KURIOS

Kern-achtig

J. Hoek, Veenendaal

Het Griekse woord 'Kurios' is trouwe kerkgangers goed bekend. Hij of zij kent het bijvoorbeeld uit het Middeleeuwse kerstlied 'Nu sijt wellecome', dat immers besluit met 'Kyri-eleis', 'Ontferm U, Heer'. Daarnaast wordt dit woord ook regelmatig door voorgangers uitgesproken tijdens de prediking. We hebben hier dan ook te maken met wat Van Ruler terecht heeft genoemd 'de oudchristelijke en oerchristelijke belijdenis bij uitnemendheid.' Zo komt het voor in die prachtige hymne die Paulus citeert in Filippensen 2: opdat in de Naam van Jezus zich zou buigen alle knie dergenen, die in de hemel, en die op de aarde, en die onder de aarde zijn. En alle tong zou belijden 'Jezus Christus is Kurios', tot heerlijkheid van God de Vader.

Kurios betekent 'Heer', in de zin van 'de­ gene die de bevoegdheid en de macht heeft om te regeren en om opdrachten te geven aan zijn dienaren'. In de Hellenistische cultuur werd de titel 'Kurios' toegekend aan allerlei godheden en ook aan menselijke heersers die zichzelf lieten vergoddelijken. Er zijn vele zogenaamde 'goden' en 'heren' (kurioi), zo lezen we in 1 Korinthe 8:5. Maar daartegenover belijden we in het geloof de ene God de Vader en de ene Kurios Jezus Christus.

Wanneer Romeinse keizers zich kurios lieten noemen, had dat niet alleen politieke, maar bovenal religieuze betekenis. Deze despoten eisten absolute onderwerping en toewijding. In hun rijksgebied mocht er naast hen geen andere god of kurios zijn. In dat licht begrijpen we dat de belijdenis van de vroege christenen dat alleen Jezus hun Kurios was, letterlijk een halszaak kan worden genoemd, een belijdenis op het scherp van de snede uitgesproken. Tegen deze achtergrond dienen we de geladen woorden uit 1 Korinthe 12 : 3 te verstaan. Niemand die door de Geest van God spreekt, zal zeggen dat Jezus een vervloeking, een anathema is. Maar alleen door de Heilige Geest kunnen we zeggen Jezus is Kurios, ook en juist dan wanneer het er op aan komt, wanneer de vervloeking van Jezus menselijkerwijs gesproken de redding van ons leven op aarde betekent en de lofprijzing van Hem de doodstraf met zich mee brengt.

Door alle eeuwen heen heeft het oprechte geloof zo de Christus beleden als Degene aan Wie alleen alle macht gegeven is in hemel en op aarde. Restloze toewijding, absolute gehoorzaamheid komt aan geen enkel mens en aan geen enkele macht toe in deze wereld, niet aan keizer Nero, niet aan Napoleon, niet aan Hitler of wie ook maar. Elk christenmens is in deze zin een aanhanger van theocratie en christocratie dat hij op alle terreinen van het leven, dus ook in de politiek, in de cultuur en de wetenschap Christus de hoogste eer wenst te geven. Hij is niet alleen de Koning van het gelovige hart en het Hoofd van Zijn gemeente, maar ook de Heer der wereld. Indrukwekkend heeft Paulus dit uitgewerkt in de brieven aan de Efeziërs en de Colossenzen. Jezus is het Hoofd van alle overheid en macht (Col. 2 : 10). Welke engelenmachten en demonen, welke goede en kwade geestelijke krachten er in de kosmos ook mogen zijn, ze zijn alle uiteindelijk onderworpen aan de Kurios.

Zijn heerschappij stelt aan alle andere vormen van heerschappij in deze wereld beslissende grenzen.

De belijdenis 'Jezus Kurios' plaatst Christus op één lijn met de God van Israël zelf. In de Griekse vertaling van het Oude Testament, de Septuaginta, die een grote invloed heeft gehad, wordt de Naam van God, Jahweh, weergegeven als 'Kurios'. Wanneer nu de christelijke gemeente Jezus als Kurios gaat aanbidden (vergelijk de belijdenis van Thomas 'mijn HEERE en mijn God!'), betekent dit niets minder dan dat Hem goddelijke verering wordt toegebracht. Ook in Filippensen 2 : 5-11 is duidelijk dat de Naam boven alle naam die van God zelf is (Jesaja 45 : 23 wordt geciteerd). De vertaling van de belijdenis 'Jezus Kurios' in het Nederlands dient tweeledig te zijn. Enerzijds 'Jezus is Heer' (Koning der koningen en Heer over alle heren), maar ook: 'Jezus is HEERE', Hij is de Ik zal zijn die Ik zijn zal.

Dat is een koene belijdenis geweest in de Hellenistische cultuur. Het is genoemd 'een kritieke vertaalslag vol risico's' (drs.W. van Laar, Contextueel, \5-5, blz. 5). In Hand. 11:20 evangeliseren enkele proselieten, joodse asielzoekers, Cyprioten en een paar zwarten uit Noord-Afrika, in de stad Antiochië onder de heidenen dat Jezus Kurios is. Een heidense titel uit de keizercultus en uit het veelgodendom wordt toegepast op de Christus der Schriften! Maar in deze nieuwe verwoording vindt het belijden van Jezus een trefzekere uitdrukking.

Slaan we nu de Heidelbergse Catechismus open bij Zondag 13, dan zien we dat daar nog een heel andere uitleg gegeven wordt van de betekenis van 'Jezus Kudos'. Waarom noemt gij Hem 'onze Heere'? Omdat Hij ons met lichaam en ziel van al onze zonden, niet met goud of zilver, maar met Zijn dierbaar bloed gekocht, en van alle heerschappij van de duivel verlost heeft, en ons alzo zich tot een eigendom gemaakt. Het ligt helemaal in de lijn van het boek van 'de enige troost' dat hier niet de kosmologische of eschatologische, maar de soteriologische betekenis van de titel 'Kurios' wordt uitgewerkt. Dat wil in gewoon Nederlands zeggen: de catechismus heeft het hier niet over Jezus als de Overwinnaar op de machten van dood en hel, de Pantokrator die over alles regeert. Dat zou zeker zinvol en gepast zijn geweest. Maar de Heidelberger concentreert zich op het belijden van Jezus als de Verlosser, de Heiland, die de Zijnen gekocht heeft door Zijn overgave tot in de dood. Hier staat 1 Petrus 1 : 18, 19 op de achtergrond, en ook 2 Petrus 1:11, waar Hij in één adem Heer en Verlosser, Kurios en Sootèr, wordt genoemd. De verlossing kostte een losprijs, een rantsoen dat voor ons allen onmetelijk groot en onbereikbaar hoog was. Alleen Jezus kon die prijs betalen en het grote wonder is dat Hij dit ook wilde. Zo is Hij door God tot een Kurios en Christus gemaakt, zoals Petrus het zegt in zijn Pinksterpreek (Hand. 2 : 36). Door Zijn weg door de dood heen naar het leven is Hij een Kurios geworden zowel over doden als over levenden. Nu mag het geloof vol goede moed belijden: hetzij wij leven, hetzij wij sterven, wij zijn van de Kurios. Dood en leven zijn nog slechts verschillende tellers die op de noemer van de ene Naam staan! (Rom. 14:7- 9).

We kunnen nooit stellen dat Jezus God geworden is, want dat was Hij en dat blijft Hij van eeuwigheid tot eeuwigheid. Maar Kurios, Koning van Zijn Kerk, is Hij geworden door de weg die Hij gegaan is. Een weg van vrijwillige vernedering, een weg van liefdevol dienen tot het uiterste. Daarom heeft God Hem nu juist die Naam boven alle naam gegeven. En daarin is Hij het volstrekte tegenbeeld van allen die in deze wereld macht begeren, kurios willen zijn, om zich door anderen te laten dienen en om anderen te kunnen overheersen. Hij, de echte Kurios, was in ons midden als Eén die dient. Vanuit dit besef zijn de gelovigen met hart en ziel aan hun Meester toegewijd. Ze willen in Zijn voetsporen gaan als gewillige dienstknechten en dienstmaagden, slaven van Jezus, die tegelijkertijd Zijn vrienden, ja Zijn broeders en zusters zijn. Slaaf, doulos, van Jezus zijn, dat is pas echt vrij zijn in de heerlijkheid van de kinderen Gods. We dienen Hem in het geloof immers niet door uiterlijke dwang, maar vanuit de innerlijke drang van ons hart. Deze dienstverhouding is tegelijkertijd en vooral een liefdesverhouding. Onder Zijne heerschappij zijn wij zalig, zijn wij vrij!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen