niet heeft doorgezet.

Moeilijker is de vraag welke ontspanningen de Godsdien^ verhinderen. De synode bedoelde er niet mee, dat na kerktijd allerlei spelen zouden mogen worden beoefend. In de 177ste zitting werd immers een request opgesteld, bestemd voor de Staten-Generaal, waarin er op aangedrongen werd de gruwelijke en menigvuldige ontheiligingen van de sabbat, die dagelijks voorvallen, door marktdagen, kermissen, maaltijden van gilden, wachten, buurten, bruiloften, door wapenoefeningen, jagen, vissen, vogelvangen, balslaan, door het spelen van comediën, door dansen, boelhuizen, drinkgelagen en allerhande min noodzakelijke slaafachtige werken, zeer scherp mogen worden verboden en verhinderd.

Wat zijn nu de ontspanningen, die de Godsdienst niet hinderen? Een fijne sigaar roken? Een goede maaltijd hebben? Een diepgaand gesprek al wandelende voeren? Ik weet het niet. In elk geval mogen zij de Godsdienst, waartoe ook de heilige overdenking behoort, niet hinderen. Zingen en lezen en muziek kunnen dergelijke ontspanningen zijn. Maar goed, hier is het voorlopige besluit der synode. Daarna is de sabbatsstrijd pas goed uitgebroken. Doch daarover gaarne een andere keer.

Dit artikel werd u aangeboden door: https://www.hertog.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 5 september 1953

Gereformeerd Weekblad | 8 Pagina's

De Zondag op de Dordtse Synode

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 5 september 1953

Gereformeerd Weekblad | 8 Pagina's