KLEINE KRONIEK
De religieuze ik-cultuur
De rubriek 'Kerkelijk leven' in het Gereformeerd Kerkblad van 14 september j.I. bevatte een interessante bijdrage van ds. J. Kok (Veenendaal). Hij schrijft onder het motto 'Gemeente-opbouw in het ik-tijdperk'. Opmerkelijk wordt geacht hoe vaak mensen het woordje 'ik' gebruiken. 'Ik' denk, 'ik' voel, 'ik' zie het niet meer zitten. Het heeft 'mij' niet aangesproken. Het heeft 'mij' niets gedaan. 'Ik' lees de Bijbel zo, en u leest hem zus. Juist door dit ik-gerichte leven is het leven van veel mensen koud en leeg geworden en zoekt men naar warmte, naar ervaring die inspireert. De mensen willen wat voelen, wat beleven. Ds. Kok stelt dan dat de nieuwe vrijzinnigheid bij dit levensgevoel aansluit. Hij bedoelt de zgn. ervaringstheologie waarin de mens met zijn ervaringen centraal staat.
Niet ervaring in de zin van bijbelse bevinding van de waarheid van Gods beloften voor het geloof. Maar ervaringen die wij veelal in het intermenselijke verkeer opdoen en vervolgens geduid worden als een werking van Gods Geest. Onze ervaring is dan Gods openbaring. Maar het centraal stellen van de 'ervaren mens' is niet alleen een gevaar dat ons van 'links' bedreigt. Ds. Kok stelt dat dat gevaar ook van 'rechts' komt. Hij doelt dan op de evangelische beweging. Ik citeer nu een belangrijk fragment uit ds. Koks betoog.
Evangelische beweging in opkomst
Ds. Kok schrijft:
„De evangelische beweging maakt zich sterk. Zij doet steeds vaker van zich spreken en oefent een grote aantrekkingskracht uit. Men is hier terecht bewogen over het ingezonken geloofsleven en de ontkerkelijking. Men wil hier een dam opwerpen tegen de ontkerstening en het modernisme. Vrijmoedig w T ordt getuigd en ijverig geëvangeliseerd. Het is allemaal hartverwarmend. En toch houden we ons hart vast! De weerstand tegen de tijdgeest woedt hier namelijk gebroken door de hang naar individualisme en religieus subjectivisme. De evangelische beweging mist het zicht op Gods weg en werk in de geschiedenis. Daarom heeft zij ook geen oog voor Gods verbond en kerk. Alle nadruk komt te liggen op de persoonlijke geloofsbeleving, op de wedergeboren mens als individu.
Onderwaardering kinderdoop
Dit gebeurt zó eenzijdig, dat je een onderwaardering krijgt van de kinderdoop. Aansluiting bij de kerk van Christus is hier een zaak van vrijwilligheid en vrijblijvendheid.
Voor de formatie en reformatie van de kerk is de belangstelling gering. De belijdenis van de kerk der eeuwen wordt ingeruild voor smalle basisformules met een willekeurige hoeveelheid-lievelings-thema's. Meer dan de kerk is de kring van gelijk gezinden. Men ontmoet elkaar als christelijke personen. En de onderlinge herkenning op het vlak van religieuze ervaringen staat hoger genoteerd dan het onderhouden van de eenheid van de kerk als daad van concrete geloofsgehoorzaamheid. Ongewild is ook hier een aansluiting aan het moderne levensgevoel.
De godsdienstsocioloog prof. dr. G. Dekker heeft gewezen op het inspelen van de evangelische beweging op het anti-institutionele denken van onze tijd, op de behoefte van velen om meer spontaan en minder formeel met elkaar om te gaan, op de nieuwe aandacht voor het gevoelsleven van de mens. Hij ziet de aanpassing aan het moderne levensgevoel met name ook in het loslaten van de leer van de uitverkiezing.
Er wordt; „grote nadruk gelegd op de vrije wil, in de geest van het methodisme: de mens kan zelf kiezen voor het hei], dan wel het onheil. Een benadering die wonderwel past bij de behoefte aan zelfbeschikking in onze doe-het-zelf-samenleving" (in: Religieuze bewegingen in Nederland, nummer 9, Amsterdam 1984, blz. 17).
Deze ik-gerichte trend, waarbij de vrome mens met zijn gevoelens en ervaringen in het middelpunt staat, gaat aan onze deur niet voorbij. Veel jongeren zijn er door gegrepen.
Wij hebben de resultaten onder ogen gehad van het onderzoek, dat in 1982/1983 werd gedaan naar de beleving van christelijk geloof bij jongeren uit de Gereformeerde Kerken (zie: Dienst, jrg. 32, nummer 1).
Wij hebben geluisterd naar de stemmen, die doorklinken in de jeugdrubrieken van de regionale kerkbladen. Dan proef je wat. Er zijn jongens en meisjes, die echt; wel willen geloven. Op voorwaarde echter dat zij iets van God „voelen". Zij willen de werking van de Heilige Geest „voelen". Zij willen „voelen" dat Jezus wat om hen geeft. Bij het lezen van de bijbel „voelen" ze niets. En dc bijbel wordt gerekend' tot de wereld van het objectieve. Hij is een waarheid buiten hen.
De kerkgang helpt hen ook niet. In de kerk wordt georeekt. En de preek komt op hen over als een rationalistisch betoog. Zij bevat een aantal uitspraken, die het verstand misschien bevredigen, maar het hart en het gevoel niet raken. Er valt in de kerk niets te beleven. Het is daar alles even koud en formeel." Tot zover ds. Kok.
Hoe hiermee omgaan
De hier geschetste ontwikkelingen zijn ook in sommige gemeenten onder ons niet onbekend. Het is precies beschreven zoals het is. De zuigkracht van de kerk weg naar vrije groepen is sterk aanwezig. Er zijn oorzaken te noemen van verschillende aard. We hebben ze ook bij onszelf te zoeken. Ik vind dat ds. Kok in zijn reaktie daar al te weinig op in gaat. Is er soms geen reden voor jongeren (èn ouderen) in zijn kerken èn ook in de onze voor de klacht van een al te verstandelijke benadering van het geestelijk leven., soms te weinig aandacht voor de toch rechtmatige vraag naar de realisering van het heil in een mensenleven. We mogen het gevoel toch niet helemaal uitschakelen? Zijn onze gemeenten ook gemeenschappen waar plaats is ook voor jongeren met hun vragen en gevoelens? Anderzijds onderschrijf ik het gevaar van een alleen maar op de toer gaan van de gevoelens van de enkele mens en onderstreep ik met hem, de noodzaak om elkaar te leren dat het verbond Gods het wezen is van alle ware religie. En dat God het is die dit verbond aangaat èn onderhoudt. Ik denk in dit verband aan woorden die prof. Van 't Spijker schreef in een in 1982 verschenen boekje 'Doop in plaats van besnijdenis', uitg. De Groot, Goudriaan, Serie Pasmunt deel 1. Ik citeer daaruit het volgende fragment.
Keep-smilling-spiritualiteit
Prof. Van 't Spijker schrijft: „...deze zeer begrijpelijke en onmisbare accentuering van de beleving van het geloof, van een waarachtig doorleven van zonde en genade, blijkt voor velen vandaag een invalspoort te zijn voor een relativering van de rijkdom van Gods genade in het verbond, in de kerk, in de middelen der genade, in het ambt, in de structuur van de gemeente. In één woord: het werkelijk confessionele beleven van wat gereformeerd is blijkt bij velen plaats te hebben gemaakt voor een simpel aandoende oppervlakkige beroering van het gemoed.
Deze tendens, altijd sluimerend aanwezig in de gereformeerde gezindte, ontvangt heden een ongewone versterking door de invloed van allerlei bewegingen, met wie wij door middel van dwarsverbindingen relaties onderhouden. Er zijn organisaties die in het huidige tijdsgewricht veel doen voor de prediking van het evangelie en die men déarom ook positief mag benaderen. Maar zij werken tegelijk op een ontstellende manier de uitholling van het gereformeerde levensbesef in de hand en zij functioneren daarom als ondersteuning van wat uit kringen van Pinkstergemeenten en dergelijke de kerken infiltreert (cursivering van mij, JM). Hier ontbreekt juist datgene wat wij vandaag zo nodig hebben. Als ik één voorbeeld mag noemen waaraan zoveel duidelijk wordt: de alom bekende en aangeprezen Gert en Hermien zingen hun 'keep-smiling' spiritualiteit zonder enige wezenlijke relatie met wat het werkelijk gereformeerd belijden bedoelt de gemeenten in; velen die weten te spreken over de kracht van het bloed ondergraven tegelijk hetgeen in de lijn van het verbond gekend en beleefd moet worden. En men hoort hier en daar in de gemeenten: ja, maar dat is toch ook het evangelie? Dat is toch bijbelgetrouw? En zo ontvangt vanuit de groepen en kringen het gereformeerde belijden een kritiek die des te fnuikender is, omdat zij als zodanig niet gepresenteerd wordt".
Tot zover de heldere en ware woorden van prof. Van 't Spijker. We moeten vasthouden aan de geloofsvisie op de gemeente en niet toegeven aan groepsdenken.
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van vrijdag 11 oktober 1985
Gereformeerd Weekblad | 12 Pagina's
Bekijk de hele uitgave van vrijdag 11 oktober 1985
Gereformeerd Weekblad | 12 Pagina's