Sol Justitiae, illustra nos!!

RONDOM KERST

door A.A.W. Boon, Krabbendijke

(Zonne der Gerechtigheid verUcht ons!)

Kerstfeest ten tijde van de kerkvaders: 3^ en 4^ eeuw

Kerstfeest in de vroege kerk: een onbekend fenomeen!

ET zal u, net als mij, grote moeite kos­ Hten om zich voor te stellen dat er een tijd geweest is waarin de Christenen geen Kerstfeest vierden! Velen denken in hun argeloosheid dat de oorsprong van het Kerstfeest met de geboorte van Christus Zelf gegeven is! Maar zo blijkt dat niet te zijn! Zeker drie eeuwen lang is er geeti Kerstfeest gevierd, noch in het Oosterse deel, noch in het Westerse deel van de vroege Christelijke Kerk. En dat in tegenstelling tot het Paasfeest en Pinksterfeest, die heeft de vroege Kerk van Israël "overgenomen", zij het met een voor de Kerk eigen en nieuwe betekenis.

Waar en wanneer voor het eerst?

De vraag rijst: Wanneer is men in de Christelijke Kerk het Kerstfeest gaan vieren? En op welke datum? Want dit laatste blijkt ook niet onomstreden te zijn! In die eerste drie eeuwen waren er verschillende data, waarop men het feest van Christus' geboorte vierde.

Voor zover het ons tot nu toe bekend is, is er voor het eerst een schriftelijk bewijs uit 386 waarin gesproken wordt over de viering van Kerstfeest: Het is een Kerstpreek van de beroemde prediker Chrysostomus ("Goudmond"), die hij in dat jaar hield in de kerk van Antiochië in Syrië. Hij noemde het Kerstfeest "het eerbiedwaardigste van alle feesten". Het wekt volgens hem de "meest heilige huiver". Men kan het dan ook heel terecht "moeder van alle feesten" noemen. Juist op dit feest gedenkt de Kerk dat de Zonne der Gerechtigheid in het menselijk vlees verschenen is.

In deze Kerstpreek vertelt Chrysostomus dat de feestdag van Christus' geboorte in de gemeente van Antiochië amper tien jaar eerder zichtbaar en bekend was geworden. Bij de gelovigen van het Westen (Italië, Noord- Afrika en Frankrijk) was deze dag al eerder bekend en hield men die ook eerbiedig en uitbundig. Het Kerstlicht komt dus niet uit het Oosten, maar uit het Westen! Hij hakte in deze preek ook de knoop door aangaande de onzekerheid van de datum: aan de hand van het offeren van Zacharias is uit te rekenen dat het 25 december moet zijn!

(Staats-)Kerkelijke aangelegenheid in het Oosten

Grote medestanders van de invoering van het Kerstfeest in de Kerk van het Oosten waren de bekende kerkvaders Basilius, bisschop van Caesarea, Gregorius, bisschop van Nyssa en Gregorius, bisschop van Nazianze. In 379 werd het Kerstfeest voor het eerst in de hoofdstad van het keizerrijk, Constantinopel ( het huidige Istanbul) gevierd. Maar velen in het Oosten wüden niets van deze "nieuwigheid" weten: zij hielden vast aan de oude traditie van het Epifaniën-feest, het feest, dat op 6 januari wordt gevierd en waarop zowel de geboorte als de doop van Christus en Zijn wonder te Kana worden herdacht. Pas na het Concilie van Efeze in 431 wordt er in een aantal gemeenten Kerstfeest op 25 december gevierd! Het heeft ruim twintig jaar geduurd voordat de bisschop van Jeruzalem zich aansloot bij het gebruik van de omliggende landen.

Gekerstend heidendom in het Westen

In zijn Kerstpreek van het jaar 386 zei Chrysostomus dat het Kerstfeest uit de Christelijke Kerk in het Westen kwam. Het blijkt dat in 336 het Kerstfeest in Rome op 25 december werd gehouden. Maar hoe lang vierde men daar al het geboortefeest van Jezus? Heel lang kan dat niet geweest zijn, want de laatste Christenvervolgingen hadden van 305 tot 310 plaats onder leiding van keizer Diocletianus.

Het is opmerkelijk dat men in het Westen helemaal geen weet heeft van een feestdag op 6 januari. Pas na 360 weet men er van in Frankrijk en Noord Italië: gebieden, die een intens contact onderhielden met het Oosten. In de tijd tussen 370 en 450 komt er een wederzijdse uitwisseling en overname van de feesten en de data op gang tussen West en Oost. Na 450 hebben bijna alle Christenen in het Oosten en Westen 25 december én 6 januari aanvaard voor de gedachtenis van de geboorte van de Heere Jezus én het van Zijn aanbidding door de wijzen en Zijn doop.

Maar wat heeft de leiders van de vroege kerk bewogen om het feest van de geboorte van Christus op 25 december te houden? Dit hangt samen met het feit, dat de Romeinen in de 3'^ en 4'^ eeuw op 25 december het feest van de "Natalis Solis Invicti" massaal vierden: het feest van "de geboortedag van de onoverwinnelijke zon". Deze verering van de Zon had zijn wortels in het Oosten. Aangevuld met het gedachtengoed uit de Perzische Mithras mysteriën had het rond 200 ingang gevonden in heel het Romeinse keizerrijk. Het gaf een gevoel van saamhorigheid. De Zon was de ene god, die door alle volken gezien en ervaren kon worden. Zij was met name "overwinnaar van de duisternis". Die overwinning op de duisternis werd op 25 december massaal gevierd: de dag van de zonnewende.

Onder het bewind van de eerste christelijke keizer Constantijn werden de Christenen in plaats van een vervolgde minderheid een door de keizer beschermde en sterk bevoordeelde staatskerk. De Christenen hebben ten tijde van Constantijn en zijn opvolgers hun feest van de "Natalis Christi"(= geboortedag van Christus) in de plaats gesteld van het wijd en zijd verbreide feest van de "Natalis Solis Invicti"! Zo hebben de Christenen de eeuwen door gedaan: op de plaats, waar eerder de heidense tempels of heilige plaatsen Avaren, daar bouwde men een kerk! Hun oog richtte zich daarbij echter niet op het natuurverschijnsel, maar op de "Sol Justitiae", de "Zonne der Gerechtigheid"! Had de profeet Maleachi van het doorbreken van het Rijk van de Messias niet geprofeteerd als een "opgaan van de Zonne der Gerechtigheid over allen, die Zijn Naam vrezen" ( Mal.4: 2). Eén van onze Kerstliederen getuigt er ook van: De Zonne voor Wier stralen; Het nacht'lijk duister zwicht En Die zal zegepralen Is Christus, 't Eeuwig Licht!

Laat Uw Licht / uw licht schijnen...

Die Zonne der Gerechtigheid verlichte ook ons. Wij, die niet alleen de donkere dagen voor Kerst in het rijk van de natuur beleven, maar die ook op het kerkelijk terrein een bijna Egyptische duisternis beleven!

Juist op dit Kerstfeest mag de eeuwenoude boodschap gepredikt én gehoord worden: Christus Jezus is het Licht der wereld; en wie Hem volgt zal in de duisternis niet wandelen, maar zal het licht des levens hebben.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen