Catechese - een bouwsteen!

PASTORAAT

Een dringende oproep

'Kennis, het verwerven van basiskennis, dient in ere hersteld te worden, te beginnen met de kinderen. Dat kan echter alleen als kennis van meet af aan op het hart van de catechisant gericht is. In het hart wonen verstand, wil en gevoel samen. De Heidelbergse Catechismus verbindt in Zondag 7 de kennis in het geloof met het vertrouwen. Geloven is niet alleen weten, maar ook vertrouwen. Maar als geloven vertrouwen is, dan blijkt dat geloven ook weten is. Geen kennis zonder vertrouwen, maar ook geen vertrouwen zonder kennis. Verstand, wil en gevoel dienen als een drievoudig snoer in de catechese onafscheidelijk samen verbonden te zijn. (-) Ik pleit voor bijbelse vernieuwing, waarin de kennis, ook cognitieve basiskennis als relationele kennis de plaats krijgt, die haar toekomt. (-) Mij staat een door de kerk georganiseerde catechese voor ogen, die begint in de kinderjaren, waarvan basiskennis van de inhoud van de Bijbel en de daaruit voortvloeiende geloofsleer van de kerk, verwoord in het Apostolicum, de Decaloog en het Onze Vader in ere hersteld worden. Van meet af aan betrokken op de leef-en belevingswereld van de kinderen en jongeren. Laat kinderen van tien jaar deze stukken uit het hoofd en het hart leren'(Verboom, 181/182).

Geen zwerfsteen, maar bouwsteen!

Het bovenstaande citaat heb ik ontleend aan het afscheidscollege, getiteld Een voet te hoog? Catechese en kennis in de twintigste eeuw, dat prof. Verboom gehouden heeft bij de afronding van zijn taken in Leiden. Dit college is opgenomen in een vriendenboek, getiteld Wim Verboom. Ambassadeur van de catechese, dat hem op die dag is aangeboden. In deze bundel zijn een aantal opstellen opgenomen die inzicht geven in de actuele stand van zaken in de bezinning op de catechese, benoemt de knelpunten die in de gemeenten ervaren worden en komt op grond van een intensieve doordenking tot concrete aanbevelingen. Het boek geeft aan dat broeder Verboom 'getrouwd is met de catechese' (7). Dat hij heel veel werk verzet heeft om duidelijk te maken dat de catechese geen zwerfsteen, maar een bouwsteen moet zijn.

N. Belo geeft in zijn bijdrage een negental punten die van belang zijn om het zover te krijgen. O.a. - vrijblijvendheid in de catechese moet bestreden worden - fijn dat de jongeren komen, maar er zal duidelijk gemaakt moeten worden dat de gemeente zonder hen niet kan;

- catechese zal zo ingericht moeten worden dat jongeren dit als relevant ervaren voor hun staan in de samenleving;

- opvoeders moeten geholpen worden inhoud te geven aan de christelijke opvoeding. Dan is er kennis nodig (zie het citaat).

Bevindelijke catechese

'Leren kan alleen binnen een klimaat van oprechte aandacht en Hefde. Daarom verwijst Verboom telkens weer op het belang van het inschakelen van gemeenteleden, het uitnodigen van ouderlingen en diakenen in catechesebijeenkomsten. (-) Waar niet samen geleerd wordt, stokt de geloofscommunicatie en komt uiteindelijk ook de toekomst van een christelijke geloofsgemeenschap in gevaar. Het verbond bepaalt zowel de inhoud als methode, het wat en het hoe van het leren. Uiteindelijk komt het aan op het leren luisteren met het hart' (De Roest, 74).

De term bevindelijke catechese is afkomstig van Verboom. Dat heeft hij meegekregen van huis uit. Het bevindelijke zit hem vooral in de verwevenheid van leer en leven, in het geheiligd zijn van het gehele bestaan door het Woord en de Geest van God. De zegen daarvan legt in het pleidooi voor bevindelijke catechese een hartelijke gunning. Verboom is er heilig van overtuigd dat wat hem zelf tot zegen was, ook anderen (velen!) tot zegen zal zijn. Deze zorg kent twee fronten, die beide een eigen motief vormen voor het pleidooi voor bevindelijke catechese.

Het ene front is de catechese die 'bevindelijk' heet te zijn, maar het niet is. Verboom doelt hier op catechese in de huidige reformatorische kring, waarbij men scheidt wat God samengevoegd heeft: kennen en vertrouwen. (-) Het andere front wordt gevormd door de catechetische crisis in veel gemeenten. Niet alleen zijn de aantallen catechisanten drastisch geslonken, ook is het aantal gedoopte jongeren dat afhaakt onrustbarend groot geworden. Ook in de catechese is het thema 'de boodschap en de kloof' niet vreemd. Verboom ves­ tigt met name de aandacht op de verwoestende, relativerende invloed van het postmoderne klimaat. Maar is deze bedreiging niet om te buigen tot een uitdaging? Biedt juist het postmoderne klimaat geen kansen voor de catechese, mits zij bevindelijke catechese wordt? (Mensink, 95/97).

A.J. Mensink geeft een bijbels voorbeeld van bevindelijke catechese. Psalm 78:1-8

- de vaders die de roeping hebben om het aankomende geslacht te onderwijzen.

Het gezin staat principieel vooral in de trits gezin - kerk - school; - de inhoud van de geloofsoverdracht wordt omschreven als 'de daden des Heeren';

- het doel van deze overdracht in een 'opdat' (7-8). Hier wordt bevinding in de breedste zin van het woord verwoord met de werkwoorden 'weten', 'hopen', 'geboden bewaren'. Kennen en vertrouwen raken vervlochten in een leven van 'vreze des Heeren.'

Bevindelijke catechese heeft zeer oude papieren - maar om Christus' wil heeft zij ook toekomst, dwars door alle tijden en culturen heen!

Aanzet tot verdere bezinning

Ik heb met veel belangstelling het boek gelezen, met uitroeptekens en vraagtekens. Het is voor jezelf van belang om te zien wat er allemaal op het terrein van de catechese ondernomen is. Verboom geeft daarvan in zijn afscheidscollege, met de spits op het middenveld van de Nederlandse Hervormde Kerk, een overzicht van de twintigste eeuw; hij onderscheidt vier fasen: een schoolklas in de kerk; een werkplaats in geloofsonderricht; een zoekplaats naar heil; een ruimte voor spiritualiteit. In de afronding roept Verboom de synode van de Protestantse Kerk in Nederland toe: het roer moet om. Hoe dan? Zie citaat begin artikel.

Laat deze studie onderwerp van bespreking en bezinning zijn in de kerkenraad, de classis en de synode. Dat geldt voor alle kerkverbanden, zodat we samen ons bezinnen op het werk van de catecheet. De catechese mag geen eenzaam avontuur zijn, geen zwerfsteen, maar een bouwsteen. De Heere wil dit werk ook zegenen; Hij roept juist ook jongeren: Geef Mij je hart!

Ter overweging en bemoediging

Toen Spurgeon een keer thuiskwam van een preekbeurt, vroeg zijn vrouw: 'Hoeveel mensen zijn er tot geloof gekomen? ' 'Tweeëneenhalf, 'zei Spurgeon. 'Wat bedoel je daarmee? ' vroeg zijn vrouw. 'Bedoel je: twee volwassenen en een kind? ' 'Neen', antwoordde Spurgeon, 'ik bedoel twee kinderen en één volwassene. Want een volwassene heeft de helft van zijn leven al achter de rug. Een kind heeft het hele leven nog voor zich.' (115).

I.A.Kole, Berkenwoude

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen