Het mystieke element in de bediening des Woords

(2)

MYSTIEK EN MYSTICISME De mystiek is op zichzelf beschouwd in strikte zin zuiver menselijk. Zij is niet iets buitengewoons en in gene dele een ziekelijk verschijnsel. Zij is bij uitnemendheid teder en is een kostelijke gave Gods aan de naar Zijn beeld geschapen mens, die ook in zijn val in misdaad en zonde nog in zijn mystiek-vermogen een behoefte aan Gods gemeenschap heeft, die de apostel deed zeggen tot de Atheners, dat het geslacht der mensen uit éne bloede gemaakt, „de Heere zou zoeken, of zij Hem immers tasten en vinden mogen; hoewel Hij niet verre is van een iegelijk onzer; want in Hem leven wij en bewegen ons en zijn wij." En zo heeft ook Calvijn opgemerkt, dat in elk mens het zaad der religie sluimert, zodat hij niet slechts geschikt is voor een gemeenschapsoefening met God, maar zelfs bestemd is voor het ontvangen der openbaring Gods, of zoals in onze Catechismus staat: geschapen in ware gerechtigheid en heiligheid, opdat hij God zijn Schepper recht kennen zal.

Uit dit oogpunt bezien sluimert in elk mens een mysticus, want in elk mensenleven speelt de mystiek een rol. Wij zijn allen mystiek. Zelfs zijn aan het leven bijzondere verhoudingen niet vreemd, waarin de mens een uit zichzelf uittreden kent, een zich onttrekken aan de zinnen-wereld, opdat hij te midden van het aardse als een oase vinde, waarin hij op bijzondere wijze deze gemeenschapsoefening met God kan vinden. Kunstmatige retraites zijn daarvoor allerminst nodig, omdat al het kunstmatige het gevaar ener dodende vleselijke heiligmaking in zich draagt. Het gebedsleven van Gods kinderen is hun dagelijks keren tot God, het zoeken en ook het ontmoeten van Zijn aangezicht. Het leven der religie zelf is mystiek, want het is geworteld in de diepe levensgevoelens, die de religie baren. Mystiek is dus geen ziekelijk verschijnsel, maar symptoom van de gezondheid der ziel. Als het mystieke in het zielsbestaan niet genoegzaam ontwikkeld

is, treedt er een verdorring des levens in, die voor het geestelijke leven bedenkelijke gevolgen heeft, omdat het van geur en kleur wordt beroofd. Het wordt dan als de druif, welker dauw door mensenhand werd vervaagd.

In het algemeen is dus mystiek in het geestesleven het normale. Maar daarnaast bestaan er openbaringsvormen van mystiek, die een abnormaal dus ziekelijk karakter vertonen. Men noemt deze met het woord „mysticisme" om ze als ontaarding te karakteriseren. Dit mysticisme onderscheidt zich van de gezonde mystiek in de eerste plaats daardoor, dat het bewustzijn der zedelijke persoonlijkheid wordt aangetast en vervaagd. Het treedt op de achtergrond, zodat de onderscheiding tussen het goddelijke Wezen en het menselijk ikbewustzijn verzwakt en soms zelfs geheel teloor gaat en de mysticus overheerst wordt door de neiging om door onmiddellijke religeuse aanschouwing in God als weg te zinken. Het pantheïsme stoelt, ondanks de geweldige denkkracht, die openbaar wordt in de grote pantheïstische systemen van voorheen en thans, in de diepste grond op dezelfde ziekelijke abnormale neiging, die het mysticisme in wezen is. De ondergang der eigen persoonlijkheid in de aanschouwing van het goddelijke is niet het gezonde, het normale, maar het abnormale en ziekelijke. Ik spreek dan ook met opzet van het goddelijke, omdat naarmate het persoonlijkheidsbesef aan klaarheid inboet, naar diezelfde mate ook het bewustzijn van met de persoonlijke God in gemeenschap te treden verdoezelt. Het persoonlijke Gods wijkt terug. Het mysticisme is dus een beneveling van de onderscheidende werkzaamheid der rede, die teloor gaat, zodra de mysticist zich in het goddelijke verliest en er als door geabsorbeerd wordt. Hij kent zich niet meer als persoonlijkheid en dus ook niet meer als beelddrager Gods in schriftuurlijke zin. Hij vindt zich zelf niet meer terug en het licht, dat in hem is, verduistert. De taal schiet te kort om aan zijn gevoelswerkingen uitdrukking te geven. Zo werden grote, beroemde wijsgerige systemen, over wier geleerdheid de moderne wereld niet uitgeroemd raakt tof in onze tijd, gebouwd op louter woorden, waaraan geen redelijke zin soms te hechten valt.

Omdat de persoonlijkheid geabsorbeerd wordt, is er ook geen sprake meer van een overgave aan God, maar slechts een willoos verzwolgen worden in gevoelsdiepten, die de mysticus voor het goddelijke Wezen aanziet. De grenzen tussen Schepper en schepsel, tussen God en mens, worden weggevaagd en dientengevolge zowel het Wezen Gods als dat des mensen aangerand. Dit mysticisme is dus een zeer wijd verspreid verschijnsel, dat in de Oosterse godsdiensten, maar ook in de Westerse culturen, in de mysterieën-cultus en die vormen van heidendom, die eenmaal de grote concurrenten van het Kruis-evangelie geweest zijn, de grote kracht is geweest, gelijk het in de pantheïstische wijsbegeerte van de oude en nieuwe tijd als een alles doordringende zuurdesem gewerkt heeft en werkt. Het mysticisme is dus een psychologisch verschijnsel, dat in de geschiedenis van het geestelijk leven der mensheid een brede, maar ook diepgaande functie heeft.

Het is hier de gelegenheid niet daarop verder in te gaan. Slecht mag niet worden voorbijgezien, dat het mysticisme ook in het Christelijk leven en dus ook in de geschiedenis der Kerk een rol speelt, waarop

we nader terugkomen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen