Van geslachte tot geslacht

250 jaar

„Van geslachte tot geslacht." Zo luidt de titel van een fors boekwerk dat mij ter lezing en beoordeling werd toegezonden. Wanneer je een beetje thuis bent in de berijmde psalmen, dan weet je meteen dat deze woorden de beginregels vormen van Psalm 135 vers 8, en in gedachten zeg je dan de volgende regels op: „Van geslachte tot geslacht wordt naar onze dure plicht bij het volk Uw gunst herdacht..."

Nu, dat is ook precies de bedoeling van dit luxueus uitgevoerde boek: Gods gunst herdenken. En het volk dat daartoe wordt opgeroepen is het volk van Giessendam-Nederhardinxveld. De Hervormde Gemeente ter plaatse mocht in 1979 haar 250-jarig bestaan herdenken. In vergelijking met vele andere*Hervormde Gemeenten is deze Gemeente dus nog niet zó oud — de meesten dateren immers uit de tijd van de Reformatie! — maar toch de moeite waard om bij stil te staan. Vandaar dat de kerkvoogdij op het idee kwam de historie van de Gemeente te onderzoeken en het resultaat van dat onderzoek in boekvorm uit te geven.

Een auteur werd gevonden in de persoon van Drs. P. den Breejen te Utrecht, een oud-Hardinxvelder met grote liefde en interesse voor zijn geboortedorp. Nu, hij heeft er zijn best op gedaan! Twee-en-een-halve eeuw kerkelijk en geestelijk leven trekken in dit boek aan ons oog voorbij. En dan zó dat we niet alleen uitvoerig worden geïnformeerd over de geschiedenis van de Hervormde Gemeente van Giessendam en Nederhardinxveld, maar dat we tegelijk een goed inzicht krijgen in het reilen en zeilen van de Kerk in het algemeen.

De inhoud

Het boek , is ingedeeld in vijf hoofdstukken. In ieder hoofdstuk wordt een bepaalde periode van de kerkgeschiedenis beschreven. Perioden die zich afspeelden telkens rondom een ander kerkgebouw. Na hoofdstuk I, dat de voorgeschiedenis beschrijft, volgt hoofdstuk II over de tijd vóór 1729, toen er alleen nog een kajpel stond op het zogenaamde „benedeneind". Met de bouw van de nieuwe kerk in 1729 begint hoofdstuk III. Deze werd in 1843 vervangen door de huidige kerk op de Dam, en daaromheen is hoofdstuk IV opgebouwd. De laatste periode, waarin er twee kerken zijn, de oude en de nieuwe, is het thema van hoofdstuk V.

Elk hoofdstuk is weer onderverdeeld in een aantal paragrafen, waarin onder meer aan de orde komen: het kerkgebouw, de kerkeraad, de diakonie, de predikanten en het geestelijk leven. Achterin het boek zijn een groot aantal bijlagen opgenomen, bijvoorbeeld resoluties van de Staten, de volledige lijsten van predikanten, ouderlingen, diakenen, kerkmeesters, schoolmeesters, enz. Kortom, een schat van gegevens. Bovendien is het boek royaal geïllustreerd en bevat het vele oude gravures, tekeningen, dorpsgezichten en foto's van predikanten en godsdienstonderwijzers.

Schoon diep in schuld ....

Ook in Giessenaam-Nederhardinxveld verliep het kerkelijk leven niet altijd vlekkeloos. Zoals overal bestond en bestaat de gemeente er uit zondige mensen, wie niets menselijks en niets zondigs vreemd is.

Wat denkt u bijvoorbeeld van de eerste predikant, ds. Johannes van Wingerden, die in 1730 vanuit Molenaarsgraaf was beroepen, maar na tien weken alweer afscheid nam om naar Gorinchem te vertrekken? De pastorie stond hem niet aan, maar er zat natuurlijk nog wel iets méér... En dan héél de problematiek rondom ds. J. F. Barends, die in 1798 intrede deed, maar die verdacht werd van onrechtzinnigheid. En — om maar niet méér te noemen — in ónze eeuw nog de bekende ds. A. Dekker (1913-1917) die met veel gejuich binnengehaald was, maar wiens krachtige persoonlijkheid wel botsen móést, en dan nog wel met mensen als burgemeester Laurense en godsdienstonderwijzer Verheul...

Erg verheffend is dat allemaal niet. Maar het zijn wel feiten en gebeurtenissen waardoor de kerkgeschiedenis wordt bepaald. We kunnen ons alleen maar verwonderen, dat door al het menselijke en zondige heen de Gemeente in stand blijft. Dat is niet aan

mensen te danken, maar aan die God, van Wie bovengenoemd psalmvers zingt:

„Wijl Gij Zelf, o Heer', hen richt, En aan hen, schoon diep in schuld, Met berouw gedenken zult."

Ook veel goede dingen

Laten we overigens niet denken dat de kerkgeschiedenis van Giessendam-Nederhardinxveld alleen bestaan zou uit schandaaltjes of ruzietjes... Er zijn in de loop der eeuwen heel wat predikanten geweest die de gemeente trouw hebben gediend en haar door de prediking van het Woord en de bediening van de sacramenten hebben opgebouwd 1 in het geloof. Daardoor is de gemeente sterk gegroeid in de breedte, maar was er ook verdieping. Ook de geestelijke opwekking die in de 50-er jaren van de 18de eeuw in ons land waarneembaar was, ging aan Giessendam niet voorbij. Openbare zon-

daars kwamen tot bekering en in de kerkdiensten was een luid geklaag en gekerm te horen: „Wat moeten we doen om zalig te worden? "

Terecht schrijft Den Breejen:

Terecht schrijft Den Breejen: „Dat zal wat geweest zijn in het Hardinxveld-Giessendam van die tijd! Stel je voor, tientallen mensen na de kerkdienst in de Peulenstraat en op den Dam liggend, roqpend en biddend om zalig te worden. In feite is dit in elk geval het meest opwindende en indrukwekkendste deel van onze kerkgeschiedenis geweest."

Een paar kanttekeningen

„Van geslachte tot geslacht" heeft mij vele aangename en leerzame uren bezorgd. De auteur heeft een zeer gedegen en grondige studie geleverd en verstaat de kunst zijn lezers te boeien. Het is dan ook geen dorre en droge opsomming van feiten en gebeurtenissen geworden, maar een verhaal dat zich laat lezen als een roman.

Ik kan echter niet laten, een paar „missers" te signaleren. Herhaaldelijk (o.a. op blz. 96) merkt de schrijver op dat de „Gereformeerde Kerk" (de vaderlandse kerk van de 17de en 18de eeuw) staatskerk zou zijn geweest. Dat is een wijd verbreid misverstand. De Gereformeerde Kerk is nimmer staatskerk geweest, wel kerk die als enige door de overheid werd erkend, kerk met een bevoorrechte positie, en waartoe men moest behoren wilde men een openbaar ambt kunnen bekleden. Maar dat is nog iets anders dan een staatskerk, zoals bijvoorbeeld in —Engeland.

Uit de toon valt voor mij ook de vermelding van een spreekbeurt van ds. Jac. van

Dijk, destijds te Gameren (blz. 172) ter gelegenheid van het 12 Y2-jarig huwelijk van de koningin. Dergelijke kritiek op nog in leven zijnde personen past niet in een historisch werk!

Wat ook weggelaten had mogen worden is de ontboezeming van de auteur over het beroepingswerk (blz. 212). Ter gelegenheid van het feit dat de gemeente na het vertrek van ds. J. Haring niet minder dan zeven jaar vakant bleef geeft hij een beschouwing ten beste over predikanten die „beroepen verzamelen zoals andere mensen prentbriefkaarten". Ik zeg niet dat hij ongelijk heeft als hij de vinger legt bij de misstanden op het terrein van het beroepingswerk, maar ik vind zo'n passage gewoon ontsierend in een boek van een dergelijk historisch gehalte.

Deze enkele kritische noten doen niets af van mijn waardering voor het geheel. Wie immers in woorden — en ook in geschrifte — niet struikelt is een volmaakt man! We mogen dankbaar zijn dat ook de kerkgeschiedenis van Giessendam-Nederhardirixveld op deze wijze aan de vergetelheid is ontrukt. En ik ben ervan overtuigd dat het boek zowel in de gemeente en in de regio, als ook vèr daarbuiten zijn weg zal vinden.

Het strekt bovendien de kerkvoogdij tot eer dat zij een groot deel van de kosten van deze uitgave voor haar rekening heeft willen nemen. Anders zou het onmogelijk zijn geweest dit boek voor zo'n spotprijs op de markt te brengen!

N.a.v. Drs. P. den Breejen „Van geslachte tot geslacht", (250 jaar Hervormde Gemeente Giessendam-Hardinxveld), 344 blz. Prijs ƒ 35, —. Te bestellen bij: D. J. de Jong, Spindermolen 24, 3371 RN Hardinxveld-Giessendam.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen