Het lied van de wijngaard

MEDITATIE

Dankdag 1995

„Wat is er meer te doen aan Mijn wijngaard, hetwelk Ik aan hem niet gedaan heb?

Waarom heb Ik verwacht, dat hij goede druiven voortbrengen zou, en hij heeft stinkende druiven voortgebracht? ” (Jesaja 5 : 4)

De meeste uitleggers nemen aan dat de profeet Jesaja , , het lied van de wijngaard" (5 : 1—7) temidden van het volk gezongen heeft ter gelegenheid van de viering van het loofhuttenfeest in Jeruzalem. Dat trok de aandacht. De profeet als liedjeszanger, wie had dat gedacht! En het leek een eenvoudig hefdesliedje. Hoor!, Jesaja - ze kennen hem allemaal wel, die man met z'n profetenmantel aan - , schraapt zijn keel en roept overluid: , ik ga een lied voor u zingen, een lied van mijn vriend die een wijngaard heeft." De joden die dat horen denken daarbij meteen aan een liefdeslied. Immers, , , een wijngaard" is vaak het beeld van de bruid. De bruidegom die naar zijn wijngaard gaat, is de vriend die zijn geliefde komt bezoeken. Denk maar aan het Hooglied waarin deze beeldspraak ook gebruikt wordt. Wie de vriend van Jesaja is, de bruidegom, de eigenaar van de wijngaard, dat weten ze nog niet als de profeet zijn lied begint te zingen. Ze denken ongetwijfeld: ie zou hij be­ doelen? Maar dat blijft een verrassingselement. We luisteren even mee naar Jesaja als zanger van een liefdeslied. Mijn vriend heeft een wijngaard op een vette heuvel. Op een plaats waar de grond heel erg vruchtbaar is. Mijn vriend heeft alle mogelijke zorg aan die wijngaard besteed. Hij heeft hem , , omtuind", er een omheining, een doornheg omheen aangebracht. Hij heeft hem van stenen gezuiverd en hem beplant met edele wijnstokken. Wijnstokken van de beste soort en de hoogste kwaliteit. Middenin de wijngaard - zo zingt Jesaja verder - heeft mijn vriend een toren gebouwd, een wachttoren om eventuele dieven en rovers in de gaten te krijgen. Niet slechts een eenvoudig wachthutje, maar een heuse toren. Mijn vriend wilde dat de wijngaard zo goed mogelijk beveiligd zou zijn. Hij heeft ook een wijnpersbak uitgehouwen in een rots, zodat de druiven meteen nadat ze geplukt waren getreden konden worden. Er ontbrak dus niets aan deze wijngaard. Alle natuurlijke omstandigheden waren aanwezig en alle zorg was besteed om tot een goede oogst te komen. Hij mocht dus verwachten dat de wijngaard goede druiven zou voortbrengen. Maar... en nu komt de dissonant, nu komt de bitterheid in dit mooie lied... , , hij heeft stinkende druiven voortgebracht." Bedoeld is: ure druiven, wrange druiven. Niet het goede soort, geen bruikbare kwaliteit. Van zulke druiven krijg je geen wijn, maar azijn. De oogst is op een fiasco uitgelopen, het is een totale misoogst geworden. Het liefdeslied is ineens een lied van verdriet geworden. Een lied van bittere teleurstelling. Degenen die Jesaja tot zover op het loofhuttenfeest in Jeruzalem hebben aangehoord, beseffen dat het hier gaat om teleurstelling in de liefde. De minnaar is bedrogen uitgekomen. De liefde kwam van één kant en werd niet beantwoord. Waar hij zo liefderijk en zorgzaam zijn beminde had omringd, mocht hij verwachten de vrucht te proeven van hef de en trouw. Maar hij proefde slechts de stinkende druiven van liefdeloosheid en trouweloosheid! Jesaja's hoorders hebben eerst met belangstelling geluisterd naar dit liefdesHed. Maar nu heeft die belangstelling plaatsgemaakt voor meeleven en verontwaardiging. Wie is toch eigenlijk die liefdevolle vriend van de profeet? En wie toch is die liefdeloze vriendin?

Jesaja zingt verder. Nu wordt het hefdeslied een , , protest-song". De profeet gaat zijn toehoorders betrekken bij een rechtszitting. Er wordt een proces gevoerd. De ene partij is de eigenaar van de wijngaard, de Uefdevolle vriend. De andere partij is de wijngaard, de hefdeloze bruid. , , Nu dan, gij inwoners van Jeruzalem, en gij mannen van Juda, oordeelt toch tussen mij en mijn wijngaard? " (vs. 3). Spreek nu maar eens recht. Zeg nu maar eens waar het op staat en wat er verder gebeuren moet. Ben ik soms tekort geschoten in mijnj zorg voor de wijngaard? Is het misschien mijn schuld dat er een misoogst gekomen is? Heb ik i de stinkende, onbruikbare druiven aan mijzelf' te wijten? Nu, het antwoord op deze vragen is niet moeilijk. Een kind kan het antwoord geven! Er is echt niets wat achterwege is gebleven, wat nog toegevoegd zou kunnen worden aan de verzorging en bearbeiding van de wijngaard. Volkomen terecht was de verwachting van een goede oogst. Volkomen terecht is de verontwaardiging over de misoogst. Als het volk dit antwoord heeft toegestemd, gaat de profeet in zijn hed over tot de ontknoping. Het vonnis wordt geveld. Er komt een streng oordeel over de onvruchtbare wijngaard. Vs. 5 en 6 tekenen dit oordeel in schrille kleuren. De omheining wordt weggenomen, zodat de wilde dieren zomaar naar binnen kunnen en de wijngaard kunnen vertrappen. De muur gaat weg en de alles kaalvretende en plattrappende dieren krijgen vrij spel. De wijngaard wordt een wildernis. De gaarde wordt een woestijn. Geen enkele zorg zal er meer aan besteed worden. Er wordt niet meer gesnoeid, de harde grond wordt niet meer omgehakt en overtollige struiken worden niet meer weggekapt. Distelen en doornen zullen binnen de kortste keren de hele wijngaard overwoekeren. Er zal een trieste en troosteloze aanblik overblijven.

Dát is de straf op de onvruchtbaarheid van de zo goed verzorgde wijngaard. Nu begrijpen we wel dat dit beeldspraak is. Een wijngaard kun je niet straffen. Maar de wijngaard is, zoals we zagen, een beeld voor de gehefde. De diep teleurgestelde en gekrenkte minnaar keert zich van haar af, hij wil niets meer met haar te maken hebben en laat haar aan haar lot over. Voor hem is zij niet langer een wijngaard, maar is zij een woestijn en wildernis geworden. Maar er is nóg iets wat wij nu gaan begrijpen. We lezen immers aan het slot van vs. 6: , , en Ik zal de wolken gebieden, dat zij geen regen daarop regenen." Welnu, er is er maar Eén Die de regen kan geven, maar ook inhouden. Die Ene is de levende God Die wolken, lucht en winden wijst spoor en loop en baan. Nu verstaan Jesaja's hoorders dat de vriend van wie Jesaja gezongen heeft een Vriend met een hoofdletter is. Dat deze Vriend niemand minder is dan Jahwe, de HEERE, de God van Israël! En wat is dan die wijngaard? Dat is Israël, Gods beminde! Ik denk dat ze het zelf al door hebben gehad voordat de profeet in vs. 7 de toepassing ging maken. Het lied was uit. De mensen keken in een zekere verwarring naar de profeet. Dan zegt Jesaja: , , Want de wijngaard des HEBREN der Heirscharen is het huis Israels; en de mannen van Juda zijn een plant Zijner verlustigingen (de planten dus waarin Hij vreugde heeft, die Hij met blijdschap heeft uitgekozen en verzorgd); En Hij heeft gewacht naar recht, maar zie, het is schurftigheid; naar gerechtigheid, maar zie, het is geschreeuw." In het hebreeuws wordt hier een woordspehng gebruikt. Er staan woorden die heel veel op elkaar lijken, maar die precies het tegenovergestelde betekenen. Zoals die stinkende druiven uiterlijk lijken op de goede druiven, maar toch totaal anders, tegengesteld zijn van smaak en kwaliteit. In de vertaling van het N.B.G. is geprobeerd deze woordspeling weer te geven:

„Hij verwachtte goed bestuur, maar zie, het was bloedbestuur; rechtsbetrachting, maar zie, het was rechtsverkrachting.”

De hoorders van Jesaja begrijpen dat ze niet zomaar een Hef deslied hebben aangehoord, ook niet zomaar een protestsong, maar een ontdekkende prediking. Zij zélf zijn de wijngaard des HEEREN. Aan hen is al die trouwe zorg door de HEERE besteed. Hij heeft hen gedragen in Zijn verbondstrouw. Hij heeft hen omringd met Zijn Woord, Hij heeft hen overladen met zegeningen. Hij mocht toch vruchten verwachten van oprechte bekering en dankbaarheid? Ze kunnen toch niet volhouden dat de HEERE tegenover hen tekort geschoten en in gebreke gebleven is? Ze moeten toch erkennen dat de misoogst aan hen zélf te wijten is, dat ze zélf verantwoordelijk zijn voor de stinkende druiven? En dan moeten ze voor Gods straffen beven. Want Hij verdelgt wie Hij goddeloos bevindt. Hij ziet van verre met gramschap aan/de ijdele waan/der trotse zielen.

Misschien dat er mensen zijn geweest die boos geworden zijn. Die gezegd hebben: , , Jesaja, waarom moet je ons mooie feest nu verstoren? We zijn toch blij en dankbaar, we geven God toch de eer voor al Zijn zegeningen? " Dan zegt Jesaja: , , het gaat niet alleen om woorden, vrome woorden, mooie woorden, maar het gaat ook om daden. Aan de vruchten zal men de boom kennen!" Vervolgens zegt iemand: , , Jesaja, word nu eens concreet. U hebt het over stinkende vruchten, over rechtsverkrachting en bloedbestuur. Wat bedoelt u daar dan mee? " Nu, daar gaat Jesaja uitvoerig op in. Heel de rest van Jesaja 5, vanaf vers 8 is eraan gewijd. Het gaat om de onverzadigbare begeerte naar steeds meer, steeds meer willen hebben, gulzig alles naar jezelf toegraaien. Daarbij komen de armen in de verdrukking. De brutalen hebben de halve wereld en willen de hele wereld. De ellebogenwerkers brengen de zwakken in de samenleving steeds verder in het nauw. Rijken worden steeds rijker en armen steeds armer. Dat is , , bloedbestuur", dat is , , schurftigheid" en , , geschreeuw". Bij dat laatste woord uit vs. 7. moeten we eigenlijk denken aan het roepen van de ellendigen, die geen helper hebben. De kanttekeningen zeggen: het gaat hierover de armen die gewelddadig onderdrukt worden, die tot God schreien en Hem met tranen klagen de overlast en het ongelijk, dat hun wordt aangedaan! De HEERE neemt het op voor de ellendigen en armen. Hij is het Die streng hun onderdrukkers straft. O, velen lieten zich dat door middel van de profeet Jesaja niet zeggen. Ze hebben zich onder deze ontmaskerende prediking verhard en zich als doof gehouden voor deze ernstige roepstem. Maar er is toch ook een „rest" geweest, die onder deze predi- king leerde buigen. En eerlijk voor God leerde zeggen: , , ja, HEERE, U hebt volkomen gelijk! Wij hebben er als volk, maar ook ik heb ex persoonlijk niets van terecht gebracht. Geen goede vrucht, maar stinkende vruchten! En nu hebben wij Uw straffen verdiend, wij hebben ons Uw toorn waardig gemaakt. Ik moet daaronder buigen en zeggen: het is recht als de wijngaard tot een woestijn wordt. Maar niettemin, nochtans smeken wij U om ontferming en zien we er hunkerend naar uit of er nog verwachting is, ondanks alles aan onze kant, louter en alleen door Uw genade!”

Hoe is het nu met ons? U begrijpt wel dat zij zélf niet buiten schot blijven! Het hed van de wijngaard gaat niet alleen de tijdgenoten van Jesaja aan, maar ons net zo goed! Ook aan ons heeft de HEERE zo onnoemelijk veel goed gedaan. Ook ten aanzien van óns geldt: , Wat is er nog méér te doen aan deze wijngaard? " Of hebben we misschien klachten tegen de HEERE? Vinden we misschien dat Hij het niet goed gedaan heeft in ons leven? Hebben we allerlei op-en aanmerkingen? Een mens is niet gauw dankbaar, maar al heel snel ontevreden. Wanneer Gods Geest ons op onze plaats brengt, leren we erkennen: , uit mij geen vrucht in der eeuwigheid". Hoe kan het dan dankdag zijn? Hoe kan ik dan nog blij zijn met Gods gaven en zegeningen? Dat kan als ik gelovig zie op Gods grote en onuitsprekelijke Gave, Jezus, de ware Wijnstok (Joh. 15). Hij brengt geen stinkende, maar louter goede vruchten voort. Wie als rank in Hem blijft, draagt veel vrucht tot eer van de hemelse Landman. Tóch oogst, in en door Hem. Tóch een eeuwig loofhuttenfeest, eeuwig dankdag. En nu al een begin van die oogst door de vrucht van de Geest in liefde, blijdschap, vrede, lankmoedigheid, goedertierenheid, goedheid, geloof, zachtmoedigheid en matigheid (Galaten 5 : 22). Alles in Hem!

V.

J.H.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen