Johannes de Swaef 1594-1653 (3)

GELOOFSOPVOEDING IN W EEUW

In het tweede deel van zijn boek gaat De Swaef in op de geestelijke aspecten van de opvoeding. Er dient onderscheid te zijn tussen een puur wereldse en een christelijke opvoeding. Dat verschil is met één woord aan te geven: godzaligheid. Daarin onderscheiden christenouders zich van alle andere vaders en moeders, dat zij trachten hun kinderen , , wel ende Godsaligh" op te voeden. Dat is niet minder dan een kwestie van gehoorzaamheid. Wie zich aan deze roeping onttrekken, handelen daarmee regelrecht tegen het gebod van God in. Zowel het Oude als het Nieuwe Testament zijn hier heel duidelijk in. De Swaef verwijst naar bekende , , opvoedingsteksten" als Deuteronomium 6 en Psalm 78. Hij herinnert aan het apostolische vermaan uit Efeze 6:

„Vaders, verwekt uw kinderen niet tot toorn, maar voedt hen op in de lering en vermaning des Heeren" (vers 4). En wat schreef de d apostel ook weer aan zijn vriend en broeder va Timotheüs? , , Zo enige weduwe kinderen heeft w of kleinkinderen, dat die leren eerst aan hun m eigen huis godzaligheid te oefenen" (1 Tim. 5 C : 4). De bijbelse opdracht ligt er. Wie zijn taak d ten opzichte van zijn kinderen verwaarloost v toont zich ongehoorzaam aan de uitdrukkelij­ w ke wil van God.

Voorbeelden

De Middelburgse onderwijzer weet heel wat voorbeelden te noemen uit de geschiedenis van een godzalige opvoeding, die tot grote zegen van de kinderen is geweest. De Bijbel staat er vol van: braham (Gen. 18 : 19), David (1 Kron. 28 : 9), Salomo (Spr. 4 : 3 en 4); de moeder van koning Lemuel (Spr. 31 : 1—9); de moeder en grootmoeder van Timotheüs (2 Tim. 3 : 15).

Ook de eerste christenen hebben bijzonder uitgemunt in het vervullen van deze plicht. Het meest bekend is het voorbeeld van de kerkvader Augustinus. De kerkvader beschrijft zelf ergens, hoe zijn moeder Monica voor zijn bekering hem dagelijks , , voorquam met raadgevingen en smeekingen". Zij zocht hulp en bijstand van vrome mannen en viel de hemel moeilijk omwille van het behoud van haar zoon, met vele zuchtingen en tranen. Monica's gebed voor haar kind was zo intens dat de godzalige Ambrosius tot haar sprak:

„Wees gerust, 't is niet mogelijk dat een zoon van zoveel tranen zou verloren gaan". Zodra de bekering van haar kind een feit was, kwam haar geest tot rust en begeerde zij niets meer. Later vertelt Augustinus hoe hij bij haar sterfbed zat en met haar sprak over de staat van de gelukzaligen en de vreugde van de hemel. Zij nam afscheid met de woorden: , , Voor mijn deel, mijn zoon, ik heb nu geen verdere hoop of vermaak in de wereld. Er is maar één zaak geweest, om welke ik begeerd heb te leven, namelijk dat ik u, eer ik stierf een christen van het algemeen geloof mocht zien worden. Hiermede heeft mijn goede God mij overvloedig gezegend, daar Hij mij heeft laten zien hoe u, met verzaking van aardse voordelen, in Zijn huisgezin en dienst bent overgegaan. Wat doe ik dan langer hier? " Ook Gregorius van Nianze, één van de belangrijkste theologen uit de Vroege Kerk getuigt ervan wat een voorrecht een godzalige opvoeding voor hem heeft betekend. , , Mijn moeder", zegt hij, , , heeft mij door haar gebed tot dit licht gebracht en mij an kindsbeen af aan de dienst van God gewijd, opdat zij de door haar afgelegde belofte mocht houden. Dit is mij door de genade van Christus wedervaren". Van een jong kind uit deze periode is bekend dat het verantwoording van het geloof moest afleggen tegenover een wrede tyran. Op de vraag wie hem in de christelijke leer had onderwezen, antwoordde hij: , , Mijn moeder en zij heeft het van God geleerd. Zij heeft van de Heilige Geest leringen ingedronken, om mij, toen ik nog in de wieg lag, ermee te voeden. En toen ik als klein kind uit haar borsten zoog, heb ik al geleerd in Christus te geloven". Ook in later tijd heeft men de noodzaak van een godzalige opvoeding ingezien. Voorbeeldig waren in dit opzicht de Boheemse Broeders door de wijze waarop ze bezig waren in de gezinnen. Niet alleen de , , gemeene (gewone) Ledemaat en", maar zelfs de baronnen en edelheden gingen daarin voor. Tal van vaders uit de kerkgeschiedenis hebben werk gemaakt van de christelijke opvoeding. Sommigen lieten hun kinderen zelfs een speciaal geschrift na met allerlei raadgevingen en regels voor een leven tot eer van God.

Een kleine gemeente

Indringend spoort De Swaef alle ouders aan m deze voorbeelden na te volgen en hun kineren op te voeden in de wegen en rechten des eeren. Laten ze toch bedenken dat onze kineren een geschenk van God zijn. Onze dankaarheid voor Zijn gave mogen we tonen door e godzalig op te voeden. We hebben onze kineren te houden voor wat ze zijn: jonge planen en spruiten, waaruit na het afsterven van e ouders de Republiek en de gemeente van de eere Jezus Christus zal gevormd worden. ie het te doen is om het welvaren van het vaerland en vooral om de zegen en voorspoed an Jeruzalem, de gemeente, die zal zijn kineren godzahg doen opgroeien. In de brieven an Paulus komen we diverse huisgezinnen teen die tevens een gemeente vormden. , , Was at niet heughelijk? ", roept De Swaef uit. En ij voegt er de verzuchting aan toe: , , Dat elk uisvader zijn huisgezin en voornamelijk zijn inderen nu ook zo godzalig regeerde, dat het , kleyne Gemeynte" heten mochten". Door eze uitdrukking , , kleine gemeente" toont de nderwijzer uit Zeeland opnieuw een volbloed ertegenwoordiger van de Nadere Reformatie te zijn. Het is een kenmerkende zegswijze, die we ook aantreffen bij tal van andere , , oude schrijvers" en die aangeeft wat hen voor ogen stond. Het christelijke gezin heeft een kleine kerk te zijn, waarin vader en moeder leiding geven aan de huisdevotie. De huisgodsdienst heeft een afspiegeling te zijn van de eredienst 's zondags. Zowel in de grote als in de kleine gemeente zijn Schriftlezing, uitleg, gebed en samenzang onmisbare elementen.

De Swaef verwacht er veel van wanneer zijn ideaal in de praktijk gebracht wordt. Wat zou de gemeente van Christus een , , schone gestalte" krijgen door al die kleine gemeenten samen. Hoe heerlijk zou de gemeente des Heeren dan in godzaligheid schijnen. Laten alle ouders toch deze dienst aan de gemeente van onze lieve Zaligmaker bewijzen door hun kinderen godzalig op te voeden. En als wij het nalaten? Wij zullen het voor God in der eeuwigheid niet kunnen verantwoorden als we onze kinderen , , wild en woest" laten opgroeien en zo de plantjes die in de voorhoven des Heeren zouden groeien vol , , venijn" laten worden en bittere wilde vruchten laten dragen.

Een prooi voor de duivel?

Welke ouder wil zoiets nu? Wie zijn kinderen liefheeft, zoekt toch het allerbeste voor hen, hun , , hoochste welvaren"? Een kind is van nature net zo verdorven als de ouders zelf. Daarom zal het meer en meer in de zonde opwassen, indien het niet godzalig wordt opgevoed. Tenslotte zal het een , , vier-brandt" voor de hel worden en een gruwel voor de Heere. Kan een echt vader-of moederhart het aanzien dat hun kind die gladde weg naar de hel opgaat? Laat niemand te gemakkelijk zeggen: Ik ben in het verbond opgenomen en mijn kind met mij. Dat mag weliswaar de troost zijn voor ouders, die hun kind op jonge leeftijd kwijtraken, maar dat is geen vrijbrief voor het vervullen van onze roeping. Het verbond is niet bedoeld om ons lui en lijdelijk te maken. Als ons kind niet godzalig wordt opgevoed, zal het weinig baten dat het binnen het verbond geboren is. Gods verbondsbeloften gelden uitsluitend de godzaligen. Ook kinderen die uit kerkelijke ouders geboren worden, zijn kinderen des toorns. Met bewogen hart hebben wij ons dat te realiseren en de uiterste naarstigheid te betrachten om het godzahg op te voeden, opdat het geen kind des toorns meer zal zijn, maar tot het zaad van het ver- bond gerekend wordt en een kind van de belofte zal zijn. Als wij het niet doen en ons kind door onze onachtzaamheid verloren gaat, zal God Zijn bloed van onze handen afeisen. Het is niet uit te leggen hoe verschrikkelijk het is, als door onze schuld kinderen de Heere niet vrezen, want dan hebben wij hen gebaard tot , , prooi voor de duivel". De Swaef bindt zijn lezers nogmaals op het hart: , , Denk hier aan, lieve ouders en stel uzelf de voorbeelden daarvan voor ogen. Dat zal u opwekken om uw kinderen in de goddelijke vreze op te brengen”.

Nalatigheid brengt alleen maar hartzeer en verdriet met zich mee. Anderzijds betekent het een vreugde wanneer ouders mogen zien dat hun kroost in de wegen des Heer en gaat. Niets is zo heugelijk en heerlijk dan dat ouders, hun kinderen opvoedend in de vreze des Heeren, vaders en moeders mogen zijn van de zonen en dochters van de Allerhoogste. Laten zij er daarom ernst mee maken. Het maakt hun eigen vreugde of verdriet uit. De hef de voor hun kind en voor de gemeente van Christus verphchten hen ertoe, niet minder de dankbaarheid die zij Gode schuldig zijn.

Concretisering

De Swaef laat het niet bij een algemene oproep tot godzalige opvoeding, hij maakt ook concreet waartoe ouders krachtens de doop verplicht zijn, op welk moment deze verplichtingen nagekomen moeten worden en waarin de godzalige opvoeding nu eigenlijk bestaat. Ook deze praktische benadering is kenmerkend voor het , , AnIiegen" van de Nadere Reformatie. Het gaat de , , oude schrijvers" niet om verheven bespiegehngen, maar om de praxis pietatis, de praktijk der godzaligheid. Niet voor niets worden zij ook wel , , practizijns" genoemd. De Swaefs De geestelijcke queeckerije is ook een door en door praktische pedagogiek geworden. Hij neemt zijn lezers bij de hand en maakt hen stap voor stap duidelijk waar het om gaat in de christelijke opvoeding.

W.

M. van Campen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen