KLEINE KRONIEK

Begraven of cremeren? (1)

Nu het aantal crematies in ons land sterk toeneemt en ook verschillende kerkelijk meelevende mensen daartoe overgaan, komt de vraag op een predikant veel meer dan ooit tevoren aan of crematie en christelijk geloof wel samen kunnen gaan. Ik ben geneigd daar met een duidelijk „neen" op te antwoorden. En ik meen er dan ook een teken van verval van dat christelijk geloof in te zien wanneer crematie ook in kerkelijke kringen als een gewone zaak geaccepteerd wordt. Meer dan ooit is het nodig dat men in het midden van de tegenwoordige wereld als christen zijn eigen levensstijl, die ontleend is aan de Heilige Schrift, openbaart. En volgens de apostel Paulus zal men dan „geheel anders" zijn in zijn levensopenbaringen dan zij die van Gods Woord niet willen weten en die naar het goeddunken van hun eigen hart willen wandelen.

Ook aan prof. Runia werd de vraag gesteld of crematie wel overeenkomt met het christelijk geloof en in het „Centraal Weekblad" gaat hij op deze vraag in. Eerst schrijft hij in het algemeen iets over crematie:

„Lijkverbranding vond door de hele wereld plaats. Uitzonderingen waren Egypte (mummies!), Israël en China. De achtergrond schijnt angst voor de doden geweest te zijn. Door de lijken te verbranden, werden ze geheel vernietigd, zodat ze geen invloed meer konden uitoefenen. Ook bij de Grieken en Romeinen werd het hoe langer hoe meer gewoonte, maar daar had het een andere achtergrond. Crematie werd gezien als een middel om de ziel sneller en vollediger te bevrijden uit de gevangenis van het Lichaam.

Door de toenemende invloed van de christelijke kerk verdween de gewoonte later in de westerse wereld.

In de 19e eeuw kwam ze weer op. In het jaar 1876 werd zowel in de Verenigde Staten als in Europa het eerste crematorium geopend. De eerste nederlander, wiens lijk verbrand werd, was de schrijver Eduard Douwes Dekker, beter bekend onder zijn schuilnaam: Multatuli. Hij werd gecremeerd in Gotha.

Hoewel crematie officieel in veel landen verboden bleef, werd het oogluikend toch toegestaan, en het aantal crematoria nam steeds toe. Helaas heb ik geen recente statistiek. Ik beschik alleen maar over gegevens uit 1952, die als volgt luiden: Verenigde Staten en Canada 193, crematoria, Groot Brittanië 62, Zweden 29, Denemarken 21, Noorwegen 14, Australië 13, Nieuw Zeeland 7, Nederland 1. Als we zien hoeveel er in ons kleine landje bijgekomen zijn, mag men aannemen, dat over de hele wereld het aantal crematoria enorm is toegenomen.

Waarom kwam deze gewoonte in de 19e eeuw weer op? Het antwoord op deze vraag is dat juist in deze eeuw velen bewust afscheid namen van de kerk en het christelijk geloof. Met name bij vele intellectuelen, maar ook bij veel arbeiders kwam in plaats van het geloof een bewust atheïstische, materialistische levensbeschouwing. Hoewel men vaak verschillende argumenten noemde (crematie is hygiënischer, economischer en estethisch meer verantwoord dan een begrafenis) speelde, althans aanvankelijk, op de achtergrond heel sterk een antichristelijk motief. Men geloofde niet meer in een God, noch in een opstanding of een hiernamaals. Met de dood is het uit. Dood is dood! En om uiting te geven aan (Et 'geloof', men kan wel zeggen: als 'belijdenis' van dit 'geloof', het men zich cremeren." —

Het is goed, zo meen ik, dat dit nog eens duidelijk gesteld wordt, zodat we weten waaruit de gewoonte van cremeren is voortgekomen. Vandaar ook dat van meetaf vanuit de christelijke kerk een sterk verzet ontstond tegen crematie. Trouwens ook de roomse kerk wilde niets van lijkverbranding weten en weigerde voorheen dan ook een kerkelijke begrafenis in geval men zich het cremeren.

Begraven of cremeren? (2)

Nu steeds meerderen zich laten cremeren en ook christenen dat gewoon gaan vinden, is het meer dan ooit geboden om zich niet mee te laten slepen door de geest van deze tijd en stand te houden in de afwijzing van crematie. Vroeger sprak men zich in kerkelijke kring zeei duidelijk uit:

„In onze eigen kring sprak Dr. A. Kuyper zich scherp uit tegen crematie. In de eerste uitgave van de bekende Christelijke Encyclopedie schrijft Dr. Haverkate o.a.: 'Crematie is een heidense gewoonte... Achter de propaganda voor crematie schuilt propaganda voor een heidense, materialistische wereldbeschouwing. Volgens ons anti-revolutionair program heeft de overheid de plicht deze Christelijke zede (nl. van de begrafenis) te handhaven'.

Ook in de tweede uitgave (van 1959) schrijft prof. Brillenburg Wurth nog: 'Crematie wordt meestal verdedigd uit hygiënische overwegingen; maar er zal ongetwijfeld, bewust of onbewust, zich in manifesteren een aversie van de natuurlijke mens tegen het goddelijk oordeel van het: stof zijt gij en tot stof zult ge weerkeren'. Uit dien hoofde menen wij als christenen ons er tegen te moeten verzetten." —

Prof. Runia gaat de bijbelse gegevens na. Hij komt tot de conclusie dat er geen duidelijk verbod van crematie in voorkomt:

„Wel wordt er een enkele keer over verbranding gesproken, maar dit is nooit als manier van dodenbezorging.

In teksten als Gen. 38 : 24, Lev. 20 : 14 en 21:9 gaat het over het levend verbranden van personen die zich aan ernstige zonden hebben schuldig gemaakt. Het geval van 1 Sam. 31 : 12 is weer anders. Hier lezen we dat de inwoners van Jabes de lijken van Saul en zijn zonen verbrandden, maar dit is waarschijnlijk gedaan om de lijken voor verdere schennis te bewaren.

Met een negatieve conclusie zijn we echter niet klaar. Er staat nl. een positief gegeven tegenover, nl. dat door heel de bijbel heen begrafenis de ge-

wone wijze van lijkbezorging is. De aartsvaders en hun vrouwen, de koningen van Israël, de profeten enz., ze werden allen begraven. In Deut. 34 : 6 lezen we dat God Zelf Mozes begraven heeft.

Het Nieuwe Testament kent alleen de begrafenis. We lezen van de begrafenis van Johannes de Doper, van Lazarus en van andere 'heiligen'. Bovenal lezen we er van de begrafenis van Jezus zelf. Na de beëindiging van zijn bitter lijden op Goede Vrijdag werd Hij in een graf gelegd. Via het Apostolicum is het zelfs een deel van de belijdenis van de christelijke kerk geworden: „...gekruisigd, gestorven, begraven..."

Tegelijkertijd belijdt de kerk van Hem: ten derde dage wederom opgestaan van de doden'! Het graf was niet het einde. Na Goede Vrijdag kwam Pasen: e overwinning van de dood en de opening van het graf. Allereerst voor Jezus zelf, maar als belofte ook voor alle gelovigen. Hij immers is opgestaan als de 'eersteling van hen die ontslapen zijn' (I Cor. 15 : 30).

In I Cor. 15 komt ook het bekende beeld voor van het sterfelijk lichaam dat 'gezaaid' wordt in vergankelijkheid en opgewekt wordt in onverderfelijkheid. 'Er wordt gezaaid in oneer en opgewekt in heerlijkheid; er wordt gezaaid in zwakheid en opgewekt in kracht. Er wordt een natuurlijk lichaam gezaaid en een geestelijk lichaam opgewekt'.

Deze beeldspraak en de belofte van de opstanding van het lichaam heeft de kerk er altijd toe geleid om met nadruk vast te houden aan de christelijke zede van de begrafenis als dodenbezorging. Niet in de zin van een wet of een gebod dat ten koste van alles moet worden gehouden, maar eerder als een belijdenis van het christelijk geloof in de opstanding der doden." —

Het is toch wel duidelijk, zo meen ik, dat er dan weliswaar geen sprake is van een uitdrukkelijk verbod, maar dat in de Schrift wel duidelijk gesteld wordt dat „begraven worden" de juiste vorm van dodenbezorging is wanner men op Bijbelse bodem wil blijven staan.

Begraven of cremeren? (3)

Daarom ben ik het met prof. Runia niet eens wanneer hij schrijft dat hij niemand wil oordelen en nog minder veroordelen, die voor crematie kiest. Naar mijn mening moet in de christelijke gemeente heel duidelijk gezegd worden dat crematie in strijd is met de christelijke traditie niet alleen, maar met heel de Üjn van de Heilige Schrift ten aanzien van deze zaak. Prof. Runia herinnert aan een uitspraak van de gereformeerde synode van 1961:

„Classis Winschoten had zich toen nL tot de synode gewend met het verzoek dat deze een uitspraak zou doen over het al of niet geoorloofde van lijkverbranding. Een tweede vraag was: mag een kerkeraad desgevraagd zich bij een lijkverbranding doen vertegenwoordigen? In het commissierapport lezen we dan o.a.: 'Nu in onze tijd meer en meer blijkt, dat ten gunste van crematie ook geheel andere motieven dan anti-religieuze een rol spelen, motieven van hygiënische, economische en esthetische aard, kan en mag de kerk niet zó ver gaan, dat zij de crematie zonder een uitdrukkelijk verbod van de H. Schrift dienaangaande volstrekt veroordeelt, en als vorm van lijkbezorging ten aanzien van haar leden ongeoorloofd verklaart'.

De synode zelf is niet zo ver gegaan in haar uitspraken. Ze adviseerde de classis een pastoraal gesprek te hebben met kerkleden van wie bekend is dat ze hun lichaam later willen laten cremeren en in dit gesprek er op te wijzen dat dit een afwijking is van de gewoonte, zoals die voorkomt in de Schrift en van de oude christelijke traditie van het begraven. Wel vindt de synode dat een kerkeraad zich bij een crematie moet doen vertegenwoordigen om ook daar het evangelisch getuigenis van het eeuwige leven in Jezus Christus tegenover de openbaring van dood en vergankelijkheid te doen horen." —

Dat laatste is naar mijn mening onjuist. Ik zou bij een crematie met de Bijbel niet aanwezig kunnen zijn dan alleen om duidelijk uit te spreken dat men op een geheel verkeerde weg is, op een onbijbelse weg, wanneer men zich laat cremeren. Maar duidelijk is wel dat ook mensen die nog wel bij een kerk gerekend willen worden steeds meer en steeds duidelijker de Bijbel loslaten als richtsnoer voor hun geloof en leven en op eigengekozen wegen gaan. Op allerlei punten is men bezig de mensen los te weken van hetgeen de Bijbel ons leert en van de christelijke traditie. Dat is een uiterst gevaarlijke weg en ik zie daar achter de duivel met al zijn helse machten, die dikwijls tot ons komt als een engel des lichts. En hoe gemakkelijk laat men zich meevoeren. Trouwe kerkgangers hadden onlangs een crematie bijgewoond. En ze waren opgetogen. Het was toch zo mooi, dominé, en het was toch zulke fijne muziek, echt christelijke muziek en christelijke verzen, en het was helemaal niet eng zoals - bij een begrafenis... Nu, van zoiets schrik ik erg. En naar ik meen moet de kerk dan ook heel duidelijk „neen" zeggen tegen crematie. Het is niet genoeg als men zegt:

„Persoonlijk spreekt mij dan verder de christelijke traditie heel sterk aan. Dat heeft niets met 'romantiek' te maken, tegenover de 'zakelijkheid' van de crematie. Ieder die bij een graf staat weet dat er niets 'romantisch' aan is. Het is een keiharde werkelijkheid. Maar voor mij persoonlijk klinken over het graf toch die woorden van Paulus mee: aaien èn opgewekt worden. Daar klinkt een belofte in door. En het is deze belofte die de christelijke traditie door de eeuwen heen heeft doen kiezen voor het begraven. Voor het overige zeg ik met Paulus: eder zij voor zijn eigen besef ten volle overtuigd' (Rom. 14 : 5)." —

Hier heeft het eigen besef — of, zoals in de Statenvertaling staat „zijn eigen gemoed" — niet het laatste woord, maar wel de Schrift, die dan wel geen uitdrukkelijk verbod voor lijkverbranding geeft, maar die ons toch wel duidelijk leert dat „de begrafenis" voor christenen de juiste wijze van „dodenbezorging" is.

Kroniekschrijver.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen