KLEINE KRONIEK

Vrijzinnig herrormden verontrust

Op de jaarvergadering van de Vereniging van Vrijzinnig Hervormden heeft men blijk gegeven van zijn verontrusting over het verloop van de zaakprof. Smits, aan wie door het breed moderamen van de generale synode de emeritaatsrechten ontnomen werden. In mijn kronieken heb ik er reeds op gewezen, dat sommige vrijzinnigen zich maar moeilijk hebben kunnen neerleggen bij deze beslissing. Toch ben ik van mening, dat het breed moderamen geen ander besluit had kunnen en mogen nemen, hoezeer ik het ook betreur dat hier niet duidelijk uitgesproken is, dat prof. Smits zich door zijn opvattingen over de verzoening en over het gebed buiten de kerk geplaatst heeft. Leertucht oefenen is eigenlijk vaststellen, dat iemand zich gesteld heeft buiten de grenzen van de kerk. Het moet toch wel duidelijk zijn aan rechtzinnigen en vrijzinnigen, dat prof. Smits de fundamenten van de kerk aantast als hij op zijn wijze spreekt over het werk van de Heere Jezus Christus als Borg en Middelaar. Wanneer prof. Mulder, de voorzitter van de Vereniging van Vrijzinnig Hervormden, aan het breed moderamen van de generale synode verwijt, dat door deze maatregel van orde de rechtszekerheid is aangetast, dan kunnen we het daarin met hem onmogelijk eens zijn. Er bleef geen andere weg meer over en het breed moderamen kon niet anders meer handelen. Dan zou immers de verontrusting van vele rechtzinnigen terecht zijn geweest, wanneer prof. Smits ongemoeid had kunnen voortgaan op zijn weg.

Nu heb ik de indruk, dat er ook in vrijzinnige kring velen zijn, die er niet warm voor lopen om prof. Smits weer in zijn rechten als van een emeritus te herstellen. Men moet niet vergeten, dat er ook in vrijzinnige kring verschillende modaliteiten zijn, die wel zeer ver van elkaar afstaan. Ernstige kritiek is ook onder de vrijzinnigen geuit op hetgeen prof. Smits geschreven heeft. Ook vele vrijzinnigen hebben zich uiteindelijk neergelegd bij de maatregel tegen prof. Smits. Daarom heeft prof. Mulder op de jaarvergadering van de vrijzinnig hervormden ook zo aangedrongen op een gemeenschappelijk front van de vrijzinnigen:

„Bij de beantwoording van de vraag wat er nu verder dient te gebeuren merkte prof. Mulder op, dat er met alle kracht naar gestreefd dient te worden dat prof. Smits zijn volledige bevoegdheden herkrijgt om in de Hervormde Kerk de dienst des Woords te leiden. Daarbij is haast geboden, want de tijd werkt in ons nadeel, aldus prof. Mulder, die van oordeel was dat het hier niet gaat om een zaak van de vrijzinnige hervormden, maar een zaak van de gehele kerk. Die kerk moet in staat zijn om spanningen als deze te verdragen en te verwerken, inplaats van in een liefdeloze spanningloosheid te vluchten. Prof. Mulder achtte 't de opdracht van de vereniging om het breed-moderamen te doordringen van het feit dat het teruggeven van de emeritus bevoegdheden aan prof. Smits niet in het belang van prof. Smits en de vrijzinnig hervormden alleen is, maar ook en vooral in het belang van de waarheid der kerk.

Prof. Mulder liet weten, dat er bepaalde contacten zijn voorbereid om tot een wezenlijk herstel van communicatie te komen. Hij kon hierover echter in dit stadium nog geen nadere mededelingen doen. Slechts als openlijk blijkt dat het alle vrijzinnig hervormden ernst is met hun verontrusting mag van de leiding der kerk worden verwacht dat zij organisatorische maatregelen zal treffen, die wellicht de spanning zullen verhogen, maar haar gezag in de wereld zullen versterken."

Het is naar mijn mening onmogelijk om prof. Smits in de rechten als van een emeritus te herstellen, tenzij hij zich bekeert van de dwaling zijns wegs. En die mogelijkheid moet vanzelfsprekend altijd opengelaten worden. Ik kan eigenlijk niet goed begrijpen wat prof. Mulder bedoelt wanneer hij zegt dat er bepaalde contacten zijn voorbereid om tot een wezenlijk herstel van de communicatie te komen. Wanneer hij zou bedoelen, dat men prof. Smits weer zijn emeritaatsrechten dient terug te geven zonder dat deze blijk gegeven heeft van een verandering van gevoelen ten aanzien van de fundamentele stukken des geloofs, waarin hij van de belijdenis der kerk afwijkt, dan zou de kerk reden hebben om zich diep verontrust te gevoelen. Ik kan me trouwens niet indenken dat dit mogelijk zou zijn.

Er zijn grote spanningen onder de vrijzinnigen. Het hoofdbestuur van hun vereniging doet krampachtige pogingen om rechts en links bij elkaar te houden. Vandaar dat prof. Mulder zo sterk aandringt op solidariteit met prof. Smits. Vandaar ook dat men in de leiding van de vrijzinnigen tracht om de tweespalt te bezweren. Of het lukken zal? A's hervormd gereformeerden menen we dat er in de kerk geen plants is voor prof. Smits en voor allen,

die niet in gehoorzaamheid aan de Heilige Schrift als Gods Woord en in waarachtige geloofsgemeenschap met de belijdenis der vaderen zijn plaats in de kerk wil imemen.

De hervormd gereformeerden en „de achttien"

In „Wapenveld' heeft ds. S. Gerssen van Utrecht een artikel geschreven over de aktie van de „achttien'' en daarbij vooral gelet op de positie van de hervormd gereformeerden. Hij begon dit artikel als volgt:

„Tot ziens in de kerkgeschiedenis." Met dit woord nam Hoedemaker afscheid van Kuyper. Wij gaan uit elkaar, maar eens zullen wij elkaar weer tegenkomen. Dan zal het gesprek worden voortgezet en dan zullen beslissingen vallen, die van gewicht zijn voor de hele protestantse natie van Nederland. Het lijkt erop, dat onze generatie deze hernieuwde ontmoeting gaat beleven. Onmiskenbaar is er de laatste tijd iets aan het groeien in de verhouding tussen hervormden en gereformeerden. Dat de laatste jaren in gereformeerde kring de zelfkritiek was toegenomen en met niet alleen maar kritische aandacht werd gelet op de ontwikkeling in de Hervormde kerk was algemeen bekend. Het eigen gescheiden kerk-zijn was niet langer geheel indiscutabel. Er deed zich een ontwikkeling voor, die wij als hervormden wel met enige reserve, maar toch ook met een zekere verwachting volgden. Tegelijk werd het voor de Hervormde kerk duidelijk, dat haar oecumenische openheid onwaarachtig zou zijn, wanneer zij zich doof hield voor de vragen, die haar van gereformeerde kant werden gesteld."

Vervolgens geeft hij een overzicht van wat men eigenlijk wil ten aanzien van de hereniging. Waar staan nu de hervormd gereformeerden in deze aktie van de achttien? Ds. Gerssen zegt:

„De moeilijkheid is, dat wij ons in deze discussies zo zeer buitenstaanders voelen. Er wordt over de gereformeerden in de Hervormde Kerk alleen maar gesproken als over een probleem. Over ons hoofd heen spreken sommige gereformeerden met onze „middenorthodoxie". Nu eens zijn wij het met de één eens, dan weer met de ander en vaak met geen van beiden. Het is ook geen echte ontmoeting tussen Kuyper en Hoedemaker. Het neo-Calvinisme is in de Geref. Kerken vervangen door iets wat amper als een terugkeer tot Calvijn herkend kan worden. En in de Hervormde Kerk is Hoedemaker ondanks schijnbare verwantschap nog steeds een „vergeten denker ". Daarom wordt door deze discussies werkelijk nog geen geschiedenis gemaakt.

Tegen het hervormde standpunt hebben wij ons steeds verzet en terecht. En het gereformeerde klimaat ligt ons in steeds mindere mate. Wij verwachten in dit stadium van een hereniging amper steun voor de eenzame strijd, die wij tot dusver hebben gevoerd. Dat hangt samen met de verzwakking van het gereformeerd karakter van de Geref. Kerken, maar naar mijn inzicht ook met het falen van de Geref. Bond. Men kan de Geref. Kerken niet verwijten, dat zij geworsteld hebben met de problemen, die wetenschappelijk, sociaal, politiek in deze tijd aan de orde zijn. Zij hebben er heel hun begaafdheid (en die is groot) aan gegeven. Van ons hebben zij daarin ternauwernood enige steun ondervonden. Men kan ons moeilijk een interessant gesprekspartner noemen. Wij zijn het sterkst in het maken van kritische kanttekeningen bij wat anderen hebben gedaan. Dat is onze zwakte. Het is gemakkelijk om ons ook nu weer kritisch op deze beweging af te zetten; daar is ook overvloedig stof voor. Het is moeilijker om serieus te gaan studeren op de ecclesiologie en te vragen naar de taak en de plaats van de kerk in het heden. Dan komen de vragen boven, die voor een vruchtbare hereniging aan de orde moeten komen. Anders raken wij op de duur in een nog dieper isolement en verstrikken wij ons in een nog machtelozer houding."

Ds. Gerssen meent dat naar hereniging moet worden gestreefd ondanks alle vragen en moeilijkheden. En hij besluit zijn artikel als volgt: „Kuyper en Hoedemaker hebben elkaar nog niet ontmoet, maar er is wel iets gaande in Nederland. Kuyper koos voor de waarheid en gaf de eenheid prijs; daardoor ging veel van de waarheid verloren. De Hervormde Kerk heeft van Hoedemaker en Gunning het heimwee naar de eenheid geleerd, maar wist de waarheid niet voldoende vast te houden, daardoor werd de eenheid verbrokkeld. Als Kuyper en Hoedemaker elkaar opnieuw ontmoeten zullen zij beiden moeten zeggen: het gaat om heel de kerk en heel het volk en tevens: het gaat om het buigen onder en de dienst aan de waarheid Gods. Eenheid en waarheid. Als dat gebeurt begint een nieuw hoofdstuk in de kerkgeschiedenis, een nieuw hoofdstuk uit het boek van strijd en zegepraal. Veni Creator Spiritus."

En hiermee wil de kroniekschrijver deze week besluiten. In het bovenstaande zit in elk geval veel stof tot overdenking.

Kroniekschrijver.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen