Honderd jaar geleden stierf Mr. I. Da Costa

Het is op 28 april honderd jaar geleden dat Isaac Da Costa stierf. We leven in zo'n jachtige tijd, dat er haast geen gelegenheid is om onze voorgangeren te gedenken. Toch wekt de Schrift ons daartoe op in Hebreën 13 : 17: Gedenkt uw voorgangeren, die u het Woord Gods gesproken hebben; en volgt hun geloof na, aanschouwende de uitkomst van hun wandel". Nu was Da Costa wel geen predikant, maar toch had hij iets weg van een profeet, die getuigde in de naam des Heeren door aan ons volk het Woord Gods voor te houden.

Isaac Da Costa werd geboren 14 januari 1798 te Amsterdam. Hij stamde uit een aanzienlijk Portugees-Israëlietisch koopmansgeslacht. Aanvankelijk studeerde hij te Amsterdam, maar later ging hij college lopen aan de universiteit van Leiden, waar hij in 1818 promoveerde in de rechten en in 1820 in de letteren. In Leiden heeft hij kennis gemaakt met Willem Bilderdijk en deze kennismaking is beslissend geworden voor zijn leven. Hij leerde geloven in de Heere Jezus Christus als zijn Heiland en Zaligmaker. Zodoende kwam hij tot het christendom over en op 20 oktober werd hij met z'n vrouw in de Pieterskerk te Leiden gedoopt. Hij werd een man van betekenis in het kerkelijk leven en al spoedig stond hij vooraan in de kerkelijke strijd als medestrijder met de bekende Mr. G. Groen van Prinsterer. Wie zich dan ook wijdt aan de studie van de geschiedenis der kerk in de vorige eeuw zal telkens stuiten op de naam van Isaac Da Costa, die tegen de geest der eeuw in bleef vasthouden aan de waarheid van Gods Woord en aan de belijdenis der kerk. Met de afscheiding kon hij niet mee gaan, hoewel hij wel sympathiek heeft gestaan tegenover de afgescheidenen en hun vervolging door de overheid ook sterk heeft afgekeurd. Hij bleef trouw aan de Hervormde Kerk, hoewel hij nog slechts enkele jaren tot haar behoorde. Trouwens, over het algemeen wilden de mannen van het Reveil niet van afscheiding weten. Wel echter van kerkherstel. Het is hierbij te betreuren, dat Da Costa, hoewel hij aanvankelijk ook hierin geheel met Groen van Prinsterer is meegegaan, later een ander standpunt heeft ingenomen.

Wanneer men de geschiedenis van de kerk in de vorige eeuw bestudeert en de strijd om kerkeherstel, dan blijkt dat er nog niet zo heel veel veranderd is. Ook thans moet er bij de synode en andere kerkelijke vergaderingen telkens op aangedrongen worden om toch de belijdenis te handhaven. Daar heeft ook Groen van Prinsterer telkens op aangedrongen. Da Costa ging echter later meer pleiten voor de medische weg tot kerkherstel. Hij verwachtte minder van de juridische weg, die Groen wilde volgen. Hij beschouwde het gezonde Woord als een geneesmiddel voor een zieke kerk. Alleen liet hij daarbij toe, dat niet alleen het gezonde Woord, doch ook de valse leer verkondigd werd.

En nog steeds vinden we in onze kerk de twee standpunten tegenover elkaar. Als hervormd gereformeerden willen we de weg van Groen van Prinsterer. De kerkelijke vergaderingen hebben zorg te dragen voor de rechte verkondiging des Woords. Daarom hebben ze af te snijden al diegenen die de waarheid Gods niet verkondigen, doch de leugen. Daar tegenover vinden we nu de confessionelen, die meer de weg van Da Costa prefereren, de medische weg. Nu is het duidelijk, dat deze weg, die nu al zoveel jaren is gevolgd het herstel van de kerk niet gebracht heeft. Het is jammer, dat de confessionelen zich in het algemeen niet sterker op de belijdenis, op de confessie, wijzen. Zoals Da Costa in de vorige eeuw de Groninger richting in de kaart speelde door zich te keren tegen de juridische weg van Groen van Prinsterer, zo doen de confessionelen eigenlijk in onze tijd ten aanzien van diegenen die niet naar Schrift en belijdenis prediken. Het is wel zeer te betreuren, dat Da Costa dit standpunt later heeft ingenomen. Groen van Prinsterer en zijn vrienden hebben het hem ook zeer kwalijk genomen. Da Costa had veel meer voor de kerk kunnen betekenen wanneer hij aan zijn oorspronkelijk standpunt trouw gebleven was.

Als getuigend christen is hij echter voor het kerkelijk en godsdienstig leven in de eerste helft van de vorige eeuw van grote betekenis geweest. Hij heeft vastgehouden aan de belijdenis van de Drieënige God, zoals Hij zich in de Bijbel heeft geopenbaard, aan de noodzakelijkheid van het verzoenend bloed van Christus, kortom aan de waarheid van Gods Woord. En hij heeft van dit alles een duidelijk getuigenis afgelegd. Zeer bekend is zijn boek: Bezwaren tegen de geest der eeuw, waardoor wel grote vijandschap tegen hem ontstond in het liberale kamp, maar waardoor hij toch ook veler ogen heeft geopend. In dit boek getuigd hij tegen de beginselen van de Franse revolutie, die op alle terreinen des levens hun invloed deden gelden. In dit boek roept hij op tot trouw aan de belijdenis. Hij beklaagt er zich over dat de Godheid van Christus, de erfzonde en de verzoening „algemeen met koelbloedige schaamteloosheid worden bestreden en hoogstens met schroomvalligheid en

onverschilligheid geleerd". Daaruit blijkt dat er in de kerk nog niet zoveel veranderd is. Bovendien protesteert hij tegen , , hart en verstand verpestende romans en de algemeen heersende zedeloosheid". Hij wekt op tot vertrouwen, bidden, waken, getuigen. En tot de predikanten zegt hij: „Gij noch wij behoeven iets te weten dan Jezus Christus en Die gekruisigd".

Hoeveel hoon en smaad van de gehele kerkelijke wereld, voorzover ze de gereformeerde belijdenis en levenssfeer afwees, heeft hij om dit boek moeten verdragen. Van hoog tot laag wierp men met vuil en men noemde Da Costa openlijk „een ellendeling". Ook in dit opzicht is er in al die jaren nog niet veel veranderd. Wanneer men getuigt tegen de handel en wandel van de kerkmens in onze eeuw, wanneer men zijn bezwaren inbrengt tegen de geest waarin het kerkelijk en maatschappelijk en persoonlijk leven zich ontwikkelt, kan men nóg op smaad en hoon rekenen.

Toch mogen we dankbaar zijn, dat ons land een Da Costa gekend heeft, die profetisch getuigde tegen alles wat van de Heere en zijn dienst afweek, maar ook niets anders door geschrift en vers, in lezing en gesprek wilde belijden dan de Heere Jezus Christus en die gekruisigd.

De gedichten van Da Costa, waarin hij met oosterse gloed en profetische bezieling de Heere God en zijn genadedaden bezong, zijn in de loop der jaren veel gelezen. Toch gaat langzamerhand ook Mr. Isaac Da Costa behoren tot de vergeten grote mannen. Daarom meenden we er goed aan te doen om zijn naam en werk nog eens in herinnering te roepen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen