Vincent van Gogh (1) (1853-1890)

UIT DE GESCHIEDENIS

doorH. Hartman, Ridderkerk

O p 30 maart van dit jaar zal het 150 jaar geleden zijn, dat de bekende schilder Vincent van Gogh geboren werd in Zundert in Noord-Brabant. Hij was de oudste zoon van Theodoras van Gogh (1822-1885) en Anna Comeüa Carbentis (1819-1907). De vader van Vincent was in Zundert predikant van de Hervormde Gemeente.

Vincent van Gogh heeft geen lang leven gehad. Hij overleed in 1890, zevenendertig jaar oud. Van die zevenendertig jaar heeft hij alleen de laatste elf jaar geschilderd. Maar hij deed dit met zulk een gedrevenheid en vuur, dat er in die tijd enkele duizenden tekeningen en schilderijen ontstonden. Alleen al wat zijn schilderijen betreft, heeft men berekend, dat Van Gogh tussen april 1881 en november 1885, ruim 180 schilderijen heeft gemaakt, en tussen maart 1886 en juli 1890 niet minder dan 832 stuks. Na zijn dood vond men zijn doeken, soms achtergelaten ergens in een boerenschuur in het zonnige Zuid-Frankrijk, waar hij de laatste tijd van zijn leven woonde.

Van de jeugdjaren van Vincent is niet zoveel bekend. Hij ging in Zevenbergen naar school en kreeg daar lessen in Frans, Engels en Duits. Na 2 jaar verwisselde hij de school in Zevenbergen voor de Koning Willem II school in Tilburg, voor vervolgonderwijs. Op 15-jarige leeftijd verliet hij de school en daarmee voorgoed het onderwijs. Vincent was in zijn jeugd wat eenzelvig. Had weinig contact met andere jongens. Liever zwierf hij uren lang over de Brabantse hei. Later werd zijn vier jaar jongere broer Theo zijn beste vriend. Zelfs zó, dat wie aan Vincent dacht, dit tegelijk aan Theo deed. Vincent had grote behoefte aan de steun en warme bewondering van Theo. In de loop van de jaren ontstond tussen hen een uitgebreide briefwisseling. Men zou kunnen zeggen: wat Vincent dacht, schreef hij aan Theo. Die begreep zijn broer als geen ander. Hij luisterde en gaf hem raad. Talloze brieven, door Vincent geschreven, zijn bewaard gebleven. Ze zijn in druk uitgegeven: 652 brieven, verzameld in drie dikke boeken, die 1660 pagina's beslaan. Verreweg de meeste van die brieven zijn aan zijn broer Theo gericht. Meestal zijn ze voorzien van vluchtige tekeningen en krabbeltjes, door Vincent aange-

doorH. Hartman, Ridderkerk bracht. Deze brieven vormen een onmisbare bron om denken en doen van Van Gogh te leren kennen. Frappant, dat juist nu iets over de brieven van Van Gogh in de krant staat. In een bericht, gedateerd 11 februari 2003, kan men lezen, dat er 21 brieven van de schilder weer zijn opgedoken, na lange tijd te zijn zoek geweest. Het betreft brieven, die Van Gogh tussen de zomer van 1887 en de herfst 1889 aan zijn kunstvriend Emile Bernard schreef. Van Gogh beschrijft in deze brieven zijn vorderingen bij het schilderen. Het Van Goghmuseum in Amsterdam bereidt een heruitgave van Vincents brieven voor. De gevonden 21 brieven zullen daarin worden opgenomen.

Voordat Van Gogh potlood, pen en penseel ter hand nam, had hij van alles en nog wat gedaan. Op z'n 16de jaar werd hij bediende in een filiaal van de kunsthandel Goupil en Co in Den Haag. Zijn peetoom Vincent, was één van de firmanten. In 1873 werd hij overgeplaatst naar een filiaal in Londen. Ook heeft hij korte tijd gewerkt in een boekhandel in Dordrecht. Dan voelt hij zich aangetrokken tot bijbelstudie. Hij wordt in Engeland onderwijzer en assistent van een Methodistische dominee. Hij houdt toespraken met als uitschieter een zondagspreek.

Om voor ons duistere reden, keert hij enkele jaren later terug in de pastorie van zijn vader. Dan wil hij in Amsterdam theologie gaan studeren. Hij wil predikant worden. Maar ook dit loopt op een mislukking uit. Zijn ongedurige geest blijkt weinig geschikt voor ingespannen studie. Hij houdt er dan ook voortijdig mee op. Later verklaarde hij: „Ik beschouw de Theologische Universiteit als een onuitsprekelijke knoeiboel, als een kwekerij van Pharizeïsme." Vincent was belijdend lid van de Ned. Herv. Kerk. Toen hij 27 jaar was, brak hij met de kerk en enige tijd later ook met zijn vader. En al schreef hij aan zijn broer Theo, dat hij slechts in het uiterlijk veranderd was, maar wat zijn ideeën betrof, alleen maar dieper en serieuzer was geworden, de gangbare mening is, dat Vincent met zijn geloof brak. „God was voor hem eerst de persoonlijke God van de liefde, maar later vindt hij „die God van de dominees zo dood als een pier"." Van gelovige werd hij een ongelovige. Dat blijkt ook uit zijn uitspraak: „Als ik ergens berouw van heb, dan is het, dat ik vroeger een tijd gehad heb, dat ik mij door mystiek en theologische diepzinnigheden heb laten verleiden, om mij teveel in mijzelf terug te trekken" (1881). En in 1884 schreef hij: „De Franse revolutie is het allergrootste moderne evenement waar alles om draait, ook van de tegenwoordige tijd." Eén van Vincents voorvaderen was Remonstrants predikant. Zijn grootvader en vader waren beiden Hervormd predikant. Uit de brieven van Vincent blijkt, dat ze in zijn ouderlijk huis niet streng waren in de zondagsrust; als men maar naar de kerk ging. De vader van Vincent was de ethische richting toegedaan. Meer dan om de leer, gaat het om het leven. Van de leer wist Vincent dan ook weinig af. „Van zijn ouders had Vincent voornamelijk geloof aan God, zonde, deugd en levensberusting meegekregen, niet zozeer het geloof in God en in Jezus Christus als Verlosser en Zaligmaker overeenkomstig de Schriften" (Stellingwerff: „Mens en Boek"). De getrokken con- clusie lijkt juist: „Vincent van Gogh was een religieus humanist, met sociale bewogenheid voor de medemens, die zich richtte naar de natuur."

(wordt vervolgd)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen