Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Twee stemmen over de Verkiezing

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Twee stemmen over de Verkiezing

10 minuten leestijd Arcering uitzetten

, , Cor ecclesiae", het hart van de Kerk. Dat is de naam die vaak gegeven wordt aan de leer van de praedestinatie. Op grond van het Woord Gods geloven we dat de Heere van eeuwigheid af Zich in Christus een Gemeente heeft verkoren tot het eeuwige leven. Dat Hij in Zijn Raad heeft besloten wie zalig zullen worden en wie niet.

God heeft ons geopenbaard dat dat besluit er is. Niet wie de verkorenen zijn - dat is Zijn geheim. De verborgen dingen - zegt Mozes - zijn voor de Heere onze God, maar de geopenbaarde zijn voor ons en voor onze kinderen. En dat God heeft geopenbaard dat er een verkiezing is, dat is niet bedoeld om mensen af te schrikken om tot Hem te komen, maar - zoals Dordt het heeft geformuleerd - „tot een levendige troost voor Zijn volk". Opdat allen die geloven en zich bekeren, zouden weten: ik heb niet naar God gezocht, maar HIJ heeft mij liefgehad van voor de grondlegging der wereld. Het is: door U, door U alleen, om 't eeuwig welbehagen.

Het hart van de Kerk... Nu weten we allen dat het hart een centraal orgaan is in ons menselijk lichaam. Een hartafwijking of een hartkwaal kan levensbedreigend zijn. Het is derhalve van levensbelang dat het hart gezond is en goed functioneert. Maar het hart kan alleen functioneren in verbinding met andere organen. Niemand is zo dwaas dat hij zegt: het hart is één van de belangrijkste organen, dus ik kan het beste maar het hart uit het lichaam snijden. Dat zou de dood tot gevolg hebben.

Toch is dat met „het hart van de Kerk" vaak gebeurd. Dan kreeg de verkiezing een éénzijdig accent, een onevenredig grote plaats. Dan maakte men haar los van de roeping, van de bekering, van het geloof, van de rechtvaardiging. Dan werd de verkiezing het allesoverheersende dogma.

Het is duidelijk dat dat leiden moet tot allerlei ontsporingen. En dat hebben we ook in de geschiedenis van de kerk dikwijls zien gebeuren. Hoe vaak kwam en komt men niet de redenering tegen: als ik niet uitverkoren ben, dan kan ik doen wat ik wil, maar dan is het heil in Christus niet voor mij. Want er wordt geen naam geschrapt uit het boek des levens, maar er wordt ook geen naam bijgeschreven. Dan wordt het dogma van de verkiezing, dat de Heere bedoeld heeft als troost voor de Zijnen, een struikelblok op de weg naar Christus.

Deze caricatuur van de verkiezing - want dat is het! - heeft geleid tot onverschilligheid, tot depressies, tot wanhoop, in het ergste geval tot zelfmoord. Zielszorgers ter rechterzijde van de Gereformeerde Gezindte worden in hun pastoraat regelmatig geconfronteerd met problemen die ontstaan zijn als gevolg van een éénzijdige verkiezingsleer.

Een pastorale handreiking?

Er is dan ook alles aan gelegen dat wanbegrippen en misverstanden zoveel mogelijk uit de weg worden geruimd. Dat was blijkbaar ook de opzet van ds. R. J. van Pagée, die een boekje schreef over „De Uitverkiezing", met als ondertitel: „Pastorale overwegingen bij enkele misverstanden". Of zijn poging geslaagd mag heten zullen we straks zien.

Hoe kan men de verkiezing handhaven en „er toch mee leven"? Ds. Van Pagée signaleert diverse mogelijkheden. Er zijn mensen die hun leven lang blijven hopen dat ze tot de verkorenen behoren, maar tot zekerheid komen ze niet. Anderen zien de verkiezing als een zaak die het verstand te boven gaat en daarom laten ze haar voor wat ze is. En weer anderen beschouwen de verkiezing louter als een verkiezing „tot dienst".

Maar met deze houdingen ten aanzien van de verkiezing zijn - volgens de auteur - de vragen niet beantwoord. Hij beschuldigt dan ook de Gereformeerde traditie dat zij het probleem onnodig heeft verzwaard. En dan doet hij meteen een frontale aanval op Artikel 16 van onze Nederlandse Geloofsbelijdenis, waarin, volgens hem, de deugd van Gods barmhartigheid en die van Zijn rechtvaardigheid tegen elkaar worden uitgespeeld (het zogenaamde dualisme in God). Zowel dit artikel als de

Dordtse Leerregels beschuldigt hij van een denken volgens het subject-objectschema.

Na het voorgaande kan het ons al niet meer verwonderen dat ook Calvijn enkele vegen uit de pan krijgt. Calvijn, die immers de vader is van de Gereformeerde praedestinatie-leer en die heeft gezegd dat de verkiezing en de verwerping een , , decretum horribile" (een huiveringwekkend besluit) is...

Om te verdedigen dat God de zaligheid van ieder mens, hoofd voor hoofd wil, zet Van Pagée vervolgens alle Schriftplaatsen op een rij die ook door de universalisten altijd worden aangevoerd. En , , wij hebben de vrijheid behouden om ons te bekeren of ons van Hem af te wenden", (pag. 34).

Natuurlijk weet de auteur ook van bijbelteksten waarin duidelijk gesproken wordt over verkiezing en verwerping. Staat er niet: , zo ontfermt Hij Zich diens Hij wil en verhardt die Hij wil" (Rom. 9 : 18)? En: , Jacob heb Ik liefgehad en Ezau heb Ik gehaat" (Rom. 9:12)? Deze en andere teksten worden ook in de Leerregels als bewijsmateriaal gebruikt, maar onze Dordtse vaderen hebben ze gelezen - aldus Van Pagée - met een dogmatische bril op.

Door het hele boekje heen is een pastorale ondertoon te beluisteren. Het is kennelijk geschreven met de bedoeling mensen te helpen die het slachtoffer zijn geworden van een éénzijdige verkiezingsleer. Zo'n poging verdient op zichzelf onze waardering.

Het trieste is echter dat de schrijver meent daarvoor te moeten afrekenen met de klassieke verkiezingsleer. Zijn geschrift roept zóveel tegenspraak op dat er een apart boek geschreven zou moeten worden om het van stuk tot stuk te weerleggen.

Het is overigens nogal ingrijpend, in een boekje van nauwelijks 60 bladzijden héél de Gereformeerde visie op de praedestinatie, met alles wat de belijdenisgeschriften erover zeggen, van de tafel te vegen en het Schriftbewijs voor ondeugdelijk te verklaren. Bovendien vrees ik dat mensen die werkelijk worstelen met de vraag of ze wel uitverkoren zijn, op deze manier niet geholpen worden, om de eenvoudige reden dat ze er de bijbelse verkiezingsleer niet in zullen herkennen. God is immers niet de tiran, die willekeurig een groot aantal van zijn schepselen heeft bestemd voor de eeuwige verdoemenis. Maar de schrijver doet wèl vóórkomen alsof dat de klassieke leer van de praedestinatie is! Ik citeer:

, , en God wordt dan geprezen omdat Hij tegenover die schuldige zondaar het goddelijk recht handhaaft en zich verheerlijkt als de rechtvaardige God in de eeuwig tongenkauwende en tandenknarsende, verdoemde mens" (20).

Dat zijn leringen, waarvan de Dordtse Synode heeft gezegd dat , , de Gereformeerde Kerken deze niet alleen niet belijden, maar ook van ganser harte en met verfoeiing verwerpen" (D.L., Besluit).

Een rijke vertroosting

Tegelijk met het boekje van ds. Van Pagée werd me ter recensie een ander boek toegezonden, dat eigenlijk over hetzelfde onderwerp handelt. In de laatste jaren van zijn Nunspeetse periode bepreekte ds. J. H. Velema de Dordtse Leerregels, en op verzoek van gemeenteleden maakte hij de preken over Hoofdstuk V ( Het geheim van de volharding) voor de pers gereed.

De volharding der heiligen ligt in het verlengde van de Goddelijke verkiezing. Wat God begonnen is, dat voltooit Hij. Dat is de gouden draad die door het hele boek heenloopt. Overigens komt hier heel het leven van het geloof met zijn ups en downs aan de orde: verlossing, weer in de zonde vallen, verachtering in de genade, verberging van Gods aangezicht, zekerheid en leven uit de zekerheid, enz. En dat is dan nog maar een willekeurige greep uit de rijke inhoud. Om het boek ook voor kringwerk bruikbaar te maken is aan het einde van ieder hoofdstuk een aantal gespreksvragen toegevoegd.

Toen ik dit boek las, meteen na het eerstgenoemde, voelde ik me in een heel ander klimaat. Het is van stonde aan merkbaar: deze auteur staat niet op gespannen voet met de belijdenis, maar hij voelt zich er intens mee verwant. Hij heeft „het lied in het dogma" gehoord en hij zingt méé.

Ik kan de verleiding niet weerstaan om één citaat te geven, waarin het juist gaat over de troost uit de verkiezing:

„De grond voor de zaligheid ligt niet in de gelovige, maar ligt in dit - ik zou zeggen - granieten werk van de Drieënige God. Daarom is het van het allergrootste belang dat we deze Drieënige God kennen, en Hem kennen in Zijn werk, en ieder van deze Drie Personen in hun afzonderlijk werk.

Wat een volheid van verlossing betekent hun werk!

De raad, de belofte en de roeping van de Vader zijn fundamenteel voor het komen tot en het delen in de verlossing. De verdienste, de voorbede en de bewaring van de Zoon zijn essentieel voor het blijven bij de verlossing. En de verzegeling door de Heilige Geest garandeert de eeuwige toekomst. Vaster en solider kan het niet. Wat een kracht, wat een troost, en welk een uitzicht biedt dit alles! Met zo'n God kunnen we leven en sterven. Drieënig God, U zij al d'eer!" (80-81).

Een diepe kloof

Omdat deze twee boeken ongeveer tegelijkertijd verschenen zijn, en omdat ze handelen over hetzelfde onderwerp, lag het voor de hand ze gezamenlijk te bespreken en ze met elkaar te vergelijken. Maar hoe meer ik er mee bezig was en hoe langer ik erover nadacht, hoemeer het me tot droefheid stemde. Twee predikanten, beide uit de Christelijke Gereformeerde Kerken, beide de leeftijd van de sterken al gepasseerd, beide emeriti, en dan zó ver uit elkaar gegroeid wat betreft de belijdenis van de Kerk der eeuwen...

Ds. Van Pagée, een gevierd predikant, jarenlang (hoofd)legerpredikant, die op zondagavond in evangelisatiediensten in Amsterdam, samen met Piet van Egmond, stampvolle kerken trok, neemt openlijk afstand van de belijdenis van de Kerk die hij diende. En ds. Velema, die ook steeds op belangrijke posten stond in zijn kerken, en die in diezelfde belijdenis hoe langer hoe meer werd geworteld. Wat een diepe kloof tussen die twee...

Of die beide geluiden naast elkaar gehoord kunnen worden in één kerkverband is een vraag die wij niet hoeven te beantwoorden. Als Hervormden kennen we dat probleem al zo'n paar eeuwen. We hebben wat geleerd ermee te leven, maar we kunnen het niet oplossen. Maar wie had kunnen denken dat het óók een probleem zou worden in die Kerken waarin de Dordtse Leerregels ooit werden betiteld als „het Credo der Afscheiding"?

Ik weet geen beter slot voor deze bespreking dan de woorden van ds. Velema (wiens boek ik trouwens van harte aanbeveel ter lezing en overdenking). Hij schrijft naar aanleiding van het Besluit van de Leerregels het volgende:

„Een stroom van dwalingen is over de christenheid in de loop der eeuwen heengegaan. De leer van Gods vrije genade is op velerlei manier bestreden. Op hoog en laag niveau. Door grote theologen en door miezerige sekteleiders. De invloed van moderne theorieën op de christenheid is groter dan ooit tevoren. Het modernisme richt zich altijd op het hart van het Evangelie: Gods vrije genade. Dat is voor de moderne mens een ongeloofwaardige, ten diepste een onuitstaanbare ƒ leer. De geest uit de afgrond heeft vele geesten gemobiliseerd om deze geest te bestrijden. En zie het duidelijk: verzet tegen de leer van de volharding der gelovigen is verzet tegen God en Zijn genade. Die Zijn volk kiest, roept, verlost, doet volharden in het geloof en hun daarbij ook schenkt de zekerheid van de volharding" (141).

N.a.v. ds. R. J. van Pagée, De Uitverkiezing (Pastorale overwegingen bij enkele misverstanden). Uitg. J. H. Kok, Kampen, 1989, 60 pagina's. Prijs ƒ 12, 90. Ds. J. H. Velema, Het geheim van de volharding, (over het vijfde hoofdstuk van de Dordtse Leerregels). Uitg. J. H. Kok, Kampen, 1989, 144 pagina's. Prijs ƒ 22, 95.

Dit artikel werd u aangeboden door: https://www.hertog.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 9 februari 1990

Gereformeerd Weekblad | 12 Pagina's

Twee stemmen over de Verkiezing

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 9 februari 1990

Gereformeerd Weekblad | 12 Pagina's