Het negende gebod (3)

'ZET HEER, EEN WACHT VOOR MIJNE LIPPEN...'

UW GEBOD IS ZEER WIJD

door M. Goudriaan, Lunteren

De diepste achtergrond

In Zondag 43 van de Catechismus wordt scherp gepeild wat de diepste achtergrond van het negende gebod is. Liegen en bedrie­ gen dienen als 'eigen werken van de duivel' vermeden te worden. Tegenover elkaar staan de God der Waarheid en de vader der leugen (zoals de duivel door Jezus in Johannes 8 wordt genoemd). De boze heeft aan de wieg van de leugen gestaan. In het paradijs. Bij de slang zat het venijn niet in de staart maar in de tong. Uiterst geraffineerd heeft hij het Woord van God verdraaid. 'Is het ook dat God gezegd heeft....? ' Op dat moment deed de leugen zijn intrede in de wereld, en zijn wij mensen er mee besmet geraakt. 'De leugen is niet iets incidenteels, maar is kenmerkend voor de gevallen mens' (J. Douma). In het negende gebod is de tegenstelling tussen het licht en de duisternis aan de orde. Tussen God Die niet liegen kan en de duivel die niet anders doet en die ook ons met zijn leugenachtigheid beïnvloedt. Omdat God met Zijn hele wezen aan de kant van de waarheid staat, verdraagt Hij de leugen niet, in welke gedaante deze zich ook hult. Onwaarheid wekt Zijn toorn op. Met alle gevolgen van dien.

Onwaarachtigheid

Daar zijn vanuit de Schrift aangrijpende voorbeelden van te geven. Gehazi werd melaats omdat hij zichzelf met behulp van een leugen verrijkte. En wie denkt niet aan Ananias en SafBra die niet zozeer logen tegenover mensen als wel tegenover God. Beiden vielen dood neer. Dat is om te huiveren. Zó de eeuwigheid in! Met een leugen als laatste woord! Gods toorn wordt in de Catechismus terecht zwaar genoemd! Het negende gebod wordt als een alarmerend waarschuwingsbord op onze levensweg neergezet. Maar vooral als een aansporing om in onze woorden oprecht en betrouwbaar te zijn. Dat betekent ook strijden tegen al die leugentjes om bestwil (maar zo best is het meestal niet). Ik denk aan een jongere die tegen zijn ouders zegt dat hij naar een vriend gaat, en ondertussen een disco bezoekt. Of aan een man die zijn vrouw wat op de mouw spelt: 'Ik kom wat later thuis omdat ik nog niet klaar ben'. Maar de eigenlijke reden is dat hij haar bedriegt. Of van die beleefdheidsleugentjes.We veinzen belangstelling en doen hartelijk terwijl we er niets van menen.

Of we spreken onwaarheid om ons uit bepaalde moeilijkheden te redden. Abraham maakte de Farao wijs dat Sara zijn zuster was. Een halve waarheid die onderwijl een hele leugen was. Izak deed later in Gerar hetzelfde. Wat wordt er dikwijls gelogen uit zelfbehoud. Ondertussen sluipt de onoprechtheid ons leven binnen, en worden we onwaarachtige mensen.Vroeg of laat zal dit zich wreken. We kennen niet voor niets het gezegde: 'Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt haar wel.' Dat geldt zeker van Gods Waarheid die elke onwaarheid achterhaalt. Is het niet tijdens ons leven, dan wel op de jongste dag.

De noodleugen

Aparte aandacht vraagt de zogeheten nóódleugen (met de klemtoon heel nadrukkelijk op nóód).Er zijn situaties dat het leven van de naaste slechts te redden valt met behulp van een leugen. Het klassieke voorbeeld is de bescherming van onderduikers in de Tweede Wereldoorlog. Tijdens een huiszoeking werd ontkend dat er mensen ondergedoken zaten. Formeel was het een leugen. Maar het leven van de naaste was in het geding. In de Bijbel komen ook soortgelijke situaties voor. De vroedvrouwen Sifra en Pua logen de Farao voor om pasgeboren jongetjes te redden van de dood. Maar toch werden ze gezegend omdat ze handelden vanuit de vreze des Heeren (Ex. 1: 20-21). Rachab misleidde de dienaren van de koning van Jericho zodat Israels verspieders veilig konden ontkomen. In Hebreen 11: 31 wordt haar handelwijze een geloofsdaad genoemd (vgl. Jak. 2 : 25). De leugens van genoemde vrouwen werden door God blijkbaar niet als zonde veroordeeld. Verhelderend is te weten hoe de noodleugen in andere talen wordt aangeduid. In het Latijn als 'dienende leugen', in het Frans als 'vrome leugen', en in het Engels als 'witte leugen'. Duidelijk is dat het om uiterst benarde situaties moet gaan. We kunnen ons ook te gauw op de noodleugen beroepen om onszelf uit lastige omstandigheden te redden. In de praktijk zal een noodleugen zelden nodig zijn. Of met de woorden van J. Douma: 'Situaties waarin de noodleugen gebruikt mag worden, zijn zeldzaam als we eerlijk met het negende gebod omgaan.'

De positieve strekking

Zoals alle geboden heeft ook het negende een positieve strekking. We vinden dat helder terug in de uitleg van de Catechismus. We herinneren elkaar er aan dat Gods wet in het onderdeel van de dankbaarheid aan de orde komt. De tien geboden willen vooral positieve richtingwijzers zijn. De Heere verlost uit de heerschappij van de zonde om... Hem te dienen. Ook met onze woorden. Opnieuw beperkt Zondag 43 zich niet tot de rechtszaal. Ook in het gewone leven van elke dag dient de waarheid te worden gesproken.

Treffend brengt onze belijdenis de notie van de liefde in. Om te beginnen is het nodig dat ik de waarheid liefheb. Het is dus beneden Gods maat als we formeel de waarheid spreken. De Heere hanteert als maatstaf de liefde die de vervulling van de wet is. Wie dit verstaat, strijdt niet tegen roddel, omdat het onfatsoenlijk is, maar vanuit liefde tot de w(W)aarheid.We mogen het inderdaad met een hoofdletter schrijven. Bepalend is de hefde tot Hem Die Zelf de Waarheid is. Dan zullen we om Zijnentwil oprecht trachten te zijn. En opkomen voor de waarheid. Ook als dat moeilijk is. Er zijn situaties in het leven dat men van je verwacht dat je het niet zo nauw met de waarheid neemt. Misschien wel op het werk. Dat kan een christen in gewetensnood brengen. Er is moed voor nodig om bijvoorbeeld tegen de heersende moraal binnen een bedrijf in te gaan. Of om het voor iemand op te nemen die er bij iedereen uit ligt, terwijl het niet terecht is.

Elkaar de waarheid zeggen

De waarheid liefhebben - dat kan ook betekenen dat de waarheid moet ^vorden gezegd. Het negende gebod bedoelt niet dat we alles maar met de dekmantel der liefde bedekken. Zo gaat de Heere Zelf ook niet te werk. Voordat Hij zonden bedekt met het bloed van Christus, worden ze eerst ontdekt en benoemd. In alle eerlijkheid moet ook een keer gezegd kunnen worden waar het op staat. Nee, niet zoals dat vandaag in de maatschappij gebeurt: keihard, recht voor zijn raap, ongenadig, zodat een ander beschadigd wordt. Nee, in de g(G)eest van Christus. Dan zeggen we elkaar genadig (!) de waarheid. Dan kan het er scherp aan toe gaan, maar het is wel de Hefde die de toon bepaalt. De Catechismus noemt ook dat we naar vermogen de eer, de naam en het goede gerucht van onze naaste voorstaan en bevorderen. Een woord van waardering op zijn tijd. Een ander niet laten vallen. Het niet meteen aan de grote klok hangen als je in iemand teleurgesteld bent. De positieve opdracht van het negende gebod is dat we eikaars naam hooghouden en niet neerhalen.

Het negende gebod en Christus

We ronden de artikelen over het negende gebod af. Niemand komt zonder schuld onder dit gebod uit. Laat het ons uitdrijven tot Hem Die de wet volkomen heeft vervuld, inclusief het negende gebod. In Zijn mond is nooit leugen of bedrog gevonden. Integendeel! Op Zijn lippen is genade uitgestort. Ook voor ... leugenaars, roddelaars en valse getuigen die hun zonden inzien en belijden.

Bovendien heeft Christus de Heilige Geest verworven Die de Geest der waarheid heet. De Geest is even wars van de leugen als de Vader en de Zoon. En het is de Heilige Geest Die ook ons spreken vernieuwt. Zodat we met onze woorden onze naaste dienen en bovenal God verheerlijken. Dan gebruiken we onze tong waarvoor we hem gekregen hebben.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen