Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Psalmgezang in de gemeente (2)

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Psalmgezang in de gemeente (2)

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

PASTORAAT

door W.Chr. Hovius, Apeldoorn

In de kerkgeschiedenis

Wie aandacht geeft aan het psalmgezang in de gemeente kan niet buiten een stukje kerkgeschiedenis om. In heel wat gemeenten, zeker waartoe de brede lezerskring zal behoren, worden in de eredienst alleen maar psalmen gezongen. Hoe is men daartoe gekomen?

In het vorig artikel noemde ik al even de naam van de Zwitserse reformator Zwingli Deze had het al helemaal niet op de gemeentezang! Het Woord moest verkondigd worden en hoogstens mag er een spreekkoor zijn dat teksten uit de Schrift herhaalt. Vooral Luther die veel voor de kerkzang heeft betekend en gedaan en ook Calvijn waren ruimer van opvatting. Zij gaven graag de ge- meente weer stem tegen Rome in, dat de zang aan de gemeente ontnam. Hoe werkte de reformatie nu in ons land door vooral wat betreft de gemeentezang?

Het orgelspel is lang omstreden geweest! In 1574 wordt in Dordrecht bij voorbeeld orgelspel na de eredienst verboden. Het zou in strijd zijn met 1 Korinthe 14 : 19. Zoekt u die tekst maar eens op en probeert u deze in verband met orgelspel te brengen! Eerst in 1636 verschijnen de orgels weer in de kerk. Maar nu weer terug naar de eerste vraag, die over het psalmgezang.

De Synode van Dordrecht

Op deze kerkvergadering in 1618/19 is besloten dat er in de eredienst alleen psalmen gezongen zullen worden afgezien van enige gezangen die daarna apart bij elkaar staan. Tussen haakjes: maakte u het in uw gemeente mee dat de bedezang voor de predikatie werd gezongen? Of een berijming van de Twaalf Artikelen?

Daarachter ging schuil een wettige zorg om de gemeente in haar zang zo dicht mogelijk bij de Schrift te laten blijven.We weten best dat al zingend soms van de Schrift afwijkende leringen heel gemakkelijk de gemeente kunnen binnen komen vooral als bepaalde liederen 'zo heerlijk zingen'.

Overigens, wat is het jammer dat een groot aantal psalmen bijkans nooit worden gezongen. In sommige gemeenten worden voor de aanvang van de dienst verzen van alle psalmen in volgorde gezongen. Op zichzelf prijzenswaardig maar waarom alleen uit bekende psalmen geput in de dienst zelf?

Een nieuwe berijming

Met opzet zet ik als kopje boven dit stukje niet 'de' nieuwe berijming, omdat ik deze die ook in het Liedboek van de Kerken is opgenomen, omdat ik deze niet bedoel. Ik heb het over de berijming van 1773. In menige dienst wordt gezegd 'We zingen in deze dienst uit de oude berijming', en dan is bovengenoemde bedoeld. Deze verdrong en verving de berijming van Datheen. Er bestaat een verhaal dat de Prins van Oranje, Prins Willem de Vijfde, heel boos zijn psalmboek met een klap dichtsloeg toen de dominee Psalm 78 : 33 liet zingen. Dat vers moet u maar eens opzoeken, u zult de Oranjevorst vermoedelijk bijvallen. Zonder problemen en zelfs zonder relletjes verliep de invoering van de berijming uit 1773 niet, vooral omdat deze ook met een andere manier van zingen gepaard ging. De eerste en de laatste noot van elke versregel moet lang worden gezongen, de daartussen liggende kort! Onstichtelijke taferelen speelden zich af. Gemeentezang die tot lof van God moest zijn ontaardde hier en daar in tumultueus geschreeuw.

De gezangen erbij

Op Nieuwjaarsdag 1807 is de bundel Evangelische Gezangen ingevoerd. Nu kwam er een belangrijk twistpunt bij. Provinciale synoden van 'onze' kerk verordenden dat in elke eredienst minstens een psalm moest gezongen worden. Was men bevreesd dat de psalmen helemaal uit de eredienst zouden verdwijnen?

Wie wel eens in een kerk waar ook gezangen worden gezongen op een liturgiebord kijkt, ziet vaak maar heel weinig psalmen daarop staan. Maar dat even tussen haakjes. Dit besluit betekende dus een rigoureuze verandering van het besluit van de Dordtse Synode, eigenlijk een opheffing ervan. Dat bracht ook de zo wel genoemde onzalige gezangenkwestie in de kerk. Sommige predikanten weigerden gezangen te laten zingen en werden in 1808 verplicht, nu omgekeerd aan het besluit in 1807 uitgevoerd, ten minste een gezang in de eredienst te laten zingen. Tot 1860 bleef deze verplichting gehandhaafd en voorgangers zijn er om afgezet, gemeenten gescheurd. De gezangenkwestie heeft immers een grote rol in de Afscheiding van 1834 gespeeld.

Bij de afgescheidenen

Komt, met mij even gekeken over kerkmuren heen naar en in de diensten van de afgescheidenen. De bekend geworden Ds H. de Cock te Ulrum schreef een woord van hartelijke aanbeveling als voorwoord op het boekje van Jacob Klok'De Evangelische gezangen, getoetst, gewogen en te licht bevonden'! Dat loog er niet om! Lange tijd heeft men het vol gehouden om in gemeenten en kerken der afscheiding aUeen de psalmen te zingen in de erediensten. Wel verscheen er in 1882, vier jaar voor de Doleantie dus, een bundel liederen of gezangen voor de afgescheidenen 'voor school, vereniging en huisgezin'. Niet dus voor de kerkdiensten! Maar... in deze bundel staan verschillende liederen van dichters die de Evangelische Gezangen hebben vervaardigd! Het kan verkeren, vindt u niet ? Inmiddels worden, behalve in de Gereformeerde Kerken, ook in de Chr. Gereformeerde Kerken berijmde Schriftgedeelten gezongen naast de Psalmen.

Overigens, mij lijkt de opmerking van Dr Abraham Kuyper, die ging doleren en met de Nederlandse Hervormde Kerk brak, gemaakt in 1911 wel terecht, dat 'onze psalmberijming altijd een weergave is van wat mensen in de Heilige Schrift hebben gelezen'. Welke psalmberijming ook, deze is niet direct het Woord van God! Ik denk wel te mogen zeggen dat de berijmde psalmverzen zo dicht mogelijk bij de Schrift moeten staan. Liederen moeten behalve Schriftgetrouw ook in overeenstemming zijn met de belijdenis van de Kerk.

Psalmgezang

Het dichtst bij de Schrift in de gemeentezang blijven we als we de onberijmde Psalmen zouden zingen. Dat maakte ik mee in diensten op de zendingsterreinen, in Peru en ChiH.

Vervolgens zouden we wellicht Calvijn wat meer en beter moeten kunnen volgen om maar niet een enkel vers maar de Psalmen geheel te laten zingen. De gemeente kreeg toch de zang weer terug?

En zou het vreemd zijn om Psalmen in beurtzang te laten zingen zoals dat ook in Israel al gebeurde? Bij sommige Psalmen in de Schrift blijkt dat reeds de bedoeling, als we er op letten wie worden aangesproken en opgewekt, om te zingen voor de Heere. Deze kleine rondgang door de kerkgeschiedenis in ons land leverde stof voor dit artikel, ook voor u en jou om over een en ander nog eens na te denken?

Dit artikel werd u aangeboden door: https://www.hertog.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 21 november 2003

Gereformeerd Weekblad | 16 Pagina's

Psalmgezang in de gemeente (2)

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 21 november 2003

Gereformeerd Weekblad | 16 Pagina's