De uitvoering van de besluiten van de Dordtse Synode

Wanneer we spreken over de Dordtse Synode dan bedoelen we die van 1618/19 waar de remonstranten zijn veroordeeld. Daar zijn de Dordtse Leerregels opgesteld, die ook wel Canones werden genoemd. En deze Leerregels moesten door de predikanten worden aanvaard, evenals trouwens de andere twee belijdenisgeschriften van de kerk, anders kon men geen predikant blijven. Aan de provinciale synoden werd opgedragen de besluiten van de Dordtse Synode uit te voeren.

Zo kwam op 31 augustus 1919 de synode van Noord-Holland bijeen om uitvoering te geven aan de genomen besluiten om de gereformeerde leer te handhaven in de kerk en alle andere leer daaruit te weren. Ook in de kerkorde van onze kerk staat dat de kerk weert al wat haar belijden weerspreekt, maar daar komt niets van terecht. Na de Dordtse Synode maakt men echter wel ernst met deze zaak. De remonstrantse predikanten verschijnen ter synodevergadering. In de oude archieven kan men daarover stukken vinden. Op 29 april zijn ze al aangekomen en hebben ze zich bij de synode gemeld. Op 30 augustus is men met deze zaak begonnen:

Soo is op den 30 dito de zake van de geciteerde ter hand genomen ende is tot dien eynde eerst voorgelesen de aen de Canones gevoecht, waerby het voorsch. synodus onder anderen de respective particuliere synoden vermaent ende belast niemant tot den h. kerckendienst toe te laten, die de leere, in de synodale besluyten verclaert, weygeren te onderteyckenen ende te leeren, niemant oock in dezelve diensten te behouden, door wiens merckelick verschil ofte dissensie de leere, in den voorsch. synodo met soo groote eenstemmicheyt bevesticht, gecrenckt, d'eendrachticheyt der kerckendienaren ende ruste der kercken wederom mocht werden verstoort. Welcke sententie die H. Mo. heeren Staten Generaal zulcx hebben geapprobeert, dat hare Hooch Mo. niet willen, dat eenighe andere leere aengaende de voorsch. leerpoincten in de kercken deser landen zal werden geleert ofte gedreven als die, welcke het voornomde oordeel conform is, ordonnerende ende bevelende dienvolgende alle kerckelycke vergaderyngen, kerckendienaren, professoren ende doctoren in de h. theologie, regenten van collegien ende voort alle ende een ijgelyck, die dit eenichsins concerneren ofte aengaen mach, haer int exerceren van hare diensten ende bedienynghen getrouwelyck ende oprechtelyck in alles hiernae te reguleren ende gedragen.

Er was een formulier opgesteld dat ondertekend moest worden:

Daerenboven is voorgelesen het formulier van onderteeckenynge, byt voorsch. synodus voor alle predicanten gestelt, aldus luydende:

Wy ondergesch., dienaren des goddeycken woorts, resorterende onder de clase van N.N., verclare oprechtelyck in oeder conscientie voor den Heere met ese onse onderteeckenynge, dat wy van erten gevoelen ende geloven, dat alle de d c b d w d articulen ende stucken der leere, in de Confessie ende Catechismo der Nederlantsche Gereformeerde kercken begrepen, mitsgaders de verclarynge over eenige poincten der voorsch. leere. in den nationalen synodo a° 1619 tot Dordrecht gestelt, in alles met Gods woort overeencomen, beloven derhalven, dat wy de voorsch. leere naerstelyck zullen leeren ende getrouwelyck voorstaen zonder yet tegen deselve tsy opentlyck oft int bysonder, directelyck oft indirectelyck, te leeren of te schryven, gelyck oock dat wij niet alleen alle dwalyngen, daertegen strydende, ende namelyck die in de voorsch. synodo gecondemneert zyn, verwerpen maer oock zullen tegenstaen, wederlegghen ende helpen weeren. Ende indien het zoude mogen gebeuren, dat wy nae desen eenich bedencken ofte gevoelen tegen de voorsch. leere oft eenich poinct derselver zouden crygen, beloven wy, dat wy tselve noch opentlyck noch heymelyck zullen voorstellen, dryven, predycken ofte schryven, maer dat wy tselve alvooren den kerckenraet, classi ende synodo zullen openbaren om van dezelve geexamineert te werden, bereyt zynde het oordeel derselven altyt gewillichlyck ons te onderwerpen, op pene dat wy, hiertegens doende, ipso facto van onsen dienst zullen zyn gesuspendeert. Ende indien t' eenigen tyde de kerckenraet, classis ofte synodus om gewichtige oorsaken van nadencken soude mogen goetvinden tot behoudynge van de eenicheyt ende zuyverheyt in de leere van ons te vereysschen onse naerder gevoelen ende verclarynge over eenich artyckel van de voorsch. Confessie, Catechismus ende synodale verclarynge, so beloven wy oock mitsdesen, dat wy daertoe t allen tyden zullen bereyt ende willicht 1 ) wesen op pene als boven, behoudens trecht van appel in casu van beswaernisse, geduerende wekken tyt van appel wy ons nae de vuytspraeck ende ordre des synodi provincialis zullen reguleren.

Ook moesten de remonstrantse predikanten een acte ondertekenen die ze ook ondertekend hebben, zoals uit het onderstaande blijkt. Daaruit wordt duidelijk dat de zaken van de verschillende predikanten, die afgezet zijn, na elkaar behandeld zijn geworden op de Noord-Hollandse synode:

Ick ondersch. belove ende verclaere mitsdesen in goeder conscientie ende oprechtelycke, dat ick mij van nu af ende voortaen zal onthouden van alle kerckelycke diensten ende bedienyngen ende wat daeraf dependeren mach, int heymelyck oft in openbaer, directelyck oft indirectelyck, zowel in als buyten de steden, dorpen, ende plaetsen van de Geünieerde Provintien ende het resort van dien, maer dat ick my burgerlyck in alle modestie ende stilheijt als een particulier ingeseten zal com port eren ende draghen ende my na de bevelen van de overheyt zal reguleren ende dezelve gehoorsamen. In oorconde der waerheyt is dese by my onderteeckent op den etc. Hieronder was geteeckent:

Joannes Arnoldi Rodingenus. den 31 Augusti a° 1619. Petrus Aerailius. attestor a° 1619. 2 September. Christianus Masurelius, 3 Septembris 1619. Jan Dibbitsen, den 3 Septembris 1619 Nicolaus Bodecherus, 4 Septembris a° 1619.

Een verslag van de behandeling van de zaak tegen de eerste ondertekenaar vinden we ook in de oude archieven:

Is Joannes Arnoldi Rodingenus, gesuspendeert predicant tot Hoorn (nadat hetgene by de gedeputeerde des synodi van Enckhuysen in zyne zake tot Hoorn gehandelt is, was voorgelesen) op den 30 Augusti des voormiddaechs ingeroepen ende, zynde hem voorgehouden wat in synodo nationali op zyne sake gedisponeert was, namelyck dat de tegenwoordige particuliere synodus van Noorthollant met hem zoude handelen na dien voet, die by het voorsch. nationale synodus in de sententie ofte censure der Remonstranten geraemt ende gestelt is, oock mede voorgelesen het synodale formulier van onderteeckenynge, voor de predicanten gestelt, is hy gevraecht, of hy geresolveert was dezelve acte te onderteeckenen, ende oock of hy met goede conscientie sonder hem zeiven gewelt te doen zulcx wel zoude konnen doen ende beloven hem daernae int leeren te draghen. Waerop hy vooreerst verclaert heeft, dat hy op versceyden articulen zwaricheyt hadde, begeerende daerop in naerder conferentie te treden ende beraet van een half jaer te hebben, alzoo de scrupulen, die hy hadde, hem zo haest niet zouden kunnen benomen werden. Maer als hem tyt gegunt was tot den 3 Septembris, doch dat men geen schriften en begeerde te ontfanghen oft in dispuyt te trecken, tgene eens in zulcken treffelycke vergaderyinge wel ende wettelyck geoordeelt was, zoo verclaerde hy, dat hy hem bedacht hadde ende op den namiddach zoude antwoorden. Op den gestelden tyt verschenen zynde, heeft hy verclaert, dat hy na neerstich ondersoeck ende overlegh van de Canones synodi Dordracenae, soveel zyne occupatien toelieten, hem zoo gestelt vondt, dat hy de voorsch. acte met goeder conscientie niet konde onderteeckenen van wegen zekere zwaricheden, die hem in corten tyt niet zouden connen benomen werden, alhoewel hy zeyde niet te hebben tegen Confessie ende Catechismum ende den 16 artyckel van de Confessie te verclaren naet formulier van den doop ende nopende de leere van de praedestinatie metten aencleven van dien daerin te spreken met D. Philippo Melanchthone. Waerop hem geantwoort is, dat hy D. Melanchthomen qualyck antrok, dewyle deselve in zulcken meenynge niet en is, als by hemselven wel wysmaeckte. Heeft verder verclaert, dat hy hem ten aensien vant voorverhaelde als predicant gedeporteert hieldt van alle kerckelycke bedienynge met belofte van hem stil te dragen, alsoo hy merckte, dat de gelegentheyt des lants niet toeliet diegene, die haer beswaert vinden te teeckenen, voortaen in den dienst te dulden. Het synodus, op alles wel wettende, heeft na voorgaende resolutie hem doen voorlesen de sententie van zyn deportement ende daernae de acte van hare Hooghmogentheden. Hy versocht copye van beyden, twelck hem is vergunt. Ende nadat hy hem op de onderteeckenynge van de acte der heeren Staten hadde beraden, heeft hy deselve met zyn eygen handt onderteeckent op den 31 Augusti voormiddaechs, gelyck ex actis deses synodi art. 6 kan blycken.

Zo ging het ook met de andere predikanten. Het moet gezegd worden dat het van moed getuigde dat men toch niet in naam de gereformeerde leer aannam door zijn handtekening onder de belijdenisgeschriften te plaatsen, maar er eerlijk voor uit bleef komen dat men met de gereformeerde belijdenis niet instemde. Aan de aridere kant was het noodzakelijk om de gereformeerde leer te handhaven tot weizijn van kerk en volk. Het is dan ook diep te betreuren dat men in onze dagen niet meer weten wil van een leertucht die de kerk bewaart voor dwaalleer waardoor mensenzielen verleid worden. Wat in de kerkorde geschreven staat over de leertucht is een dode letter gebleven. Het is eigenlijk oneerlijk dat men deze woorden over tucht daar laat staan. En het getuigt van weinig moed en innerlijke zekerheid dat men wel de woorden laat staan maar niet tot daden komt.

De mannen van de Dordtse Synode hebben de consequenties getrokken uit de besluiten die genomen werden en uit de Leerregels die opgesteld werden. Zulke mannen hebben we in onze dagen in de kerk nodig die trouw zijn aan het Woord van God en trouw aan de belijdenis van de kerk en die er ook voor willen staan.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen