KLEINE KRONIEK

Ethische vragen over mens in wording

Op Deo Volente 31 januari en 1 februari zal er in het conferentieoord „De blije Wereld" te Lunte-}en weer een gemeenschappelijke vergadering van Ue synoden van de Nederlandse Hervormde Kerk, e Gereformeerde Kerken in Nederland en de i Evangelisch-Lutherse Kerk in het Koninkrijk der ^ederlanden plaatsvinden. Eén van de belangrijk-/e onderwerpen op de agenda van deze synodevergadering is de behandeling van het rapport „Men-\: Sen in wording - Theologische, ethische en pastora ^ overwegingen bij nieuwe voortplantingstechnie-^^^ ^" prenataal onderzoek". In het blad Kerkinï'^'''^^^'^' officieel orgaan van de GKN, trof ik ^""^^ftvatting aan van de hoofdlijnen van dit rapport.

De ontwikkeling van de biomedische weten-^^^'^ ^'f* techniek verloopt stormachtig. Veel ment^" hebben er rechtstreeks mee te maken. Door {^""^'^'"^tige bevruchting kan in 'n aantal gevallen •^P'ierloosheid worden opgeheven. De prenetale diagnostiek maakt 't mogelijk bepaalde ernstige afwijkingen in een vroeg stadium vast te stellen. Er kan veel meer dan wij tot voor enkele decennia voor mogelijk hielden. Maar mag ook alles wat technisch kan? ...

Hoop en vrees

Door de ontwikkelingen zijn wij tegenwoordig in staat invloed uit te oefenen op het ontstaan van de mens, in elk geval gerichter en op grotere schaal dan vroeger. Het gaat om kwesties van leven of dood bij mensen in wording. Dat vervult velen met hoop en vrees. Hoop bijv. op een kind najaren van ongewilde kinderloosheid; vrees bijv., voor een vermindering van respect voor beginnend menselijk leven. En onzekerheid over wat nu wel of niet geoorloofd is.

Waar het in het rapport om gaat is de vraag: wat maakt je tot wie je bent? Wij hebben ons bestaan te danken aan God, die ons schiep, en die creatief en heilzaam naar ons omziet. Maar dit sluit niet uit dat zaken als erfelijke aanleg en milieu-invloeden van belang zijn voor wie we worden. Tegen de achtergrond van de ontwikkelingen van de wetenschap is de vraag op welke manier de toegenomen kennis en kunde op het gebied van de menselijke voortplanting te maken hebben met ons belijden als christelijke kerk. Wat vinden we wel en niet verantwoord handelen? Het rapport gaat verder in op drie vraagstukken: de reageerbuisbevruchting, de prenatale diagnostiek, en de aanvaardbaarheid van het gebruik van menselijke embryo's.

Medische technologie

Het rapport geeft in vogelvlucht informatie over de nieuwe voortplantingstechnieken zoals Kunstmatige Inseminatie (KI), In Vitro Fertilisatie (IVF), ook wel reageerbuisbevruchting genoemd, draagmoederschap en leenmoederschap. Hier speelt de vraag naar de status van de menselijke embryo. Via prenatale diagnostiek kunnen bepaalde risico's worden vastgesteld. Een dergelijk onderzoek wordt uitgevoerd wanneer er indicaties zijn van een verhoogde kans op een afwijking bij de vrucht, zoals erfelijke factoren of een hogere leeftijd van de vrouw.

Bij reageerbuisbevruchting wordt doorgaans een aantal eicellen buiten het lichaam bevrucht om vervolgens tot embryo's uit te groeien. Enkele daarvan worden daarna in de baarmoeder van de - vrouw gebracht. De vraag is dan wat er dient te gebeuren met de overige embryo's. Het is duidelijk dat bij al deze ontwikkelingen ethische vragen niet een uit de weg kunnen worden gegaan.

Verwachtingen

De auteurs van het rapport zijn het in meerderheid eens dat een pre-embryo (de eerste twintig dagen) niet zondermeer onaantastbaar is: het gebruik van overgebleven pre-embryo's voor therapeutische en medische doeleinden kan onder strikte voorwaarden worden toegestaan. Andere commissie-leden zijn van mening dat gebruik van preembryo's uitsluitend voor onderzoek niet aanvaardbaar is. Wat betreft kunstmatige voortplantingsmethoden stelt het rapport voor, dat deze in principe aanvaardbaar zijn. IVF bijv, kan een zegen zijn voor kinderloze paren. Al moet men zich volgens de auteurs hoeden voor te hoog gespannen verwachtingen. De slagingskansen zijn laag en men zal moeten voorkomen dat de kinderwens ontaardt in een obsessie.

Voorts zijn de auteurs van mening dat er een verschil bestaat tussen gebruik binnen duurzame heteroseksuele relaties en met het gebruik van het erfelijk materiaal van de beide partners, en andere, zogenaamde bijzondere toepassingsmethoden. Daarbij bepleiten zij grote terughoudendheid en nadere bezinning door de kerken.

Voorkomen

Over prenatale diagnostiek en gerichte abortus zegt het rapport dat voorop staat dat handicaps en andere afwijkingen indien mogelijk moeten worden voorkomen. Is er echter al sprake van zwangerschap, dan kan deze richtlijn in conflict komen met andere richtlijnen, zoals die van de beschermwaardigheid van de menselijke vrucht en de solidariteit met mensen met een handicap en hun families. Een moeilijke afweging zal dan moeten worden gemaakt. Zwangerschapsafbreking op diagnostische indicatie is daarom, volgens het rapport, slechts te rechtvaardigen bij zeer zware handicaps. De commissie is zich ervan bewust dat dit standpunt implicaties kan hebben voor de in Nederland gangbare abortuspraktijk”.

Men kan stellen dat het rapport op verschillende punten een terughoudend standpunt inneemt. Het zal door velen als , , gematigd" of zelfs , , enigszins conservatief" worden bestempeld. De gekozen formuleringen wijzen meer dan eens op een niet zonder moeite bereikt compromis. Persoonlijk kan ik mij geheel vinden in het binnen het rapport weergegeven minderheidsstandpunt, dat het gebruik van mensjes in de eerste fase van hun bestaan voor onderzoeksdoeleinden afwijst. Het is zeer te betreuren dat de samenstellers van het rapport niet unaniem tot deze afwijzing zijn gekomen. De doorgaande lijn in het rapport is toch dat er van „toenemende beschermwaardigheid" van de ongeboren vrucht wordt gesproken. Ik juich toe dat in elk geval de term „toenemende waardigheid" niet is gebruikt, maar ook tegen de nu gekozen terminologie zijn bezwaren in te brengen. Is de mens in élk stadium van zijn bestaan, dus vanaf de conceptie, niet zonder meer beschermwaardig? Wordt hier toch niet opening gegeven voor een voortgaande relativering van de waarde van het menselijk leven?

Bij alle waardering voor de kennis van zaken die uit dit rapport blijkt, denk ik toch niet dat het een voldoende helder geluid vóór het leven doet horen. In elk geval zal het inzet kunnen zijn voor een stevige synodale discussie over diep ingrijpende vragen, waar vele mensen existentieel bij betrokken zijn.

J.H.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen