Apostolische Geloofsbelijdenis

GELOOFSLEER

Die geleden heeft onder Pontius Pilatus, is gekruisigd, gestorven en begraven, nedergedaald ter helle {Artikel 4, vervolg)

Onder Pontius Pilatus

Het Apostolicum noemt alleen het lijden van Christus onder Pontius Pilatus. Waarom krijgt juist dit lijden zo de aandacht? Waarom Pilatus wel genoemd en Kajafas bijvoorbeeld niet? Nu kun je zeggen dat wij hier eenvoudig met een historische aanwijzing te doen hebben. Zo b.v. de catechismus van Nic. Hemming (1560): 'Opdat wij zouden weten, wanneer, waar, onder welke regering Christus geleden heeft.' Op zich is zo'n historische verwijzing best heel waardevol. Ze geeft Christus een duidelijke plaats in de geschiedenis der mensheid: toen en toen en onder die en die stadhouder heeft Hij geleden. Luther gaat in zijn kleine Katechismus een wat andere richting. Hij denkt dat het lijden onder Pontius Pilatus met name wordt genoemd, omdat dan het lijden van Christus naar een hoogtepunt gaat. Het voorafgaande lijden is slechts begin en voorbereiding. Ook dat geeft goede zin. Zonder twijfel spitst het lijden van Christus gaandeweg toe. Toch moeten we ons afvragen, of er in dit verband niet meer valt te zeggen.

Ligt er misschien een diepere betekenis in dat lijden 'onder Pontius Pilatus'? We kunnen niet meer achterhalen wat de oorspronkelijke opstellers van het Apostolicum hier in gedachten hadden. Voor ons verstaan van dit artikel is dat ook niet nodig. We moeten deze geloofsuitspraak, evenals alle andere, namelijk in het licht van de Schrift houden en het dan invullen en uitvergroten. Wat uit de Schrift is genomen, moet vanuit de Schrift worden verstaan. Dan is er inderdaad meer te zeggen. God heeft Pontius Pilatus namelijk als de aardse rechter van Christus op een knooppunt in de heilsgeschiedenis gezet. Calvijn heeft het wel goed gezien dat het lijden van Christus onder Pilatus niet alleen betrekking heeft op het geloof van de geschiedenis, maar opdat we zouden weten dat Zijn dood met een veroordeling verbonden is (Cat. van Geneve). De veroordeling door een aardse rechter maakt een heel wezenlijk deel van Christus' lijden uit en is onmisbaar voor het heil van de Kerk. Laten we daar nog eens wat nader op ingaan en vooral ons oor te luisteren leggen bij Calvijn.

Christus' aardse rechter

Calvijn heeft in zijn Catechismus van Geneve uitgebreid aandacht gegeven aan het lijden van Christus onder Pilatus. Hij heeft de stadhouder in dit proces tegen Jezus van Nazareth niet op de eerste plaats als politiek hoofd maar als rechter willen zien. In zijn antwoord op de vraag om nader uitleg van de veroordeling door Pilatus komt dit duidelijk naar voren: 'Hij is gestorven om de straf te dragen die door ons verschuldigd was en op deze wijze ons daarvan te bevrijden. Daar wij allen echter, zondaren als wij zijn, aan het gericht van God vervallen waren, heeft Hij om het in onze plaats te ondergaan, voor het aangezicht van de aardse rechter willen staan en door zijn mond veroordeeld willen worden, opdat wij voor de hemelse rechtbank van God vrijgesproken zouden worden.' Het gaat bij Jezus van Nazareth dus met name om een rechtszaak, om een juridisch geding. De aardse rechter en de hemelse rechtbank van God worden door Calvijn daarbij met elkaar in relatie gebracht. Wat Pilatus op aarde uitspreekt, heeft op één of andere wijze namelijk grote gevolgen voor de rechtspraak in de hemel, is wezenlijk voor de plaatsbekleding door Christus. Ook onze Heidelbergse Catechismus legt in Zondag 15 dit verband: Christus is onder de wereldlijke rechter onschuldig veroordeeld om ons daarmee van het strenge oordeel van God, dat over ons gaan zou, te bevrijden.

De bijzondere plaats van Pilatus in de heilsgeschiedenis heeft te maken met wat we op grond van de Schrift van een wettige overheid belijden, namelijk dat ze dienares van God is. Ook Pilatus vertegenwoordigde een wettige overheid. De Heiland Zelf heeft dit erkend, want staande voor Pilatus zegt Hij tegen hem: Gij zoudt geen macht (d.i. bevoegdheid) hebben tegen Mij, indien het u niet van boven gegeven was' (Joh. 19:11). Pilatus heeft dus over Jezus een hem door God verleende macht of bevoegdheid. Zijn doen en laten in naam van de Romeinse overheid zal dan ook moeten worden belicht vanuit en getoetst aan de Schrift. Blijkbaar heeft zijn rechterlijke uitspraak grote gevolgen voor de zaligheid van Gods Kerk. Dat brengt ons op Gods raad.

Gods raad

Wanneer we letten op het proces dat Pilatus tegen de Heere Jezus voert, kijken we verbijsterd toe. Pilatus treedt het zo hoog geroemde Romeinse recht met voeten. Geen rechter kan zijn handen in onschuld wassen, die willens en wetend een onschuldige ter dood laat brengen om de gunst van het volk te krijgen. Pilatus betuigt namelijk publiekelijk de onschuld van Christus, maar veroordeelt Hem vervolgens tot de kruisdood. Goed beschouwd staat Pilatus hier model voor de natuurlijke mens, de mens zonder God. Van nature moet niemand Jezus ook al kan men langs Zijn onschuld niet heen. Dit vonnis is intussen een zwarte bladzijde in de geschiedenis, die nooit is wit te wassen. Calvijn zegt in zijn Catechismus over de veroordeling van de onschuldige Christus: "Het is goed op beide zaken te letten. Want de rechter geeft een getuigenis van Zijn onschuld, daarom, dat het uitgesproken zou zijn dat Hij niet om Zijn eigen misdaden geslagen werd, maar om de onze. Intussen wordt Hij toch door een uitspraak van dezelfde naar plechtig gebruik veroordeeld, opdat het openbaar zou worden dat Hij het vonnis dat wij verdienden als onze Borg onderging, om ons van de schuld te bevrijden."

Pilatus maakt van de rechtspraak tegen Jezus een schijnvertoning, een komedie, een aanfluiting, een misdaad, en begaat een juridische moord. Maar wat Pilatus doet, heeft wel een wonderlijke weerslag in de hemel. Achter Pilatus zien we een andere rechter oprijzen: e Rechter van hemel en aarde zelf, de heilige God! Pilatus moet de onschuld van Zijn heilig Offerlam openlijk betuigen, opdat Hij dit Lam kan gaan leiden naar de offerplaats. Zo was het van eeuwigheid in Zijn goddelijk hart om te doen. Door alle verdraaiing van het aardse recht heen handhaaft God Zijn goddelijk recht. Naar dit recht moet Christus wel sterven, want God heeft Hem, de Zondeloze, tot zonde gemaakt en de vloek, die op ons lag, op Hem gelegd. Dan blijft er maar één weg over: ie van het kruis. Het is door Gods bepaalde raad en voorkennis (Hand. 2 : 33), dat Christus is overgegeven. Ook Pilatus is in de raad van God opgenomen. De gemeente van na Pinksteren roept God aan en zegt: Want in der waarheid zijn vergaderd tegen Uw heilig Kind Jezus, Welken Gij gezalfd hebt, beiden Heródes en Pontius Pilatus, met de heidenen en de volken Israels; om te doen al wat Uw hand en Uw raad te voren bepaald had, dat geschieden zou" (Hand. 4 : 27, 28). Pilatus staat inderdaad op een knooppunt in de heilsgeschiedenis. God gebruikt de zonde van Pilatus zonder Zich daarmee te besmetten en werkt Zijn raad aangaande Christus uit. Dat maakt voor Pilatus de zonde er niet minder om, maar het opent wel een rijke bron van troost voor de Kerk: aar Heere liet Zich op aarde veroordelen voor haar, opdat zij in het hemelse gericht zou worden vrijgesproken. Zo kan zelfs een moordenaar aan het kruis nog het paradijs binnengaan...

P. Vermeer, Wilsum (D)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen