De VPKN: een nieuw geding om Dordt

VAN HET KERKELIJK ERF

We zagen in een vorig artikel, dat in de dagen, waarin God Zijn Kerk in deze Lage Landen bij de zee reformeerde en het geboorte-uur sloeg van de Gereformeerde Kerk in ons vaderland, men het er onderling van harte over eens was, dat eenheid in confessie van levensbelang was voor de eenheid der kerk. Alleen vanuit waarachtige eenheid in belijdenis kon het komen tot verdere ordening van het kerkelijke leven. Deze grondovertuiging, dat eenheid in confessie een noodzakelijke voorwaarde is voor waarachtig kerk-zijn naar de Schriften, is de eeuwen door de grondovertuiging van alle gereformeerden geweest. Dr. H. Bouwman schreef: „Eenheid van belijdenis is de noodzakelijke grondslag, op welke de kerkelijke gemeenschap moet staan" (Geref. Kerkrecht, deel II, blz. 5).

De Konkordie van Leuenberg

Tegelijk zagen we, dat als het gaat om de V(enigde) P(rotestantse) K(erk in) N(ederland) er een grondslag aanvaard dreigt te worden, die niet eenduidig is. Waarin belijdenisgeschriften zijn opgenomen, die elkaar op meerdere punten tegenspreken. Kerkrechtelijk gezien een onmogelijke zaak. Immers, hoe kunnen in één en dezelfde grondslag nu ooit elkaar bestrijdende en uitsluitende overtuigingen worden opgenomen. Dan spreekt de kerk zichzelf tot in haar grondslag tegen en is ze niets anders dan een huis, dat tegen zichzelf verdeeld is. Vandaar dat de Commissie voor Kerkorderlijke aangelegenheden (KOA) de opname van de Konkordie van Leuenberg noodzakelijk achtte, die de tegenstellingen tussen de verschillende belijdenisgeschriften moet gladstrijken. Maar die tegelijk ook afrekent, zoals we de vorige maal reeds schreven, met een aantal zeer wezenlijke noties van het gereformeerde belijden.

Nu gaat het me in dit artikel niet om een kritische toetsing van héél deze Konkordie. Wel dient de her en der verbreide gedachte weersproken te worden, dat het enige kritiekpunt op dit geschrift is, dat het alleen de verwerping van eeuwigheid ontkent. Lezing van deze Konkordie leert nl., dat het in dit geschrift uiteindelijk gaat om een totaal andere visie op Gods verkiezing, waarbij over Gods verkiezing alleen gesproken wordt in algemene termen. Met nadruk stelt Leuenberg: , , Over de verkiezing kan alleen worden gesproken met het oog op de roeping tot het heil in Christus" (art. III, 24). Met andere woorden Leuenberg stelt - en op zich terecht: het is verkiezing, dat ik onder het EvangeUe leef. Dat ik verkeer onder de prediking van het Woord Gods, waarbij de levende Christus mij tot Zich roept. Calvijn noemde dit wel , , de eerste trap van de verkiezing", of ook wel , , de algemene verkiezing" (Institutie III, XXI, Iv.).

Maar met geen woord wordt in Leuenberg gerept over de persoonlijke verkiezing tot zaUgheid. Dus, dat het evenzeer verkiezing is, wanneer ik in waarachtig geloof op deze weimenende en ernstige roeping , , Amen" zeg en Christus in een levend geloof mag omhelzen. Leuenberg spreekt dan ook op zulk een wijze over Gods verkiezing, dat de Remonstranten openlijk te kennen hebben gegeven, dat ze er geen moeite mee hebben om dit stuk te aanvaarden. Kortom, is op de synode van Dordt in 1618/19 de remonstrantse dwahng de deur gewezen, via het S.o.W.-proces komt ze via de achterdeur officieel, wettig, als aangenomen leer der kerk weer binnen.

Met alle gevolgen van dien. Want we zullen wel moeten bedenken: een andere verkiezingsleer betekent ook een andere Godsleer. En dat betekent ook, zoals de Dordtse Leerregels ons kunnen leren: een andere visie op het werk van Christus. En een andere visie op de algehele verdorvenheid van de mens. En een andere visie op de aard en de noodzakelijkheid van het werk van de HeiUge Geest. Kortom, wie het schriftuurlijke belijden aangaande Gods verkiezing, zoals we dat in de Dordtse Leerregels aantreffen, inwisselt voor een verkiezingsleer van remonstrantse snit, raakt daarmee tegelijk tal van andere voluit gereformeerde noties kwijt. Terecht is dan ook wel gezegd, dat de strijd om de grondslag van de VPKN ten diepste een , , nieuw geding om Dordt” is.

Dordrecht 1618/19

Met het oog daarop is het goed om opnieuw een duik in de geschiedenis te nemen.

Want hoe hebben onze vaderen in dit geding gestaan? Flauw? Toegeeflijk? Hebben ze gezegd: nu ja, als wij maar een plekje hebben, waar we vrijuit het Woord Gods kunnen verkondigen en de sacramenten kunnen bedienen? Nee, ze hebben temidden van de twisten tussen Remonstranten en Contra-Remonstranten de kerk opgeroepen om bij haar belijdenis te blijven. Immers, art. 16 van onze Nederlandse Geloofsbelijdenis sprak ten aanzien van Gods verkiezing duidelijke taal. En tegelijk hebben ze ook alle consequenties aanvaard, die het blijven bij deze belijdenis met zich meebracht. En die consequenties waren in bepaalde gevallen - afhankelijk van de rol van de overheid - uitermate fors.

In ieder geval, ook tóen stond het er met het gereformeerd karakter van de kerk uiterst hachelijk voor. Omdat in nogal wat situaties de overheid de zijde van de Remonstranten koos, waren de gevolgen voor hen, die bleven vasthouden aan het gereformeerde belijden, ingrijpend. In het gedenkboek , , De Synode van Dordrecht in 1618 en 1619", dat in 1987 bij uitgeverij Den Hertog verscheen, tekent prof. Van 't Spijker aan: , , Contraremonstrantse predikanten werden op verschillende plaatsen afgezet, ouderhngen verloren hun burgerrechten, gemeenten moesten in schuilkerken" (blz. 53). M.a.w.: ambtsdragers werd het ambtelijk functioneren onmogelijk gemaakt en gemeenten raakten hun soms prachtige, historische kerken kwijt (zie ook het indrukwekkende , , Bavianen en Slijkgeuzen" van prof. A. Th. van Deursen)! Is het ondenkbaar, dat we in soortgelijke situaties terecht komen, indien we ons ten einde toe blijven verzetten tegen de VPKN?

Nochtans, men dacht niet aan toegeven! Want men besefte: het gaat hier maar niet om een punt van ondergeschikt belang. Nee, het hart van het EvangeHe is in het geding! Het gaat om de vrijheid van Gods genade en zo ook om de grond van ons behoud en de exclusieve eer van onze God! Temidden van alle vervolging en weder­ rechtelijke overheersing bleef echter een weg open: de roep uit de diepte! De verootmoediging voor God! Het ootmoedig smeekgebed, of Hij als de Koning der Kerk tussenbeide wilde komen! En Hij kwam tussenbeide. Toen de zaak totaal verloren leek, kwam er plots als een wonder van Godswege de ommekeer, toen Maurits de zijde van de Contra-Remonstranten koos. En u moet zelf de , , Voorrede" op de Dordtse Leerregels maar eens doorlezen om te beseffen, hoezeer men zich gedrongen wist om de Koning van de Kerk voor dit reddende ingrijpen ootmoedig te danken! En we verzekeren u: die God leeft nóg!

Herstel van het kerkelijke leven

Waarachtige dankbaarheid was en is echter niet alleen een zaak van woorden, maar ook van daden! De vaderen van Dordt achtten het op grond van dit reddende ingrijpen van God dan ook hun dure plichtf!) om van hieruit de eenheid in het kerkelijke leven krachtig te herstellen. Concreet betekende dit, dat vanaf Dordt 1618/19 nu ook de Dordtse Leerregels deel uit gingen maken van het belijden der kerk, dat grondleggend was voor de kerkgemeenschap. Bovendien werden diegenen, die vast bleven houden aan hun remonstrantse overtuiging afgezet. Het waren er om en nabij de tweehonderd! Zeventig van hen tekenden de zgn. , , Akte van stilstand", een verklaring, waarbij men zich verbond geen ambtelijke aktiviteiten meer te ondernemen. Terwijl een niet gering aantal later weer in het ambt werd hersteld, maar niet nadat men zijn instemming had betuigd met de drie(!) formulieren.

En dan komen we weer uit bij de al eerder door mij getrokken grondlijn: net als de mannen van het eerste uur beseften ook onze Dordtse vaderen terdege, dat alleen vanuit waarachtige eenheid in confessie er ook sprake kan zijn van waarachtige kerkelijke eenheid. Duidelijk is: het ging hen niet om wat vandaag aan de dag zo mooi wordt genoemd een , , plurale" kerk. Een kerk, waarin voor allerlei overtuiging ruimte was en die zoveel mogelijk mensen in zich opneemt. Nee, het ging hen om een voluit gereformeerde kerk. Vandaar ook, dat in de Dordtse Kerkorde ondertekening van de confessie opnieuw - in navolging van de voorgaande nationale synoden - verpHcht werd gesteld (art. 53 D.K.O.). Terwijl de predikanten, die dat weigerden eerst tijdelijk, maar bij blijvende weigering definitief uit hun ambt werden gezet. Een zeer krachtige poging om alles in het werk te stellen het gereformeerd karakter van de kerk te bewaren.

Daarmee komen we weer terug op het ontwerp-kerkorde van de VPKN. Dit ontwerp presenteert nl. niet een gereformeerd, maar een duidelijk , , plurddl" kerktype. Er moet in deze kerk voor velerlei overtuiging ruimte zijn. Teruggrijpend op de kwestie, die we al eerder in dit artikel aansneden: het wil ruimte bieden zowel aan hen, die de contra-remonstrantse overtuiging zijn toegedaan, als aan hen, die van remonstrants gevoelen zijn. Of om een ander belangrijk punt te noemen: het wil ruimte bieden aan hen, die het huwelijk als inzetting van God belijden, maar ook aan hen, die vinden, dat alternatieve samenlevingsvormen (in de Schrift nog altijd , , een gruwel" genoemd) moeten kunnen worden ingezegend. Ten diepste betekent dit niets anders dan dat zowel aan de waarheid als aan de leugen een wettige plaats wordt toegekend. Kan dat? Nee! Is de kerk zo nog kerk? Nee!

De Geest van Pinksteren

We leven in de dagen voor Pinksteren. Laat het ons vurig en ootmoedig gebed zijn, dat de Geest van Pinksteren, die de Geest der waarheid is, ons zó in alle waarheid leidt (Joh. 15 : 26), dat ook wij - net als in de dagen voorafgaand aan de Dordtse Synode - ons onvoorwaardelijk begeren te binden aan Zijn Woord en aan de belijdenis ons door Hém (denk aan de , , Voorrede" op , , Dordt"!) geschonken en Hij doe ook óns daar alles, onze gevestigde posities incluis, voor over hebben. Dwars door gericht en loutering heen zou daar weleens ware Pinksterbloei uit te voorschijn kunnen komen!

M.

L.W.Ch.R.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen