God en mens in een persoon

Aan de theologische faculteit van de Vrije Universiteit tc Amsterdam promoveerde kort geleden de gereformeerde predikant G. C. van de Kamp op een proefschrift „Pneuma-christologie; een oud antwoord op een actuele vraag? " Het gaat in deze studie, kort gezegd, over de verhouding van de Godheid en de mensheid in de Persoon van Christus. Is Hij, zoals de kerk der eeuwen het altijd geleerd heeft, inderdaad God en Mens in één Persoon, of heeft de Mens Jezus de Geest ontvangen?

Nu heb ik deze dissertatie niet gelezen en dus kan ik er ook niet over oordelen. Ik las alleen een bespreking in het dagblad 'Trouw' (21 nov. 1983) van de hand van dr. Martien E. Brinkman. En de materie is interessant genoeg om er, zeker in de Adventsijd, even bij stil te staan.

Waarachtig God en waarachtig Mens

De Middelaar moest — zo formuleert onze Heidelbergse Catechismus het —-waarachtig God zijn en waarachtig Mens. De menselijke natuur had gezondigd, dus de mens moest hetalen. Maar tegelijk moest die mens sterker dan alle schepselen, dat wil zeggen, ook waarwachtig God zijn. Hij moest immers de last van de toorn van God tegen de zonde kunnen dragen en anderen ervan verlossen.

Dat Christus waarachtig God is, de eeuwige Zoon van de Vader, daarover laat de Heilige Schrift ons niet in het onzekere. Tot tweemaal toe heeft de Vader Zelf van de hemel getuigt: , Deze is Mijn Zoon, Mijn Geliefde, in Wie Ik Mijn welbehagen heb". Hij heeft ook van Zichzelf duidelijk gezegd dat Hij de Zoon van God was. Hij is er zelfs voor ter dood veroordeeld omdat Hij onder ede had betuigd de Christus, de Zoon van dc levende God te zijn. En de apostel Johannes noemt Hem „de waarachtige God en het eeuwige leven" (1 Joh. 5 : 20).

Hij is ook waarachtig Mens. Geworden uit een vrouw (Gal. 4 : 4). Het Woord is vlees geworden (Joh. 1 : 14). Hij is ons vlees en bloed deelachtig geworden (Hebr. 2 : 14). En als Mens was niets menselijks Hem vreemd: ij had honger en dorst. Hij was vermoeid. Hij weende. Hij was blij. Op grond van deze en veel meer andere uitspraken van de Heilige Schrift heeft de Kerk altijd geleerd dat de Zoon van God, Die God is en blijft, de w^are menselijke natuur heeft aangenomen en de mensen in alles gelijk geworden is, behalve de zonde.

Chalcédon

Twee naturen — de Goddelijke en de menselijke — in één Persoon, hoe kan dat? En hoe verhouden die twee naturen zich tot elkaar? Met deze vragen is de Oude Kerk grondig bezig geweest, mede doordat er afwijkende gevoelens opkwamen.

Nestorius, patriarch van Constantinopel, scheidde de twee naturen van Christus. Hij had zich eraan geërgerd dat Maria werd aangeduid als „de moeder Gods". Hoewel ook de bijbel zelf spreekt van Maria, , , de moeder des Heeren", vond hij dat ongepast en daardoor kwam hij tot de dwaling beide naturen van Christus te scheiden. Hij vond dat de vereniging van de twee naturen niet wezenlijk was. Nestorius is om deze dw^aling door het Concilie van Efeze (431) veroordeeld.

Tegenover Nestorius stond in dit conflict Eutyches, hoofd van een klooster in Constantinopel. Hij leerde dat Christus na Zijn menswording slechts één natuur had. Bij hem dus een vermenging van de beide naturen, waardoor elk van de twee haar specifieke eigenschappen had verloren en zo ontstond er één God-menselijke natuur. Het heeft weinig gescheeld of deze dwa-ling van Eutyches zou de kerk veroverd hebben. Op de zo berucht geworden „roverssynode" van 449 te Efeze werd deze leer er op een hardhandige wijze doorgedrukt.

Maar twee jaar later, in 451, was er het Concilie van Chalcédon, en de uitspraak van deze kerkvergadering is beslissend geweest voor de kerk der eeuwen.

In deze stad, die tegenover Constantinopel lag, aan de Bosporus, kwam op 8 oktober 451 het 4de oecumenische concilie bijeen. Dc grootste synode van de Oude Kerk, waar niet minder dan 500 bisschoppen elkaar ontmoetten. Dit concilie sprak uit:

, , dat Christus als waarachtig God en waarachtig Mens moet worden erkend. Naar Zijn Godheid van eeuwigheid af gegenereerd, en de Vader in alles gelijk. Naar Zijn mensheid uit Maria, de maagd, de moeder Gods, in de tijd geboren, aan ons mensen in alles gelijk, doch zonder zonde. En dat na Zijn menswording de eenheid van Zijn Persoon bestaat in twee naturen die onvermengd en onveranderd, maar ook ongedeeld en ongescheiden verenigd zijn."

Deze uitspraak veroordeelde zowel Eutyches als Nestorius. De eerste het immers de twee naturen in één opgaan. Tegen hem zijn de woorden gericht: „onvermengd en onveranderd". De tweede zag de twee naturen als twee verschillende personen. Voor hem gold: „ongedeeld en ongescheiden".

Negatief?

Het valt meteen op dat de vier w^oorden die gebruikt zijn alle beginnen met , , on". Op het eerste gezicht dus een vrij negatieve uitspraak. Chalcédon heeft alleen maar gezegd hoe het niet is.

Toch is met deze vier woorden eigenlijk alles gezegd. Het Goddelijke en het menselijke in Christus horen bij elkaar: ongedeeld en ongescheiden. Maar men mag ook niet

God vermenselijken of de Mens Jezus vergoddelijken, vandaar: onvermengd en onveranderd.

En met deze schijnbaar negatieve uitspraak heeft het concilie van Chalcédon de dwaling veroordeeld, zonder het mysterie te schaden. Want men kan de Persoon van Christus nu eenmaal niet ontleden, men kan alleen de Godmens aanbidden.

De Heilige Geest

De uitspraak van Chalcédon is bepalend geweest voor de ontwikkeling van de christologie (de leer aangaande Christus). Dat neemt niet weg dat er ook later steeds weer is geprobeerd op een andere manier over Christus te spreken dan in termen van de twee-naturenleer.

Soms dook daarbij het oude adoptianisme weer op. Dat is de stroming in de kerkgeschiedenis die leerde dat Jezus een verheven Mens was Die om Zijn volmaakte werk door de Vader tot Zoon is aangenomen (geadopteerd). Dit adoptianisme is echter reeds door de Oude Kerk als ketters veroordeeld. Een andere poging om het unieke van Christus te doen uitkomen was dat men de relatie legde tussen Vader en Zoon in de Heilige Geest. Daarover gaat het ook in de bovengenoemde dissertatie. Christus heeft van de Vader de Heihge Geest ontvangen, de Geest Die in Hem woonde en Hem stuwde tot Zijn werk.

Nu is het onmiskenbaar dat de Middelaar tot Zijn werk is toegerust door de Heilige Geest. Reeds in het Oude Testament zegt de profeet namens Hem: de Geest des Heeren Heeren is op Mij omdat de Heere Mij gezalfd heeft" (Jes. 61 : 1).

Bij de doop in dc Jordaan daalt de Heilige Geest op Hem neer in de gedaante van een duif. En Hijzelf zegt: Die God gezonden heeft. Die spreekt de woorden Gods, want God geeft Hem de Geest niet met mate" (Joh. 3 : 34).

Maar dit alles doet toch niets af van het „God en Mens in één Persoon". Ik kan niet inzien waarom we achter Chalcédon terug zouden moeten om het geheimenis van de Menswording op een andere noemer te brengen. Het is en blijft nu eenmaal een mysterie dat door alle menselijke woorden en formuleringen maar vanuit de verte kan worden benaderd.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen