Enige opmerkingen over verantwoord pastoraat rond overlijden en begraven (3)

PASTORAAT

door W.Chr. Hovius, Apeldoorn

De begrafenis

Na de rouwtijd komt de dag waarop de begrafenis plaatsvindt. Overigens, enige jaren geleden werd een onderzoek daarnaar gedaan en toen bleek dat nog 51 % van de bevolking laat begraven, 49% laat cremeren. Ook daaruit spreekt het proces van ontkerkelijking en verwereldlijking!

De dienst

De vraag is of aan de begrafenis een officiële kerkdienst plaatsvindt of een rouwsamenkomst. In het eerste geval is er ambtelijke vertegenwoordiging en spreekt wellicht de predikant in toga vanaf de kansel. In het laatste geval zal de dominee in zwart pak verschijnen en vanaf een katheder de toespraak houden. De begrafenis kan gezien worden als „een gemeenschap van treurenden". In een boekje „Hulp voor helpers" staat wat scherp geformuleerd te lezen dat soms door hen die in rouw zijn de begrafenisplechtigheid wordt gezien en beleefd als „de opvoering van een toneelstuk" waarnaar men zit te kijken zonder erbij betrokken te zijn of er persoonlijk deel aan te hebben. We mogen nooit in een kerkdienst de gemeente of in een rouwdienst de aanwezigen manoevreren in de rol van toeschouwers. God maakt immers bij de verkondi­ ging van Zijn Woord mensen tot betrokkenen!

De duur

Het is goed wanneer we als predikanten met de begrafenisondernemer afspreken hoe laat we de dienst afsluiten. Ik maakte het in mijn eerste gemeente mee dat toen ik de afspraak maakte een ondernemer zei „vorige week had ik een begrafenis hier; op het kerkhof sprak de dominee lang maar op de dijk lieten de dragers scheldwoorden vallen want zij moesten naar een volgende begrafenis en nu het uitliep ging alles in de war." Dat mogen wij niet laten gebeuren.

Maar het is ook daarom goed van tevoren met de familie te overleggen om na te gaan of er nog anderen het woord voeren en hoeveel tijd zij in beslag nemen opdat er ook voldoende tijd is voor de bediening van het Woord. Liever laten we toespraken of gedachteniswoorden voorafgaan opdat ook daardoor de kracht van het Woord van God niet wordt weggenomen.

Geen toespraalt tot de dode

Meer dan eens ontaarden gedachteniswoorden in toespraken tot de overledene. God mag zeker gedankt worden voor al wat Hij in de overledene gaf maar in de toespraken hebben we ons te richten tot de nog levenden en niet tot de dode.

In de bediening van het Woord hebben we ons ver te houden van het uitspreken van oordelen over die heengingen. Dan zouden we plaatsnemen op de rechterstoel van God. „God is Rechter, Die het beslist" ook hier.

Ging de overledene heen met een rijk getuigenis, wel, laat God dan verheerlijkt worden in en om Zijn grote genade. Wierp de Heere om zo te zeggen een sluier over leven en sterven, wij zullen die niet oplichten. We staan niet in de rouwdienst aan te klagen als een officier van justitie, we zijn er niet als advocaat van die stierf om alle goede eigenschappen bij elkaar te noemen en nog veel minder als rechter die vonnis wijst. We zijn dienaar van het Woord!

Camouflage

Soms gaat de kist met het lichaam van de overledene bijkans schuil onder een bloemenvracht. Je krijgt soms de indruk dat de dood gecamoufleerd of weggewerkt moet worden. We kunnen beter elkaar bloemen bij het leven geven, dan genieten gever en ontvanger er beiden van. Als ik het goed heb lag op de kist van wijlen ds. I. Kievit en ds. L. Kievit een eenvoudige palmtak, die reeds in de oud-christelijke Kerk symbool was van de overwinning op dood en graf van het Lam. We kunnen ook daarbij denken aan het woord uit Openb. 7 : 9, de slotwoorden.

Rouw op het kerkhof

Omstandigheden zullen altijd van elkaar verschillen. Wordt het lichaam van een hoogbejaarde bijgezet of dat van een jong kind of van een vader of moeder in de kracht van de jaren begraven? De rouw kan zo uiteenlopend zijn. Mensen oordelen snel en hard. Veel luidruchtig gehuil kan toch oppervlakkig zijn en wie geen tranen heeft gaat al gauw door voor hard en gevoelloos. Maar niet te (kunnen) huilen betekent vaak dieper smart en bitterder nood. Het gezegde „jongens en mannen huilen niet" vind ik misplaatst.

Na de rouwdienst zal op het kerkhof een korte afsluitende plechtigheid plaatsvinden, omdat we ook denken aan de nabestaanden van wie toch al zoveel gevraagd wordt. Een inleidende formule op de ter aarde bestelling, de opening van de Schrift met mogelijk een kort woord daarbij en de afsluiting met de geloofsbelijdenis is gepast. In Katwijk zingt men graag en daalt de kist vaak onder gezang van een vers neer in de groeve. Elders gebeurt dat stil.

De afsluiting

Teruggekeerd in de aula of een zaal bij de kerk of bij het rouwcentrum vindt de afsluiting plaats, meestal door een ouderling, en terecht! Vroeger kende men na-begrafenissen die lang konden uitlopen en lang niet altijd stichtelijk verliepen. Soms ontaardden die in twistgesprekken of wilde een ouderling het de predikant verbeteren. In sommige gevallen zijn er ook goede herinneringen aan. Het is goed dat de afsluiting meteen plaatsvindt voordat er genodigden of aanwezigen vertrekken en helaas de gesprekken erg algemeen en oppervlakkig kunnen worden. Hier en daar wordt met een brood- maaltijd afgesloten. Ook in dat geval kan de ouderling heel goed de leiding van de tafel op zich nemen. Zo blijft er van begin tot einde ambtelijke zorg en begeleiding. In een laatste artikel schrijf ik nog één en ander over na de begrafenis.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen