De vitaliteit van de gereformeerde orthodoxie

KLEINE KRONIEK

^n het blad Wapenveld van oktober jl. is een gespreksweergave te lezen waarin dr. ir. J. van der Graaf, de scheidende algemee secretaris van de Gereformeerde Bond, zijn visie geeft op de vitaliteit van de gereformeerde orthodoxie (de mate waarin de rechtzinnige flank in de gereformeerde wereld levendig en krachtig is). Dit in verband met het RRQRcongres over dit onderwerp dat Deo volente 27 november a.s. in het gebouw van de Christelijke Hogeschool Ede gehouden wordt. Veel komt in dit gesprek aan de orde. Ik geef hier een fragment door wat mij bijzonder aansprak. Het gaat over het diepgaande gesprek tussen wijlen ds. G. Boer en wijlen prof. dr H. Berkhof (als boekje uitgegeven onder de titel Gedachtenwisseling over positie en problemen van de Gereformeerde Bond in de Hervormde Kerk tussen dr. H. Berkhof en ds. G. Boer, Den Haag 1956).

„Wat aan het zelfrespect van de Bond ook heeft bijgedragen is de betrokkenheid die prof.dr. H. Berkhof toonde. Bij Berkhof geen hooghartigheid, maar de bereidheid in gesprek te gaan. Berkhof was het gezicht van de kerk, actief in de Wereldraad en vooraanstaand theoloog. Beroemd is de discussie tussen Boer en Berkhof uit 1956. Berkhof - als vertegenwoordiger van de middenorthodoxie - vond dat de vraag hoe een genadig God te krijgen vandaag „ingehaald" was door de vraag naar het bestaan van God. Wij zijn door Nietzsche en Freud heengegaan zei hij. Wij ademen het existentiahsme. Boer ging hier scherp tegenin. Naar zijn oordeel diende de vraag naar een genadig God altijd centraal te staan. Boer aan het adres van Berkhof; „Waar u eindigt, begint het pas. Immers dieper dan de aangevretenheid van de moderne mens in deze n cultuurfase, gaat de ontdekking van de Heihge Geest, wanneer wij worden gesteld in de ontmoeting met de levende God, die ons verbrandt in onze problemen en aanvechtingen, en de grondvraag aan de orde stelt, nl. onze schuld." Van der Graaf volgde deze discussie met rode oortjes. „Boer nam Berkhof serieus, en Berkhof Boer. Ze discussieerden hartstochteUjk, maar schreven elkaar niet af. Berkhof had een bepaalde Uefde voor de GB. En flikker zei: „Ik houd van Berkhof'. Ik heb zelf ook nauwe contacten gehad met Berkhof, al deelde ik zijn theologie niet. Hij reageerde op artikelen in De Waarheidsvriend, ook toen hij al ernstig ziek was. Tegenwoordig kun je een dergeüjke betrokkenheid van de flanken in de kerk op elkaar niet meer voorstellen. Kuitert schrijft zijn boeken. Hoek schrijft er tegenin. Maar Kuitert en ook Den Heyer nemen het niet serieus. Het bepaalt niet meer mede de theologische discussie. De spanning is eruit. Over Smits maakten ook Buskes en Van Ruler zich kwaad. Dat geldt bij Kuitert en Den Heyer eigenhjk niet meer. Berkhof hield van de kerk. Kuitert heeft er niet zoveel mee. Misschien zit het daarin"."

Hoe kijkt Van der Graaf nu 43 jaar later op deze discussie terug?

„Boer heeft niet het laatste woord voor Van der Graaf. „Misschien heeft Berkhof wel openingen naar de moderne mens gezien, die Boer toen niet zag. Boer las Dostojevski niet, las Sartre niet. Ik lees ook anders dan Boer. De Sitz im Leben is anders geworden. Daar kun je niet omheen.

Maasland zegt weleens dat hij in Barneveld een goudkust heeft, waar men helemaal modern is met alle mogelijke apparatuur en luxe en zich des zondags even een uur terugtrekt in een andere wereld. Dat moet een keer gaan wringen. Volgens Berkhof zaten zijn kerkgangers niet meer met de vraag naar een genadig God, maar met de vraag of God bestaat. Boer vond dat die eerste vraag dan maar wakker geroepen moest worden. Dat vind ik ook. Maar ik zie wel dat de vraagsteUing van Berkhof ook overslaat op onze eigen kringen. Of hij wordt verdrongen. Er is een crisis in de Godsbeleving. Ik denk dat predikanten dat ook zelf ervaren. Ik hoor van predikanten hoe hun boodschap vroeger overkwam en nu. Of hoe anders jongeren bepaalde prediking ervaren dan ouderen."

Door moderne mondigheid ontberen wij schuldbesef, aldus Van der Graaf. „Hebben predikers nog de ambtehjke vohnacht om mensen tot in het diepst van hun hart aan te spreken op het feit dat ze goddelozen zijn voor God en dus van verzoening moeten leven? Zoals Boer over de verzoening kon spreken, zo heb ik er nooit meer over gehoord. Hij trok mensen - zoals Calvijn dat zegt - voor de rechterstoel van Christus. Een man als ds. Jac. Van Dijk met zijn grappen, had in zijn prediking altijd het ultieme moment van de rechtvaardiging van de goddeloze en van de persoonUjke bekering en wedergeboorte. Als dat wegraakt, wat de Geest doet in je persoonHjk leven, dan verarmt de preek. Dan wordt het al snel beschouwehjk. De grondnoties van schuld en boete mogen we niet kwijtraken. De schuldvraag is gegeven met de vervreemding van God en van elkaar en van de natuur. De schuldvraag heeft echter niet alleen te maken met je persoonhjke verhouding tot God - al is die wel centraal - maar ook met de vervreemding van de schepping en van het totale leven. Die dimensies zijn erbij gekomen.

Op dit punt hielden maatschappij-kritische theologen ons de spiegel voor, al was hun theolo­ gie bepaald door de waan van de dag. Ze haalden noties naar boven, die wij nodig hadden." De roep om gerechtigheid raakt Van der Graaf nu veel meer dan in de jaren zeventig, vanwege het kreunen van de schepping. „Als het erop aankomt ben ik sociahst en geen hberaal, nochtans houd ik het bij Hoedemaker: „noch rechts, noch hnks, maar de koninkhjke weg", de weg van de Koning en Zijn konmkrijk. Hoedemaker had oog voor de bredere dimensies van de schuld. Wanneer vinden we elkaar in de gemeenschappehjke schuld, was zijn klacht tegenover Kuyper Ook ten aanzien van het brede volksgebeuren. Wanneer Gods gerichten op de aarde zijn, leert het volk gerechtigheid. De aardbeving in "Rirkije raakt mij. De wereld is zo klein. Dat had Berkhof ook in de gaten. Dat schuld veel verder gaat dan het persoonhjke leven. Waarom worden er in Afrika kinderen geboren om direct weer te sterven? De moderne cultuur verdringt veel schuldvragen. In tal van therapie-kamers speeft de schuldvraag echter wel degehjk een belangrijke rol, al wordt er veel in termen van schaamte over gesproken. Maar veel therapeuten zeggen toch ook weer dat we het met de schaamte alleen niet redden"."

In deze beschouwingen kan ik mij heel goed vinden. We moeten in orthodox-gereformeerde kring waken voor een vervlakking van de prediking, zodat het niet meer flitst en vonkt vanwege de hoogspanning tussen schuld en genade, oordeel en vrijspraak. Ik denk aan de indrukwekkende preek die ds. Boer kort voor zijn heengaan in Zoetermeer heeft gehouden over de bediening van de sleutels van het Koninkrijk der hemelen. Anderzijds krijgen we de dood in depot wanneer er sprake is van een tijdloze, abstracte prediking die vrijwel letterlijk eeuwen terug ook gehouden had kunnen worden. Je moet toch aan de predikant kunnen merken dat hij weet heeft van de indringende vragen van de wereld, van de cultuur, van de wetenschap, van het levensgevoel van vandaag. Het draait wel om de verzoening, maar het gaat om het koninkrijk Gods. Waar behalve de diepte, ook de breedte van de Schriften aan de orde komt, blijkt de prediking verrassend eigentijds. Dan doen bijvoorbeeld

1 de stemmen van Prediker, van Job, van het bijbelboek Esther (de verborgenheid Gods in de geschiedenis), van Ruth („hetgewone leven") volop mee in de veelzijdige verkondiging van de éne Boodschap,

Veenendaal

J. Hoek

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen