Bezinning op de avondmaalsviering

Kleine kroniek

(^Tn het Nederlands Dagblad trof ik een ar- L^ tikel aan waarin Koos van Noppen iets doorgeeft van de bezinning inzake de viering van het avondmaal waar drs. L. W. Smelt uit Ede mee bezig is.

„Als zendingspredikant in Peru vroeg drs. L.W. Smelt steevast in een avondmaalsdienst aan gemeenteleden: „Waarom en waartoe vieren we deze maaltijd? Ik wil minstens zeven punten horen." Voor de gemeenteleden was het meer dan een tweemaandehjkse geheugentraining. De dialoog met de dominee stimuleerde ook een diepere beleving. In de zendingssituatie kon hij traditie-vormend werken. Terug in Nederland, in een hervormde gemeente waar de traditionele kaders vasthggen, veroorlooft hij zich bescheiden vrijheden om de gemeenteleden te helpen meer te beleven aan het sacrament.

„De vieringen van het Heihg Avondmaal zijn hoogtepunten voor zowel de gemeente als voor het individuele gemeentehd", meldt de achterflap van een boekje dat Smeh publiceerde. (Van kracht tot kracht; om een diepere beleving van het avondmaal, Boekencentrum 1999)- De predikant zal de eerste zijn om die hoge inzet van enkele kanttekeningen te voorzien. Uit de ervaring die hij opdeed sinds hij in 1992 terugkeerde van het zendingsveld, weet hij dat veel gemeenteleden het sacrament niet direct als een „hoogtepunt" kwahficeren. „Maar juist omdat er zo hooggestemd over gesproken wordt, voelen ze zich schuldig als ze er zo wemig aan beleven."

De behoefte aan een diepere beleving van het sacrament mag dan groot zijn, de marges om gemeenteleden tijdens de avondmaalsdienst tegemoet te komen zijn relatief klein. Om hen behulpzaam te zijn, schreef Smelt pastorale notities en gebeden bij bijbelgedeeUen en kleme passages van het klassieke avondmaalsformuher. De uitgave kan zo gedurende drie weken rond de viering van pas komen als dagboekje.

Smeh concentreert zich op het formuHer - voor velen een „goudmijn van diepe gedachten", voor anderen op voorhand een domper op de viering. Onlangs uitte een predikant in deze krant het vermoeden dat veel van zijn gemeenteleden zuchten als ze 's zondagsmorgens de avondmaalstafel gedekt zien staan. Door het veelvuldig voorlezen van het forrauher - in menige hervormde gemeente wordt de lange l6-eeuwse versie nog gebruikt - bestaat het risico dat gemeenteleden helemaal niet meer horen wat er eigenUjk gezegd wordt. Niet voor niets is de Gereformeerde Bond op het idee gekomen een hértahng te maken.

In Peru gebruikte Smelt „uit principiële overweging" geen avondmaalsformulier, al bleek het wel voorhanden. „Ik voelde dat dat daar nog minder zou overkomen dan bij ons. Ik heb het niet eens geprobeerd." Hij koos voor een gesprek met de gemeente waarbij de hoofdpunten van de avondmaalsleer ter sprake kwamen.

Prachtige zinnen

Toch zou hij niet graag het klassieke formuüer in het archief bijzetten. „Het is mij hef geworden; er staan prachtige zinnen in waar ik veel aan beleef." Maar omdat zijn huidige gemeenteleden in de Edese nieuwbouwwijk daar niet allemaal zo over denken, gebruikt hij het niet als een dictaat. „In een avondmaalsdienst kan het er soms wat „Peruaans" aan toe gaan: dan stel ik vragen aan de gemeente, of ik noem iemand bij name. In eigen woorden, ook om de kinderen erbij te betrekken. Het zou erg zijn als zij afhaken bij avondmaalsdiensten. Of ik vat in eigen woorden enkele kerngedachten samen. Al was het maar om te voorkomen dat mensen denken: hij gaat een lange tekst lezen, ik zak zolang even onderuit. Ook de formuUergebeden - ongelooflijk mooi - spreek ik zelden onveranderd uit. Ik zeg de inhoud in eigen woorden. Ik heb niet de pretentie het beter of mooier te zeggen, maar ik stem de gebeden in ieder geval af op de preek en de sfeer Daarmee hoop ik te voorkomen dat de inhoud als klanken over de hoofden heengaat."

Afwisseling houdt de aandacht erbij en voorkomt een „mechanische viering". Maar, zegt Smeh, „teveel afwisseling is ook niet goed. De meeste kerkgangers willen toch gewoon op herhahng. Na een dienst met allerlei variaties kan ik het formulier een volgende keer gewoon weer 's helemaal lezen. Als je iedere keer varieert, vindt er geen traditie-vorming plaats. Dan komen er geen bekende zinnetjes in je hoofd, die je op andere momenten te binnen schieten en kunnen helpen."

Zingen

Het zijn maar kleine dingen waardoor geloof en gevoel meer op elkaar betrokken kunnen raken, zegt Smelt. „Tijdens het lopen naar de tafel zingen we een Hed, we worden er als het ware naar toe „gedragen". We vieren in onze traditie nu eenmaal te weinig avondmaal om tegen stiltes te kunnen. Een geloofsüed spelen tijdens het rondgaan van de beker, helpt de gedachten te bepalen. Ook aan tafel wordt na een korte Schriftlezing een üed gezongen.

Tijdens de eerste avondmaalsviering in Peru, aan een krakkemikkig keukentafeltje, sprak iedere deehiemer aan tafel een dankgebed uit. In Nederland bid ik aan het begin van de viering. Bij de afsluiting wordt gedankt en worden de voorbeden uitgesproken; niet vanaf de kansel, maar zoals we bij een gewone maaltijd gewend zijn, aan tafel. Het zou mooi zijn als het vertrouwen groeit dat enkele gemeenteleden daaraan kunnen bijdragen; ik heb dat wel eens meegemaakt. Bij het verlaten van de tafel geven gemeenteleden elkaar de rechterhand. Het onderstreept de onderünge band. Het zijn kleine vormen, maar niettemin veelzeggend. In Peru hadden we op avondmaalszondagen altijd een gemeentemaaltijd na de dienst. In onze kerken zijn het hefdemaal en het avondmaal helemaal uit elkaar gegroeid. Dat we zo weinig in gemeenteverband samen eten, speelt ons ook parten bij het avondmaal. Ik ben er van overtuigd dat gemeenteleden die bijvoorbeeld tijdens Alpha-cursus samen hebben getafeld, het sacrament anders vieren. Ze zien elkaar meer zitten en verheugen zich als er iemand bijkomt, die voorheen niet durfde."

Ondanks alles bUjft het avondmaal een „vreemde maaltijd, zoals het evangeUe een vreemde boodschap is", zegt Smeh. „Hoezeer je probeert nodeloze belemmeringen weg te nemen, er zal altijd iets van een kloof bHjven. Ik benadruk in het boekje steeds het onvanzelfsprekende: waarom zit ik aan? Ben ik zoveel beter dan anderen? Voel ik niet dezelfde twijfels en vragen? " De „kloof is voor sommige gemeenteleden reden om het avondmaal te mijden. „Het „aanjagen" van deze mensen aan de tafel is niet behulpzaam voor een diepere beleving. Ik zeg ook niet dat er geen bekering nodig is. We moeten de drempel niet verlagen; de gemeenteleden moeten worden geholpen om over de drempel heen te stappen. Voorbereidingsdiensten of - bijeenkomsten kunnen daar een positieve rol bij vervullen.

Geloof en gevoel

Eén van de belangrijkste barrières in de viering van het avondmaal is de relatie tussen geloof en gevoel, is Smelts ervaring uit het pastoraat rond het sacrament. Tijdens de voorbereidingssamenkomsten in Wezep en Hattemerbroek, waar hij tot vorig jaar predikant was, kwam het regelmatig ter sprake. Verwar geloof niet met gevoel, is ook een terugkerend thema in het boekje. „Luther zei: „Soms geloof ik met heel mijn gevoel. Dan beleef ik een bhjdschap. Vaker voel ik er niets van; dat is lastig, maar geen reden om het geloof op te geven. Dan begint het pas. Nog vaker voel ik het tegenovergestelde van wat ik geloof. Dan geloof ik dwars tegen mijn gevoel in." Het geloof richt zich op de vaste beloften, niet op onbestemde gevoelens. Vooral tegenover gemeenteleden die afkomstig zijn uit een traditie waarin het avondmaal slechts bestemd leek voor een groepje doorgewinterde gelovigen, benadruk ik het onvoorwaardehjke van de nodiging. Het is een geschenk, als je geloof krijgt om aan te gaan, maar dat geloof ontvang je als je de roep van Christus gehoorzaamt. We gaan aan omdat Hij, Die alles volbracht heeft inclusief onze voorbereiding - zegt: Kom." "

Zinvolle overwegingen over een zaak die telkens weer onze aandacht vraagt en als het goed is een belangrijke plaats inneemt in onze geloofsbeleving. Een zekere vrijheid in vormgeving is in vele gemeenten taboe. We moeten dan wel oppassen dat we niet in formalisme en ritualisme vervallen! Ook een eindeloos experimenteren is niet goed. Vanuiteen oprechte beleving van de maaltijd des Heeren komt er ongetwijfeld ruimte en fijngevoeligheid om hierin een verantwoorde weg te vinden.

Veenendaal

J. Hoek

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen