Ik ben gedoopt! (2)

DE BETEKENIS VAN DE HEILIGE DOOP

De doop als teken van Gods verbond

De Heilige Doop is het teken van Gods verbond. In het boek HandeUngen lezen we dat er onder de eerste christenen (uit de Joden) een verschil van mening ontstond over de vraag of heidenen ook besneden moeten worden. Er waren er die zeiden: Als u niet besneden wordt, op de manier van Mozes - dat is de wet - dan kunt u niet zalig worden' (Handelingen 15:1). Toen heeft de eerste christelijke synode (in Jeruzalem) besloten dat christenen uit de heidenen niet besneden hoeven te worden. Overigens laat Paulus later Timotheüs wel besnijden, om hem op die manier ook ingang te geven onder de Joden. In het boek Handelingen lezen we verder telkens over de Heilige Doop. Zo geven de apostelen gehoor aan de oproep die Christus in het zendingsbevel heeft gegeven. De doop is een besnijdenis, die niet met mensenhanden geschiedt (Kol. 2:11-12). Het gaat echter wel om hetzelfde verbond. Wie gedoopt wordt, die wordt daarmee door God geteld, als in Israël ingelijfd, om de naam van Sions kinderen te dragen.

Wie Moorden er gedoopt?

Het zijn allereerst volwassenen die gedoopt worden. Lukas noemt in Handelingen o.a. de namen van Cornelius, Lydia, de stokbewaarder van Filippi. De eerste doop in de christelijke gemeente was dus de volwassendoop. Mensen kwamen uit het Jodendom - en daarna ook uit het heidendom - tot geloof in de Heere Jezus Christus. En daarna werden ze gedoopt, als teken van Gods verbond en als een verzegeling van de beloften van God. Zo gebeurt het nog altijd, als iemand van buiten de gemeente tot geloof komt. Zo gaat het ook op het zendingsveld, als heidense stammen in aanraking komen met de God van Israël. Er staat echter in de teksten van Handelingen nog iets bij: 'Zij werden gedoopt en hun huis'. De kleine kinderen horen er ook bij. Als de vader en moeder van het gezin tot geloof komen, dan heeft dat gevolgen voor het hele gezin. De woorden 'en hun huis' hebben zelfs betrekking op de slaven. De bekering van de heer heeft ook gevolgen voor het personeel.

Voor de eerste christenen was de huisdoop en dus ook de kinderdoop, helemaal geen vreemd verschijnsel. Het was ook niet iets volstrekt nieuws. Vanuit het jodendom kende men de kinderbesnijdenis, maar ook de proselietendoop. Hierbij werden heidenen die tot de joodse godsdienst overkwamen, met hun gezin gedoopt. Dit heeft te maken met het bijbelse gegeven dat het gezin een eenheid is, ook als het gaat om de dienst van God. Het hoofd besluit voor het hele lichaam. Daarmee wordt niet gezegd dat als een vader of moeder tot levend geloof is gekomen, de kinderen vanzelfsprekend ook ware gelovigen zijn. We bedoelen ermee dat in dit huis de levende God wordt gediend. In dat licht moeten we ook de woorden uit 1 Korinthe 7:14 verstaan, dat de kinderen geheiligd zijn in een gelovige vader of moeder. Het is goed om dit gemeenschappelijke te bedenken, juist in een tijd als de onze, waarin het individualisme hoogtij viert.

Kinderdoop of volwassendoop?

Nu kunnen we ons echter niet zo makkelijk afmaken van het vraagstuk van kinderdoop en volwassendoop. Daar leven immers vragen over. Die vragen waren er in de vroeg-christelijke kerk al. Die vragen waren er ook in de tijd van de Reformatie, toen Luther de Dopersen tegenover zich vond. Diezelfde vragen zijn er vandaag nog. Is de kinderdoop de bijbelse doop of de volwassendoop? We kunnen natuurlijk nooit zeggen dat alleen de kinderdoop bijbels is. Er worden immers ook volwassenen gedoopt. De kerk is niet tegen volwassendoop. In die zin is het dilemma: inderdoop of volwassendoop een oneigenlijk dilemma. We moeten dieper doorvragen. Kent het Nieuwe Testament alleen de doop op geloof, zoals de tegenstanders van de kinderdoop zeggen? Wie dit zegt, moet toch een antwoord geven op de vraag wat die teksten betekenen dat mensen gedoopt worden én in huis. En die zal ook een antwoord moeten geven op de vraag wat Paulus in 1 Korinthe 7:14 bedoelt, als kinderen geheiligd zijn in een gelovige vader of moeder.

Het moeilijke van de discussie over kinderdoop en volwassendoop is, dat het niet in de eerste plaats gaat om de vraag, welke doop bijbels is. Zo wordt het wel vaak voorgesteld. Het gaat echter om onze visie op de inhoud van het sacrament van de Heilige Doop. Allereerst moeten we onszelf de vraag stellen, of we geloven dat Gods verbond in het Oude en Nieuwe Testament een eenheid vormt. Wie de kinderdoop afwijst, kan in de meeste gevallen ook weinig met het Oude Testament beginnen. Er is bijbels gezien alle recht om te zeggen dat in de kinderdoop de praktijk van het Oude Testament (van de huisbesnijdenis en van de kinderbesnijdenis) én de praktijk van de proselietendoop wordt doorgetrokken. Gods verbondsmatige handelen beperkt zich immers niet alleen tot Israël. In Abraham zullen alle geslachten van de aarde gezegend worden.

In de tweede plaats moeten we ons afvragen of de doop een teken is van de beloften van God of dat de Heilige Doop een teken is van mijn gelovige aanvaarding van het Woord van God.

Daartussen bestaat een groot verschil. In het eerste geval gaat de doop (en Gods verbond) van God uit, in het tweede geval is mijn geloof voorwaarde om de doop te kunnen ontvangen. Wie de kinderdoop afwijst, heeft daar redenen voor. Natuurlijk niet omdat men kleine kinderen de beloften van God zou willen onthouden, maar wel omdat de mens met zijn eigen keuze en wil centraal staat. Het gaat om onze geloofsbeslissing. Dat past heel goed in het denken van onze tijd, waarin mondigheid en zelfstandigheid de toon aangeven. In het bijbelse denken is onze keuze en wil echter altijd ondergeschikt aan de wil van God.

Gods verbond

Het gaat bij het vraagstuk van de Heilige Doop daarom ten diepste om de vraag, hoe wij Gods verbond zien. Gaat het om de beloften van God of gaat het allereerst om ons geloof in de beloften van God? Het gaat naar mijn overtuiging allereerst om de beloften van God. Of nog beter gezegd: om de belovende God. Zonder God kan er nooit sprake zijn van een verbond. De HEERE richt Zijn verbond eenzijdig op. Zonder de instemming van mensen. Dat is zo in het Oude én in het Nieuwe Testament! De HEERE is altijd de Eerste, , voordat wij naar God kunnen vragen. Niet mijn geloof, maar de beloften van God gaan voorop. En van die beloften van God is de Heilige Doop een teken en zegel. De HEERE is de Eerste. Dat wordt duidelijk bij de kinderdoop. Voordat wij naar God kunnen vragen, richt de HEERE Zijn verbond met ons op. Maar dat is eigenlijk ook zo, als volwassenen op latere leeftijd tot geloof en bekering komen. Daar gaan de beloften van God ook vooraf. Die worden beaamd, waarna het teken van de Heilige Doop wordt ontvangen. De doop is dus geen teken van ons geloof, maar van de beloften van God! Deze beloften van God hangen niet af van onze instemming, maar van God Zelf. Anders zouden bijvoorbeeld ook verstandelijk gehandicapten niet gedoopt kunnen worden. Zij kunnen immers zelf geen antwoord geven.

De doop van Johannes

De doop is dus niet afhankelijk van ons geloof. Wie de doop afhankelijk maakt van ons geloof, komt eigenlijk uit bij de doop van Johannes de Doper. Hij doopte de doop der bekering. Bekeert u, want het koninkrijk der hemelen is nabijgekomen (Mattheüs 3). In zijn boek stelt ds. A.J. Mensink dat er een groot verschil is tussen de doop van Johannes en de christelijke doop. Wellicht is dat iets te stellig. We lopen het gevaar dat we zo te weinig recht doen aan de heilshistorische betekenis van de doop van Johannes. Het staat alles immers in het teken van het komende koninkrijk van God. Dat vraagt om een beslissing. Daarnaast is er in ieder geval een verband tussen de doop van Johannes en de proselietendoop, zoals er ook een verband bestaat tussen de proselietendoop en de christelijke doop. Maar er is inderdaad een verschil: de doop van Johannes is de doop der bekering. Daar komen ze: soldaten, hoeren en tollenaren. Zelfs Farizeeërs, die huichelen dat ze ook zo boetvaardig zijn. Deze laatsten stuurt Johannes weg: adderengebroedsel! Hun bekering is niet 'echt'.

Het gaat bij de doop van Johannes dus om een geloofsbeslissing van mensen. Maar dat is niet de christelijke doop. Daarin gaat het om de beloften Gods, die in Christus ja en amen zijn. Als de ongedoopte volwassenen gedoopt worden, dan heeft dat ook gevolgen voor hun kinderen. God handelt verbondsmatig. Paulus ontmoet in Efeze mensen, die alleen weten van de doop van Johannes (Handelingen 19). Hij vraagt aan hen: Hebt gij de Heilige Geest ontvangen, toen gij geloofd hebt? Maar die mensen weten niet eens dat er een Heilige Geest is. Ze hebben alleen de doop van Johannes ontvangen. Ze weten wel dat ze hun oude leven niet kunnen voortzetten. Daar gaan ze voor. Maar Christus kennen ze niet. Daarom worden ze alsnog gedoopt (vers 5). Het is het enige bijbelse voorbeeld van een overdoop. Ze waren nog niet gedoopt in de Naam van de Vader, en van de Zoon en van de Heilige Geest. Daarom kunnen we denk ik met ds. Mensink de stelling verdedigen dat tegenstanders van de kinderdoop in feite uitkomen bij de doop van Johannes de Doper. Daar staat onze beslissing centraal. Het gaat er echter om, dat we hier bij uitkomen: dat Christus de Eerste is. Zijn beslissing gaat aan mijn beslissing vooraf. Zijn belofte gaat aan mijn geloof vooraf. Als de Heilige Doop een nieuw begin is, 'het bad van de wedergeboorte', dan kan mijn keuze niet voorop staan. Die volgt op de keuze van God. Als een gelovig antwoord op de beloften van God, die in Christus ja en amen zijn.

AJ. Kunz, Groot-Ammers

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen