August Hermann Francke 1 (1663-1727)

UIT DE SCHAT VAN DE KERK

door H. Hartman, Ridderkerk

FRANCKE staat bekend als de man, wiens diep geloof in de liefde werkende was. Hij is genoemd: "de kampioen van het Piëtisme". Of, zoals iemand het omschreef "A.H. Francke wordt gezien als de vertegenwoordiger van het Piëtisme, dat door hem tot doorbraak en tot een aanzienlijke geestelijke macht kwam, die tientallen jaren invloed had op het Protestantisme".

Het Piëtisme

Het Piëtisme is een reactie geweest op de starre leerstelligheid, die in de Lutherse kerk was ontstaan en geleid had tot een dode rechtzinnigheid. Het Piëtisme is vooral in Duitsland tot grote bloei gekomen. Met name was dit het geval aan de, in 1694 gestichte. Universiteit van Halle. Nadat twee eeuwen geleden de Reformatie over de landen was gegaan, was er gaandeweg verstarring in de geloofsbeleving ontstaan. Op de leer werd grote nadruk gelegd. Het geloof verschraalde tot een verstandelijke toestemming van de goddelijke waarheden. Het innerlijk gemeenschapsleven met God en het hartelijk vertrouwen op de Heere Jezus, werd een schaars artikel. Het was de theoloog Philip Jacob Spener (1635-1705) die zich tegen deze ontwikkeling verzette. Het verval van de kerk deed hem pijn. Hij leed aan de kerk. Ook in onze kerkelijke situatie geen vreemde zaak. Spener begon in Frankfurt aan de Main, waar hij een hoog kerkelijk ambt bekleedde, godsdienstige bijeenkomsten te beleggen. De lutherse geestelijken en leken spraken er spottend over als "Collegia piëtatis" (samenkomsten der vroomheid). Het waren de zogenaamde conventikelen. Er werd gebeden, geestelijke gesprekken gevoerd en op eenvoudige wijze de Heilige Schrift verklaard. De bezoekers van deze gezelschappen noemde men "piëtisten". Het Piëtisme wilde tegenover het verstandelijk en dus afstandelijk geloof, het innerlijk en persoonlijk doorleefde geloof stellen. Een geloof, dat in daden van broederlijke en zusterlijke liefde zichtbaar wordt. Een wat ingewikkelde omschrijving ervan luidt: "Het piëtisme is: de door Spener in het leven geroepen en in HaIle, Würtemberg en Hernhut verbijzonderde practisch-religieuze beweging binnen de Lutherse kerk van de 17" en 18" eeuw, die het in de kerk heersende Christendom wilde verbeteren en in de beoefening van piëtas, d.i. zich in godzaligheid in daad omzettend levend geloof.

het geneesmiddel zag". Einde citaat. Toch wilde Spener zich niet van de kerk afscheiden. Ook wilde hij trouw blijven aan de leer van de kerk. Maar zijn volgelingen gingen een andere weg.Velen van hen braken met de kerk. Ook de houding van Spener zelf tegenover de officiële kerk werd meer kritisch. Dat bleek uit een door hem in 1675 uitgegeven geschrift: "Pia desideria". De eigenlijke titel was: "Hartelijk verlangen naar godegevallige verbetering der ware Evangelische kerk, met enige daartoe leidende voorstellen." Het bevatte scherpe kritiek op de bestaande kerkelijke toestanden en wees

middelen aan, die tot verbetering zouden kunnen leiden. Wat men oorspronkelijk niet wilde, gebeurde toch: de conventikelen ontaardden tot: "kerkjes in de

kerk". Men achtte zich beter dan kerk en christendom waarop men uit de hoogte neerzag. Kerk en ambt achtte men van geringe betekenis evenals de sacramenten en formulieren.

Uiteindelijk is het duitse piëtisme

ontspoord. "Het piëtisme drong al verder en verder door, totdat het door overdrijving zichzelf de ondergang bereidde. Het liep uit op geestelijke hoogmoed, dweperij, ziekelijke wereldschuwheid en mysticisme". (Carpetier Al ting).

In de nu volgende levensbeschrijving van Francke, zal nog aandacht worden gegeven aan de wijze waarop deze het piëtisme in praktijk heeft gebracht.

Geboorte en studie

August Herman Francke werd op 22 maart 1663 te Lübeck in Duitsland geboren. Zijn vader, Hans Francke, was een aanzienlijk rechtsgeleerde. Samen met zijn vrouw Anna Gloxin, zorgde hij ervoor, dat zijn zoon een godsdienstige opvoeding kreeg. Ook een oudere zuster van August werkte daaraan mee. De jongen las veel en had een goed verstand. Dat bleek uit de snelle vorderingen die hij aan het Gymnasium in Gotha maakte. Reeds op zijn 14*^" jaar verliet hij het Gymnasium en had hij naar de Hogeschool kunnen gaan. Omdat men hem daarvoor nog te jong vond, moest hij nog twee jaar wachten. Hij gebruikte die tijd om door middel

van privaatlessen, talen te studeren. Het betrof de klassieke talen: Hebreeuws, Grieks en Latijn. Vooral in het Hebreeuws was hij goed.

Als hij 16 jaar is gaat hij verder studeren aan de Universiteit, achtereenvolgens in Erfurt,

Kiel en Hamburg. In de laatst genoemde stad, bekwaamde Ezra Edzarda hem verder in het

Hebreeuws. Hij gaf Francke de

raad: "lees en herlees de Bijbel". Deze goede raad volgde de jonge student op door zes maal de Hebreeuwse Bijbel in zijn geheel door te lezen.

In 1685 ging hij in Leipzig theologie studeren. Hij behaalde aan de filosofische faculteit de rang van Magister en mocht nu zelf doceren. Het was in Leipzig, dat hij in 1686 in contact kwam met Spener. Het klikte zó tussen hen, dat zij vrienden werden voor het leven.

Met enkele vrienden stichtte Francke het: "Collegium PhiHobibHcum".

Het bedoelde de Bijbel te bestuderen in de grondtalen Hebreeuws en Grieks. Deze studie was in die tijd al te zeer verwaarloosd. Meerdere studenten deden mee en ook sommige professoren gaven van hun belangstelling blijk. Een jaar later ging Francke naar Lüneburg om daar zijn theologische studie af te maken.

(wordt vervolgd)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen