Farel (2)

UIT DE S C H A T VAN DE KERK

Verdere arbeid

Farel trok nu het woeste Jura-gebergte in, waar hij veel avonturen beleefde. Op een dag in augustus 1530 trok hij met de 21-jarige Antoon Froment naar het woeste dal Valagin. Het was de 15de maand, voor de roomsen: , , Maria-Hemelvaart". In dat dal Valagin lag een vriendelijk kerkje. Het was een schone dag. Over berg en dal straalde gouden Hcht van de goede zon. Farel en zijn vriend sloten zich bij de kerkgangers aan. Het kleine kerkklokje klepte vriendelijk. Ook werd er gezongen... liederen tot eer van Maria de Moeder Gods. Alles ademde rust en vrede. Farel zei tegen Froment, dat hij deze rust zou moeten verstoren, omdat ze vals was. In de kerk ving de dienst aan. Plechtig bediende de priester de mis. Farel Uep de kerk door naar de preekstoel. Verschrikt keek de priester toe. Wat wilde die man? Farel ging de kansel op. Luid klinkt het door het kleine kerkje: , , In de Naam van Jezus Christus, de enige Zoon van God, beklim ik deze kansel en in Zijn Naam breng ik u de Boodschap van vrede". Aan deze bijzondere kerkdienst kwam een eind, toen de priester de noodklok luidde. Dalbewoners kwamen toegesneld en vielen Farel en Froment aan. Ze vluchtten, maar werden gepakt en gevangen gezet. De andere dag werden ze door mannen uit Neuchatel bevrijd.

Dezelfde, nogal brutale werkwijze paste Farel toe in de stad Orbe. Ze lag aan de voet van het Jura-gebergte. Orbe was zeer roomsgezind. Farel ging één van de zeven kerken die Orbe rijk was binnen. Hij beklom de kansel en begon te preken. Groot rumoer bij priesters en leken. Dit is ongehoord! De baljuw van de stad was ook in de kerk. Hij gelast Farel de houten broek te verlaten en heen te gaan. In Orbe was de tegenstand tegen het optreden van Farel bijzonder groot. Eerst langzaam kwam de kentering. De invloed van Farel nam toe en een kring van medestanders verzamelde zich rondom zijn prediking. Toch was de Hervormde Gemeente die Farel leidde, maar klein. Als op 28 mei, op het Pinksterfeest, voor de eerste keer het Heilig Avondmaal wordt bediend, zitten zeven mensen aan. Dat de groei in Orbe slechts langzaam was, kwam mede door onberaden ijver van één van de helpers van Farel. Met twaalf anderen meende deze er goed aan te doen in de kerken van Orbel de beelden omver te werpen. De stemming van de bevolking sloeg tegelijk om. Door deze daad zou het nog 20 jaar duren voor Orbe de zijde van de Hervorming koos. Zo mocht het hervormingswerk van Farel gezegend worden en kreeg de Hervorming vaste voet o.a. in: Neuchatel, Valagin, Mirat, Grandson, Aigle, Bex en in mindere mate in Orbe.

Naar Geneve

Het gerucht van het optreden van Farel had ook de Waldenzen bereikt. Ze verzoeken Farel hun Synode te willen bezoeken en hen van advies te dienen. Men zou bijeenkomen in Angrogne. Farel ging er heen en kwam daarbij door Geneve, de zo belangrijke stad in het Europa van die tijd. Geneve, dat zich na lange tijd door het huis van Savoye te zijn onderdrukt, nu vrijgevochten had van de hertog van Savoye. Ook in deze stad zou de Reformatie gestalte krijgen. Ook hier zou het licht van de Waarheid de duisternis van de roomse dwaling verdrijven. In Geneve had de Roomse Kerk grote invloed. Niet minder dan 900 geestelijken deden er dienst. Nadat Farel de Synode van de Waldenzen had bijgewoond en hun goede raad had gegeven, was hij in gezelschap van een medestrijder Saumier naar Geneve gegaan. Ze namen intrek in een taveerne. Er wordt verteld, dat in Geneve op verschillende plaatsen pauselijk plakkaten hingen. Ze meldden het volk, dat zij de komst van een aflaatkramer tegemoet konden zien. Maar in de nacht, aldus het verhaal, hadden onbekenden de plakkaten overplakt met andere. Op deze nieuwe plakkaten kon men lezen: ,,In naam van de Hemelsche Vader wordt volkomen aflaat aangeboden aan een iegelijk, die met waarachtig berouw en met een recht gelovig hart tot Jezus Christus, de Zoon van God vliedt". Een andere geschiedschrijver deelt mee, dat, toen in Geneve bekend werd, dat Farel in de stad was, meerdere aanzienlijke burgers hem bezochten. Ook zou Farel tweemaal voor meerderen het Woord hebben bediend. Hoe dit zij... Geneve maakte kennis met Farel. De felle non van het klooster St. Claire, zuster Jane, schreef er over in haar dagboek: ,,Een slordig uitziende prediker, een zekere Meester Willem Farel, geboortig uit Dauphine, is juist in de stad aangekomen...". Die komst van Farel in Geneve wekte onder de bewoners groot opzien. De roomse geestelijkheid is woedend! Zal dan ook in Geneve de ketterij toeslaan? De Bisschop roept de vierschaar van het geestelijke recht bijeen. Maar de Magistraat van Geneve is hem voor. Ook hij duldt in zijn stad geen onruststokers. Farel en Saumier moeten zich voor de Raad van de stad verantwoorden. Omdat Farel onder bescherming van de stad Bern stond en dit met brieven kon aantonen, durfde men tegen hem geen verdere stappen te ondernemen. Uiteraard tot groot ongenoegen van de priesters. Farel en zijn medewerker keren naar hun herberg terug. Daar overhandigt de kastelein hen een bevelschrift van de Bisschop: ,,Hedenmiddag verschijnen voor het Bisschoppelijk gerecht". Om hen tegen de volkswoede te beschermen gaan twee overheidspersonen met hen mee. Als ze voor de geestelijke rechtbank staan, wordt aan Farel gevraagd op wiens gezag hij het waagt te prediken. Deze beroept zich op de goddelijke lastbrief: ,,Predik het Evangehe aan alle creaturen". En terwijl zijn stem in kracht toeneemt zegt Farel daarna: ,,Ik ben geen duivel, doch ik ben een afgevaardigde van Jezus Christus door Gods genade; ik predik Jezus Christus de Gekruisigde... Die gestorven is voor onze zonden en opgewekt voor onze rechtvaardigmaking. Wie in Hem gelooft, heeft het eeuwige leven, maar wie niet gelooft, is veroordeeld". Tot een uitwisseling van gedachten komt het echter niet. Verwijten vervangen redelijke argumenten. Het loopt tenslotte uit op een ordinaire vechtpartij. Met het vrij geleide verlaten de mannen weer de zaal. Het kost de grootste moeite hen door de woedende menigte weer veilig af te leveren in de herberg. De volgende dag in de vroege morgen, brengen enige vrienden hen over het meer van Geneve in veiligheid. Het is Farel duidelijk... het is niet mogelijk nu al iets in Geneve te doen. Tijdelijk moet hij deze stad loslaten. Neen... niet geheel. Antoon Froment moet, indien mogelijk, in Geneve een school beginnen. Destijds had Farel zelf zoals we zagen, in Aigle als schoolmeester gefungeerd. Dat werk was door God rijk gezegend. Het was mede het middel geweest, dat de Hervorming er was gekomen. De Heere was machtig, dat ook in Geneve te geven. De school kwam er. Op de markt in Geneve werd in een gebouw, dat bekend was als ,,Het Gouden Kruis" een schoollokaal gehuurd. En ook hier deed de Heere met geringe middelen, grote dingen. Wat Farel in Aigle had meegemaakt, gebeurde ook in Geneve... via de schoolkinderen kwam Froment in contact met hun ouders. Zo werd de school een kerk waar ook volwassenen samenkwamen. Froment verklaarde aan hen op eenvoudige wijze de inhoud van de Bijbel. Dat gebeurde in het jaar 1532. Onder hen die voor het Evangehe van vrije genade werden ingewonnen, behoorden ook enkele rijke en aanzienlijke vrouwen, zoals: Paula, de vrouw van Johan Leves en haar schoonzuster Claudine. Door haar invloed kwamen ook hun mannen en andere famiheleden de diensten in de school bezoeken. Ook aan colportage werd gedaan. Men deelde onder de burgers Niéuwe-Testamenten, brochures en strijdschriften uit. Het aantal kerkgangers nam dermate toe, dat het lokaal in , , Het Gouden Kruis" te klein werd. Dat bleek duidelijk op Nieuwjaarsdag 1533. Men zocht meer ruimte op de Molard, het grote marktplein, dichtbij de school van Froment. Staande op een visbank, hield Froment in Geneve de eerste openbare protestantse Evangelieprediking. Hij sprak over de vergeving van de zonde uit enkel genade. Hij vergeleek de roomse priesters met de , , valse profeten"; , .afgodenpriesters", waarover zowel in het Oude - als in het Nieuwe Testament reeds wordt gesproken. Helaas... toenemende tegenwerking dwong Froment om Geneve te verlaten. Hij keerde terug naar zijn vorige werkkring in Yvonant.

Intussen hadden zich in de stad Bern grote veranderingen voltrokken. In 1528 overgegaan tot de Reformatie, kon Bern nu genoemd worden de , , stad van de Reformatie". En Geneve was nog steeds een bolwerk van de Roomsen. Het zaad van het Woord was er gezaaid, er was enige wasdom, maar van een beshssende doorbraak was geen sprake. En Rome wilde verdere groei gaarne verhinderen.

Het was in de tijd van advent, dat Rome's meest beroemde kanselredenaar naar Geneve kwam. Het was Guy Turbity, professor aan de Sorbonne. Wie deze man hoorde spreken, raakte onwillekeurig onder de ban van zijn woorden. Verschillende dagen sprak hij in de grote Sint Pieterskerk voor een steeds toenemend gehoord. Scherpe kritiek had hij op hen, die in Geneve partij hadden gekozen voor de Hervorming. In zijn ijver trok hij niet alleen tegen hén van leer, maar schold hij op alles wat Duits was. Hiermee bereikte de geleerde man het tegendeel van wat hij bedoelde. Want zijn tirades tegen de Duitsers werden bekend bij de heren van Bern. Deze heren namen dit niet, zoals zal blijken. Het is middenin de barre wintertijd, als meerdere rijtuigen zich door de sneeuw een weg banen naar Geneve. In die rijtuigen zitten Raadsleden van de stad Bern. Bij hen zijn: Farel, Viret en Fro­ ment. Ze hebben een belangrijk document bij zich... de Bondsbrief van de Zwitserse steden. Ze rijden de stad binnen en nemen intrek in een voorname herberg. Ze verzoeken de Regering van Geneve tegen morgenmiddag de grote Raad van de stad bijeen te roepen. Farel en Froment laten zich op straat zien. De aanwezigheid van de machtige heren van Bern voorkomt, dat hun enig leed overkomt. De hervormingsgezinden zijn blij dat Farel en Froment alsmede Viret in Geneve zijn. De andere dag heeft zich voor het Raadhuis veel volk verzameld. De Grote Raad is bijeen en wacht onzeker op de dingen die komen gaan. Om twee uur treden de Berners met de drie predikers de raadzaal binnen. Eén van de Berners neemt het woord. Hij spreekt zijn verontwaardiging uit over het feit, dat een Dominicaner monnik avond aan avond de Berners uitscheldt voor Joden, Turken en honden. Hij eist van de Raad van Geneve namens Bern voldoening over deze ongewenste gang van zaken. Dat is voor de mannen in Geneve schrikken! Wat te doen? Ze verklaren dat ze niet verantwoordelijk zijn voor wat in de kerk gebeurt. Ze zijn onmachtig tegen professor Turbity, die onder bescherming van de Paus staat, maatregelen te nemen. De afgevaardigde uit Bern stelt de Raad voor de keus... Rome of Bern. De Bondsbrief die Geneve aan Bern bindt, komt op tafel. Wil men voor Rome en Savoye kiezen, dan is de band tussen Geneve en Bern verbroken. De Raad van Geneve besluit aan Bern de gevraagde voldoening te geven. Turbity wordt gearresteerd en krijgt de opdracht met Farel te disputeren over de godsdienst. Het twistgesprek werd glansrijk door Farel gewonnen. Het gevolg was, dat de hervormden de volle vrijheid van godsdienst kregen. De poging die Rome deed om Farel, Viret en Froment door voedselvergiftiging om het leven te brengen mislukte. Alleen voor Viret had het nadelige gevolgen. Als deze laaghartige poging tot moord bekend wordt, is de verontwaardiging groot en algemeen. Maar ook valt ontzag voor God over de stad. Kennelijk genieten deze predi- kers de bijzondere bescherming van hun God.

Vanaf die tijd won de Reformatie in Geneve terrein. Kerk na kerk kwam in hun bezit. Op 8 augustus 1535 werd ook de Groteof Sint Pieterskerk door Farel en velen van zijn aanhangers in gebruik genomen. Tenslotte besloot de Raad van Geneve op 21 mei 1536 voorgoed met Rome te breken. Op die dag verzamelde de burgerij, onder leiding van het stadsbestuur en de predikanten, zich in de Sint Pieterskerk. Men zwoer het Roomse geloof af met de belofte te zullen leven naar het Evangelie. Een nieuw tijdperk was voor Geneve aangebroken. Zelfs de zinspreuk op het wapen van de stad werd veranderd. Vroeger was dit: , , na de duisternis hoop ik op het licht"; nu werd het: , , post tenebras lucem" d.i.: , , na duisternis, licht". In de gevel van het Stadhuis werd een koperen plaat aangebracht met het inschrift:

, , Nadat in het jaar 1535 door het omverwerpen van de tiranny van den Roomschen anti-christ en door het afschaffen van zijne bijgeloovigheden de heihge godsdienst van Christus hier in zijne vroegere reinheid hersteld en de Kerk door de genadige beschikking Gods tot betere orde was teruggekeerd, en tegelijkertijd de stad zelve, na het verdrijven en verslaan van de vijanden, door de krachtige wonderdaden Gods hare vrijheid herkregen had, hebben de Raad en de burgerij van Geneve dit gedenkteken tot eene eeuwige gedachtenis doen vervaardigen, en op deze plaats doen oprichten, om hunne dankbaarheid aan God, voor het nageslacht kenbaar te maken".

De helft van de Roomse geestelijkheid ging met de Reformatie mee. Niet bij allen met innerlijke overtuiging. Velen alleen uitwendig en door de omstandigheden gedwongen. Ook had Geneve nog strijd te voeren tegen de erfvijanden: de hertog van Savoye en de Bisschop van Lausanne. De Bisschop deed Geneve in de ban en de Hertog trok een machtig leger samen. Maar met behulp van Bern en Frankrijk, maakt Geneve zich geheel vrij van zijn vijanden, (wordt vervolgd)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen