De prediker en zijn preek

Zolang de kerk bestaat is er gepreekt, en zolang er gepreekt wordt zal er over de prediker en over zijn prediking gesproken worden. Op zichzelf is dat een goede zaak. Als er niet langer gepraat wordt over de dominees en hun werk, dan is dat blijkbaar niet meer de moeite waard. Een onderwerp dat afgedaan heeft.

Buiten de kerk wordt er over dominees en preken niet meer gesproken. De grote massa heeft , , afscheid van domineesland" genomen en kijkt nauwelijks nog naar dat gebied om, tenzij met afschuw of medelijden. , , Sta niet zo te preken" of , , er is al genoeg gepreekt" zijn uitlatingen die boekdelen spreken.

Binnen de kerkmuren zijn er genoeg mensen die weten hoe het moet, of, wil

men, hoe het niet moet... Zoals de beste stuurlui aan de wal staan, zo zitten de beste dominees altijd nog in de kerkbanken. Ooit liet een predikant na het vervullen van een ringbeurt in een gemeente die langdurig vakant was, zich de opmerking ontvallen: , , Het is niet erg dat julhe een tijdje zonder dominee zitten, want hier zijn altijd nog een honderd godsdienstonderwijzers". Het werd hem uiteraard niet in dank afgenomen, maar zijn opmerking bevatte wel een kern van waarheid.

De prediker

Hoe de preek is, hangt voor een niet gering deel af van de vraag wie de prediker is. Weliswaar verkondigt hij het Woord Gods, maar dat is niet te scheiden van zijn persoonlijkheid, van zijn karakterstruktuur, van zijn eigen geestelijke leiding en ligging. Dat zijn factoren waarmee gerekend moet worden in de beoordeling van de prediking.

Desondanks zijn en blijven er gemeenteleden die precies weten aan welke voorwaarden een goede dominee moet voldoen. Ik vond dat uitstekend - tegelijk een beetje ludiek! - geformuleerd in een artikel in het Hervormd Weekblad van 22 nov. jl. en ik laat u even meelezen:

, , Een gemeente verlangt een predikant met een energie als een paard, wereldwijs als een zestigjarige, radicaal als een profeet en zachtmoedig als een lam. Vanzelfsprekend is hij (...) niet te jong en niet te oud. Deze persoon kan goed omgaan met jongeren, met jonge gezinnen, met volwassenen, met senioren, met alle andere gezindten, met buitenkerkelijken en met de instanties van sociale hulpverlening".

Dat betreft dan nog alleen het optreden en het werk van de predikant in het algemeen. Maar, zo gaat de auteur verder,

, , Niet alleen de predikant, ook zijn preken behoren aan alle democratisch opgestelde eisen te voldoen. De dominee spreekt elk gemeentehd aan in zijn of haar eigen situatie. Hij doet dat op grond van het Woord, maar in alle openheid. De tekst of het onderwerp wordt behandeld op wetenschappelijk verantwoorde wijze. Toch behoort iedereen de preek te kunnen begrijpen. Voor een dergelijk kunststuk willen we nog wel even gaan zitten, maar niet tè lang natuurlijk".

Ieder die enigermate thuis is in het kerkelijk leven zal het geschetste beeld herkennen. De gemeenteleden weten soms beter hoe er gepreekt moet worden dan dat de dominees het zelf weten. Gelukkig zijn er ook vele anderen, voor wie het Woord eten en drinken is. Die zelf onder het Woord zijn doorgegaan, en als gevolg daarvan minder kritisch staan tegenover de prediker en zijn preek...

Dat laatste geeft de dominees natuurlijk geen vrijbrief om er met de pet naar te gooien, de hand mee te lichten, de preek uit de mouw te schudden, of welke beeldspraak we daarvoor ook mogen gebruiken. Dat dat niet altijd gebeurt, daar zou ik niet voor in durven staan. Er zijn nu eenmaal predikanten die altijd hetzelfde zeggen, onafhankelijk van de tekst waarover zij preken. Enigszins onderlegde gemeenteleden preken mee en zijn in hun gedachten al vóór, precies wetend wat er nu komt. Ook dèt werd opgemerkt in het artikel waaruit ik citeerde.

, , Soms schuifelen de meelevende hdmaten - meestal juist zij! - van ingehouden radeloosheid. Hen bekruipt de afschuwelijke gedachte dat ze dit zelf beter hadden gekund..."

De preek

Het is geen geringe zaak, verkondiger en dienaar te mogen zijn van het Woord van de levende God. Van de kant van kerkeraad en gemeente mogen best hoge eisen worden gesteld aan de prediker en zijn prediking. En een eerste vereiste is dat de dienaar van het Woord alle zorg besteedt aan zijn voornaamste taak: de verklaring en toepassing van het Woord. Dat betekent niet dat hij volmaakte preken levert - die zijn er trouwens niet! - maar wel dat het te horen is dat hij , , zijn best heeft gedaan". Dat hij het beste geeft wat hij geven kan. Ais dat regel is, dan zal de gemeente een eventuele , , misser" beter kunnen verdragen.

De predikanten zelf mogen zich hun hoge taak en roeping ook best bewust zijn. Dat heeft op geen enkele wijze te maken met , , ambtshoogheid". We zijn verder gewone mensen, wie niets menselijks, ook niets zondigs, vreemd is. We staan niet boven de gemeente om vanuit de bekende , , ivoren toren'' de gemeente toe te spreken, alsof het Woord ons niet aanging. Integendeel, we hebben, als het goed is, zelf ook geleerd voor het Woord te buigen en te beven, en we doen dat iedere keer opnieuw. Maar desondanks mogen we in Gods Naam zeggen: , , alzo spreekt de Heere!" Staande op de kansel ventileren we niet een mening die desnoods voor een andere en betere kan worden ingeruild, maar verkondigen we in opdracht en met volmacht het Woord van de levende God.

Ik hoop dat het niet nodig is, deze zaken onder de aandacht te brengen. Maar kwaad kan het ook niet... Temeer wanneer we bedenken dat de prediking in brede kringen in discrediet is geraakt.

In , , Woord en Dienst", het blad voor de ambtsdragers, was de laatste tijd een interessante discussie aan de gang. Er werden kritische vragen gesteld bij het gebruik van het woord , , viering", waarmee in bepaalde kringen het geheel van de eredienst wordt aangeduid. Verschillende ingezonden stukken protesteerden daartegen: er wordt niet alleen maar iets gevierd in de kerkdienst, er wordt ook iets gezegd.

In een , , redactioneel" mengde ds. L. de Liefde zich in deze discussie. Hij ging nog iets verder door ook protest aan te tekenen tegen het vervangen van de woorden , , prediking" en , , verkondiging" door , , overweging" of , , uitleg". Ik val hem daarin van harte bij. In de tijd toen ik zelf deel uitmaakte van een , , commissie van gedelegeerden voor toelating tot de Evangeliebediening" (een zogenaamde colloquium-commissie) is het herhaaldelijk gebeurd dat een kandidaat op zijn „orde van dienst" inplaats van het woord , , prediking" het woord , , uitleg" gebruikte. Ik vroeg dan steevast waarom hij daarvoor had gekozen. Meestal kreeg ik dan ten antwoord dat, , prediking" of , , verkondiging" zo pretentieus klonken, alsof men de waarheid en de wijsheid in pacht had... Waarop ik van mijn kant de betreffende kandidaat probeerde duidelijk te maken dat hij - mits hij het Woord zuiver bediende - een boodschap bracht van Godswege, die met eigenwijsheid of onbescheidenheid niets te maken had.

Ik was blij, deze opvatting door ds. De Liefde bevestigd te zien. Hij schreef (in Woord en Dienst van 2 nov. jl.):

, , In de eredienst wordt iets verkondigd, liever, de grote daden Gods worden uitgeroepen. Dat is niet iets om ter overweging aan te bieden, het is het hart van de zaak. De voorganger behoeft zich niet in bescheidenheid te kleden door te laten weten: ik geef u enkele gedachten ter overweging mee, want ik weet het zelf ook niet zo goed, er zijn zoveel mogelijkheden en invalshoeken. De voorganger is op dat moment geroepen om te verkondigen. Hij zegt, in vrees en beven, iets namens God, na gebeden te hebben om de Heilige Geest. (...)

De prediking, gebonden aan de Schrift, is iets anders dan een overweging. Het is ook meer dan alleen maar , , uitleg", zoals niet ongebruikelijk is in bepaalde kringen. Noch de bescheidenheid bij het gebruik van , , overweging", noch de quasideskundigheid, die bloot komt bij het woord , , uitleg" helpen ons wezenlijk verder. Er moet verkondigd worden, een Boodschap van een Afzender aan een zeer bepaald adres".

Ik denk dat het goed is, wanneer predikers en gemeenteleden deze woorden ter harte nemen. De rechte prediking en het rechte zicht op de prediking zijn van levensbelang voor de gemeente.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen