KLEINE KRONIEK

China en de godsdienst

Evenals in Rusland heeft men ook in China geprobeerd om de godsdienst uit te roeien. Het communisme dient zich immers zelf als een godsdienst aan, als een ideologie die het hele leven wil beheersen. Vandaar ook dc felle haat van het communisme tegen de christelijke godsdienst. Maar het geloof in Christus is niet uit te roeien. Dat heeft men in Rusland ervaren, hoezeer men daar nog strijdt tegen dc kerk van Christus, maar dat heeft men ook in China ervaren, hoewel de kerk daar haast als tot niet scheen geworden te zijn. Er zijn echter ook in China duidelijk veranderingen gekomen op allerlei gebied cn de houding van de huidige machthebbers is anders dan die van de radicalen die tot voor kort aan de macht waren. Een vriend van me gaf me dezer dagen een stuk in handen, waarin geschreven werd over een Chinacongres in Oxford, waaraan velen hebben deelgenomen en waar het thema „China, Ideologie and the West" aan de orde kwam. Aan dit verslag ontleen ik het volgende:

„Op dit congres werden historische, filosofische en contemporaine aspecten van China besproken. Belangrijk was, dat naar voren kwam, dat zich momenteel grote veranderingen voltrekken in China. Vooral na dc val van de zgn. „bende van vier" (de groep radikalen) lijkt een meer pragmatische koers het binnen-en buitenlandse beleid van China te bepalen.

Voor de kerken heeft dit eveneens betekenis. Uniek is, dat er weer aandacht is voor godsdienstige problemen in China. Zelfs op partijniveau is men met de problematiek van de religie bezig, getuige de instelling van een officieel instituut voor de bestudering van de wereldgodsdiensten. Ook is het meer dan voorheen mogelijk, Bijbels China binnen te smokkelen.

Gesteld werd, dat het Chinese maoïsme weinig stabiel is. Het zal, evenals het confucianisme, geleidelijk evolueren in de richting van een religie. Eens was het Confucius, nu is het Mao Tse-tung en voorlopig zal het ook Moa Tse-tung blijven. Het Chinese volk, zo werd gesteld, kan niet zonder ideologie. Het confucianisme functioneerde eeuwenlang als de ideologie van China; thans is die rol aan het maoïsme toebedeeld." —

Confucius moet geleefd hebben van 551—479 voor Christus. Hij is de oudst bekende en meest vereerde wijsgeer van China. Hij stamde uit een oud-adellijke maar verarmde familie. Hij heeft eeuwenlang het denken van China beheerst en zijn opvattingen waren als een soort godsdienst voor de Chinezen. Hij wees op de idiële bindingen die er tussen de mensen moeten zijn. Van de menselijke verhoudingen binnen de gemeenschap noemde hij er vijf: die tussen vorst en onderdaan, tussen vader en zoon, tussen man en vrouw, tussen oudere en jongere broer en tussen vriend cn vriend. Orde in staat cn gezin zijn gewaarborgd wanneer de vorst (waarachtig) vorst is, de minister minister, de vader vader, de zoon zoon is. Deze uiterlijke verhoudingen moeten rusten op innerlijke deugden zoals: oprechtheid, altruïsme, medemenselijkheid, rechtvaardigheid, wellevendheid, onderscheidingsvermogen, trouw enz. De gedachtenwereld van Confucius heeft China eeuwenlang beheerst. Totdat nu het communisme de overwinning heeft behaald. Ook dit is voor de Chinezen als een religie.

China cn het christelijk geloof

Hoewel men op het congres in Oxford ook over dc christelijke kerk gesproken heeft in het huidige China bleek men daar toch niet zo goed over geïnformeerd te zijn volgens mijn tipgever: „Eenzijdig was het congres op het punt van de Christenen in China. Hierover beschikte men kennelijk over onvoldoende informatie. Wel zijn er duidelijke aanwijzingen, dat de Chinezen aan de officiële kerk weer een zekere plaats toekennen. Het is duidelijk geworden, dat de godsdienst niet uit het Chinese leven is weg te bannen. Vooral bij de jongeren bestaat er een grote religieuze belangstelling. Opvallend is een soortgelijke ontwikkeling in de Sowjet-Unie, waar de atheïstische ideologie geen alternatief bood voor de religieuze hunkering, die toch in de mens zit.

Het congres hield zich ook bezig met de herleving van de wetenschap in China.

Tijdens de culturele revolutie en het bende-vanvicr-bewind werd getracht, zo veel mogelijk het ideologische element een plaats te geven boven het wetenschappelijk element. Na dc val van de bende van vier veranderde dat.

In maart 1978 vond in Peking een groot wetenschappelijk congres plaats, waaraan verschillende westerse geleerden medewerking verleenden. Ook zijn Amerikaanse wetenschapsmensen, met medeweten van president Carter, in China werkzaam. Verwacht wordt een toename van het aantal inter-

nationale wetenschappelijke symposia in China, alsmede een toenemende uitwisseling van personen en know-how. Typerend voor de nieuwe lijn is bijvoorbeeld dat Chinese studenten in Delft mogen gaan studeren.

Dit biedt natuurlijk belangrijke openingen voor evangelisatie cn zending onder de Chinezen in Nederland en daarbuiten en mogelijk zelfs in China zelf. Christenen zouden als onderdeel van westerse uitwisselingsteams in China „verkennend werk" kunnen verrichten ter voorbereiding op een hernieuwde zendingsinspanning.

Wel dient te worden bedacht, dat zending niet „westers" mag zijn en dus liefst door Chinezen zelf moet worden overgenomen.

Wat het huidige politieke klimaat in China betreft, kan worden meegedeeld, dat er een stabilisatie plaatsvindt ten koste van de radikalen. Er gaan geruchten over massa-executies in China, maar het zijn vooral de radikalen, die nu worden vervolgd. Christenen cn kerken schijnen buiten het huidige conflict te staan." —

Het ziet er naar uit, blijkens het bovenstaande, dat er voor de christelijke kerk wat meer ruimte zal komen dan onder Mao. Ik ben er gelukkig mee dat ik een cn ander over China in mijn kroniek kan doorgeven, omdat er zo weinig bekend is over dit land en met name over de christelijke kerk sedert het communisme de christenen op een vreselijke wijze vervolgd heeft, een vervolging die tot voor kort geduurd heeft cn die nu een einde zou genomen hebben nu het nieuwe bewind de macht in handen heeft gekregen.

Nikodim overleden

Toen hij bij de nieuwe paus op bezoek was is de Russisch-Orthodoxe metropoliet van Leningrad plotseling overleden. Hij had een hartaanval gekregen en bleef dood toen hij met de paus zat te praten. In mijn kroniek heb ik meer dan eens de naam van Nikodim genoemd. Hij was de machtigste kerkleider in de communistische wereld, een geheimzinnige figuur, die door velen beschouwd werd als een verrader, als een spion van de communisten, ook in de kring van de Wereldraad van kerken. Hij was een koude en harde man. Een van mijn vrienden heeft hem eens ontmoet op een bijeenkomst in Genève en hij had geen goed woord over voor zijn hoogmoedige, koude en starre houding. Overigens nam hij in de Wereldraad een vooraanstaande plaats in, hoewel hij daar ook meer gevreesd dan geliefd was in de laatste jaren. Er is immers in Nairobi nog een aktie geweest om hem toch niet als lid van het uitvoerend bestuur van de Wereldraad te herbenoemen, maar daar was geen meerderheid voor te vinden. Men vreesde immers in brede kring dat Rusland zich dan uit de Wereldraad zou terugtrekken. En in bepaalde kringen zou men dat een ramp vinden.

Nikodim heeft de belangen van de buitenlandse politiek van zijn communistische opdrachtgevers waar dat maar mogelijk was verdedigd. Hij heeft niets gedaan aan de vervolging van de christenen in Rusland. Hij heeft ingestemd met de machtspolitiek van de communisten in Hongarije en Tsjecho-Slowakije. Ook voor de zogenaamde dissidenten in Rusland heeft hij niets gedaan. Hij is niet oud geworden, want hij was in 1929 geboren en in 1949 tot priester gewijd. Hij werd dus nog geen vijftig jaar. Hij heeft veel betekend voor zijn communistische leiders, daar hij immers een belangrijke schakel was tussen de leidende communisten in Moskou cn de Wereldraad van kerken. Voor zijn eigen Orthodoxe kerk en voor het voortbestaan van de liturgie daarin was hij een groot ijveraar. Maar aan de andere kant heeft hij zijn communistische meesters trouw gediend.

Het ziet er niet naar uit dat met de dood van Nikodim een andere wind zal gaan waaien in de Orthodoxe kerk van Rusland. Zijn opvolger zal waarschijnlijk zijn plaatsvervanger metropoliet Juvenali zijn. Llij heeft het spoor van zijn meester trouw gevolgd en zijn houding tegenover de verschillende problemen van de kerk in Rusland zal dezelfde zijn als van Nikodim: trouw aan de communistische machthebbers, waardoor de kerk nauwelijks kan ademhalen. Door zulke mensen aan het hoofd van de kerk te zetten heeft de communistische regering de kerk helemaal in haar macht. Juist daartegen zijn veel aanklachten gekomen tegen Nikodim, dat hij een verrader was van de kerk en van het christelijk geloof, omdat hij alles deed wat zijn communistische meesters van hem vroegen en omdat hij zo door hen gebruikt is niet alleen in Rusland maar ook in de wereld, door middel van de Wereldraad van kerken, die immers sterk door het communisme is beïnvloed en die telkens weer toont de theologie van de revolutie aan te hangen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen