Jacobus Revius (2)

Uit de schat van de Kerk

H. Hartman, Ridderkerk

(1586-1658)

Regent

Regent van een internaat zijn, was heel wat anders dan predikant van een stad zijn. De status van regent was gelijkwaardig aan die van professor. Revius hield dan ook op 7 januari 1642 een inaugurele rede. Naast zijn salaris van ƒ 1200, - per jaar, kreeg hij ƒ 30, voor de aanschaf van een toga. In 1643 promoveerde hij tot doctor in de theologie. De taak van regent was veelomvattend. Hij moest leiding geven aan de studenten; orde en rust bewaren; toezien dat zij ernst met hun studie maakten. Gingen ze wel trouw naar de kerk en gedroegen zij zich correct bij de maaltijden? Revius gaf ook zelf les o.a. over de praktijk van de godzaligheid. Dit en nog zoveel meer, maakte de taak van regent zwaar. Ook werd Revius al spoedig benoemd tot ouderling.

Revius werd bijgestaan door een sub-regent. In dit geval was dat dr. Heereboord. Een kok kookte voor de studenten. Tussen Revius en Heereboord ontstond al spoedig een gespannen verhouding. Deze sub-regent was namelijk een aanhanger van Descartes, een Franse filosoof, die jarenlang in ons land vertoefde en zich later Cartesius noemde. Deze wijsgeer leerde, dat de menselijke rede (ratio), de bron is van onze kennis. Alles wat zich buiten het innerlijk zijn bevindt, is onzeker, hemel, aarde, hand en voet. Cartesius twijfelde aan alles. Eén ding kon hij niet betwijfelen, namelijk, dat hij twijfelde. Hieruit trok hij zijn beroemde conclusie: „Cogito ergo sum": „Ik denk, dus ben ik". De rede van de mens is beslissend. Om te geloven moet ik eerst begrijpen. Cartesius kan de vader genoemd worden van het rationalisme, dat op de theologie van de 17e en 18e eeuw zijn stempel heeft gedrukt. Het ging om de vraag: „moet de kerk zich alleen gronden op het gezag van Gods geopenbaarde geheimenis, dat den wijzen en verstandigen verborgen blijft, of ook op het gezag der menselijke wijsheid, die dwaasheid is bij God? " Maar wie alleen gelooft wat hij begrijpen kan, heeft geen oog voor het onbegrepen wonder van Gods genade in Jezus Christus; voor die vrede, die alle verstand te boven gaat.

Evenals Voetius is ook Revius met kracht tegen het cartesianisme opgetreden. Cartesius beklaagde zich daarover bij de curatoren van de Universiteit van Leiden. Door toedoen van Heereboord ging een voorgenomen benoeming van Revius tot hoogleraar in het Hebreeuws, niet door. Van zijn kant gaf Revius twee geschriften uit tegen de leer van Cartesius. Dit alles verscherpte de tegenstelling tussen regent en sub-regent zodanig, dat het Curatorium, om de ontstane onrust terug te dringen, aan Revius het zwijgen oplegde. Wellicht heeft de felheid waarmee Revius het cartesianisme bestreed, daartoe meegewerkt. De toon die hij daarbij aansloeg was soms onnodig kwetsend en verwekte weerstand. Het besluit van de curatoren kon niet verhinderen, dat Revius nog tal van polemische geschriften liet verschijnen. Hij heeft aan de bestrijding van Cartesius en zijn aanhangers zeven geschriften gewijd.

Niettegenstaande deze perikelen heeft Revius de functie van regent tot aan zijn dood vervuld. Toen Heereboord ontslag nam en ds. Ubbenius hem opvolgde keerde het getij. De samenwerking met de nieuwe sub-regent was uitstekend en de zonodige rust werd hersteld. Toen hij nog maar kort in Leiden was, in het jaar 1643, overleed zijn vrouw. Later hertrouwde hij met Anna Burtens.

Schrijver

Als vaardig schrijver heeft Revius veel geschreven. Zijn geschriften hielden veelal verband met zijn niet aflatende strijd tegen Roomsen, Remonstranten en Cartesianen. Samen met Frederik Sylburgius heeft hij de Nederlandse Geloofsbelijdenis in het Grieks vertaald en aan Patriarch Gijsillius Lukaris van Constantinopel gezonden. Ook de geschiedenis van kerk en vaderland had zijn belangstelling. Zo schreef hij een Historie van de stad Deventer in het Latijn in 6 delen. Dit werk werd uit het Latijn vertaald in het Nederlands. Het laatste deel van deze vertaling kwam enkele jaren geleden gereed. Het Reformatorisch Dagblad van 1 januari 1999 maakte er melding van. Opmerkelijk, dat men zich, ongeveer drie-en-een-halve eeuw na zijn heengaan, nog met het werk van Revius bezighoudt. Hij is dus nog niet geheel uit de belangstelling verdwenen. Alvorens het dichterschap van Revius aan de orde te stellen, willen wij de volgende keer letten op zijn Psalmberijming.

(wordt vervolgd)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen