Van het Gebed.

Hij zal Mij aanroepen, en Ik zal hem verhooren; in de benauwdheid zal Ik bij hem zijn. Ik zal er liera uittrekken, en zal hem verheerlijken. Ps. 91 : 15.

Het laatste stuk van den Catechismus, waartoe we met de vijf en veertigste Zondagsafdeeling genaderd zijn, is bij de 'toelichting van den Heidelberger dusver schier altoos stiefmoederlijk bedeeld. Zelfs Voetius, van wien men het anders en beter mocht verwacht hebben, deed de zaak van het Gebed in 70 duodecimo bladzijdjens af. Dit lag stellig niet aan de mindere aantrekkelijkheid van het onderwerp, want wie kan aan het Gebed toekomen, of de geestelijke warmte, die hem tegenstraalt, doet reeds van verre weldadig aan. Neen, de oorzaak school elders, en het heeft zijn nut, hierop iets meer opzettelijk de aandacht te vestigen.

Bij de toelichting van den Heidelberger, 'tzij in de predicatie, 't zij in geschrifte, komt het in de eerste plaats aan op de siofie, op den inhotid, op het onderwerp dat u ter overdenking en ter verklaring wordt aangeboden. Nu was die stofife, die inhoud bij de twee eerste deelen van den Catechismus, bij het Geloof zo: yvi(^ als bij het Gebod, telkens nieuw en bepaald. Elk der twaalf artikelfn van het Geloof haadelde van een Goddelijk mysterie, en riep u op, om u met dit mysterie in al zijn rijkdom, maar ook met dit geloofsgeheimenis uitsluitend, en in al zijn bepaaldheid, bezig te houden. Zoo was bij de toelichting van het Geloof elk artikel nieuw, en voor elke Zondagsafdeeling de inhoud vanzelf aangewezen. En evenzDO stond het met het Gebod, Gelijk het Geloove in een twaalftal artikelen, zoo viel de Wet des Heeren in een tiental geboden uiteen, en elk dier geboden bepaalde uv/ aandacht bij een eigen stcfïf; bij een inhoud die nieuw was; en alzoo bij eenonderwerp, dat uitsluitend bij dit gebod ter sprake kwam. Zeer zeker waren er bij het Gebod, zoo wel als bij het Geloove overgangen, lag mysterie in mysterie, en gebod in gebod geschakeld, en kon er nergens van een jndeeling als in loketten sprake zijn. Maar toch, ook al vormt de pols den overgang van uw arm tot uw hand, nochtans ligt arm en hand zeer duidelijk voor uw oog onderscheiden, en zoo was het ook hier. De overgangen vormden telkens het organisch, levend verband, maar strekten tevens, om u duidelijk te doen gevoelen, dat ge uit het ééne mysterie in het andere, en uit een voorafgaand gebod in een volgend waart overgekomen. Vandaar dat de toelichting van den Heidelberger dusver nooit verlegen was in de keuze van stof en onderwerp. Ge wist terstond en van zelf, wat de inhoud was óf van het mysterie óf van het gebod, dat u ter verklaring en toelichting was voorgelegd.

Juist dit echter is bij het Gebed zoo geheel anders. Hier toch is in letterlijken zin niet één onderwerp nieuw. Elke bede bepaalt u bij een stofife, bij een inhoud, bij een onderwerp, dat reeds in de voorafgaande Zondagsafdeelingen breedvoerig ter sprake kwam, en waarvan de volledige toelichting reeds gegeven werd. Zelfs van den aanhef is dit waar. Over den aanroep: „Onze Vader die in de hemelen zijl" is alles wat dezen grond onzes geloofs raakt, reeds principieel uiteengezet bij het eerste geloofsartikel: „Ik geloot in God den Vader", en nader bij Vraag 33 : „Waarom is hij Gods eengeboren Zone genaamd, zoo wij toch ook Gods kinderen zijn." En neg sterker gaat dit door, zoo ge let op de onderscheidene beden. Van 's Heeren naam en hoe die naam te heiligen zij, is gehandeld bij het derde Gebod. Van 's Heeren Koninkrijk dat komen moet, bij de belijdenis van Jezus als. onzen Koning en het Hoofd zijner Kerk. Van het doen van den wille Gods bij de goede werken, die der Wet Gods in allen deele gelijkmatig moeten wezen. Van het dagelijksch brood in het schoone stuk van Gods Voorzienigheid. Van het schuldvergeven bij het artikel van de „Vergeving der zonde." Van de verzoeking bij de nederdaling ter helle. Van de verlossing van den Booze bij den naam des Heeren, waar het heet: „en ons van alle geweld des duivels verlost heeft." Terwijl de iofverheffing aan het slot van het Onze Vader, dat Godes is „het Koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid" niet één bestanddeel bevat, dat niet reeds én bij de geloofsartikelen omtrent God den Vader, én bij die omtrent God den Zone, breedvoerig ter sprake kwam.

En dit nu baart metterdaad ongelegenheid, en brengt het gevaar met zich, dat wie over het Gebed predikt of het toelicht, in doeliooze herhaling valle. Van de Catechismusprediking is het dan ook bekend, hoe ze bijna in den regel op die klip gestooten is. „Vergeef ons onze schulden" noopte om nogmaals geheel het mysterie der verzoening uiteen te zetten, gelijk het bij de sóste vraag, van de Vergeving der zonde reeds uiteengezet was. Én op die wijs ging het met bijna alle de geledingen van het gebed. Dit nu kon in zooverre geen kwaad, als het altoos zijn nut had, nogmaals deze kern van onze Christelijke Belijdenis voor de gemeente toe te lichten; maar het was en bleef dan toch herhaling; en natuurlijk kon die matte herhaling nooit in de bedoeling gelegen hebben van wie den Catechismus opstelden en in de kerken invoerden. Zulk een loutere herhaling kon nooit geven wat de behandeling van het Gebed eischte. En waar nu de prediking aldus veelszins in herhaling verliep, lag het omgekeerd voor de hand, dat de schriftelijke toelichting zulk een herhaling afsneed. Men kon toch bezwaarlijk nog eens drukken laten, wat reeds gedrukt was. En hieraan schrijven we het dan ook toe, dat de schriftelijke toelichting van het Gebed in den regel zoo schraal en mager is uitgevallen. Tweemaal hetzelfde zeggen wilde men niet. En toch, de stofife was nu eenmaal een reeds behandelde. Er ligt dus in deze stiefmoederlijke bedeeling van het Gebed noch iets vreemds, noch iets onnatuurlijks. Schraalheid was hier uit den aard der zaak te verwachten.

Dit wordt niet gezegd, alsof deze mondelinge en schriftelijke verklaarders van het Gebed koel, nuchter en onverschillig tegenover de aangrijpende en indrukwekkende macht van het Gebedsmysterie hadden gestaan. Integendeel, ook onder hen waren bidders, wier gloed en innigheid van gebed ge allicht benijd zoudt hebben. Zoo lang ze dan ook c"^r het Gebed in het gemeen handelden, was de uiting hunner gedachten ganschelijk niet zoo pover. Bijna allen lieten aan de behandeling van het Onze Vader een bespreking over de gebeden als zoodanig voorafgaan, en wijl ze hier een nieuw en bezielend onderwerp bespraken, was hun toelichting meestal zaakrijk en boeiend. Maar anders werd dit, zoodra ze aan het Onze Vader zelf toegekomen waren. Dan toch werd gemeenlijk meer op den inhoud der beden, dan op het feit, dat elke bede een gebed was, ^e aandacht gevestigd. Zoo raakte men uit den gebedstoon uit. Het werd een nuchtere uitlegging van een stuk mysterie of een stuk gebod. En zoo kon het niet anders, of de eigenlijke beteekenis van dit laatste deel van den Catechismus moest teloor gaan.

Stellig nu was dit niet goed, ook al aarzelen we er iemand een verwijt van te maken. Alle gebed is mystiek. Met dat ge uw knieën voor uw God buigt, gaat al wat voorwerpelijk was, voor u in het onderwerpelijke over. Uit de wereld om u heen, trekt ge u terug in de wereld van uw hart, om eerst uit die verborgene wereld daarbinnen, uw ziel op te hefifen tot uwen Vader, die in de hemelen is. Maar juist daarom heeft het redeneerende verstand bij het warme en innige gebed zoo weinig in te brengen. Met alle redeneering breidt ge u breed in de oppervlakte uit, en wat uw gebed 'yMiX wil is, , .om rit die oppervlakte in de diepte af te dalen, en uit die breedte u terug en saam te trekken in de bepaaldheid, de kleinheid en de omslotenheid van uw eigen wezen. Gebed en redeneering staan daarom bijna als twee polen tegenover elkander. Niet alsof er ook in het gebed geen orde, geen gedachte, geen heilige logica ware; maar in de zielroerende smeeking komt die orde, die volheid en warmfe van gedachte, die klemmende heilige logica niet op uit uw verstandelijke onderstellingen, noch uit uw rijke begripswereld, noch uit de wet van uw denken, maar uit het gebedsleven, uit de diepte des gemoeds, uit den drang des Geestes zelven. Vandaar dat lange redeneerende gebeden zoo afmatten, en alle gebedsstemming in u dooden. En hiermee nu hangt het saam, dat een uitlegging van het Onze Vader, die, wijl ze uitlegging is, altoos redeneering moet zijn, zoo ligt gevaar loopt zich te ver van den gebedstoon te verwijderen en zichtezeer van den geest der genade en der gebeden te vervreemden. Meesterlijk is het dan ook van den Heidelberger begrepen, dat hij elke bede in den vorm van een gebed verklaart. Er staat niets voor elke bede dan: Dat is, en dan volgt de bede omgezet in een breeder smeeking. „Uw Koninkrijk kome. Dat is: Regeer ons alzoo door uw Wowd en uwen Geest enz." En zoo gaat het bij alle beden door, Oiigelocflijk zou dan ook de predicatie, en niet minder de toelichting, gewonnen hebben, zoo men er steeds in geslaagd ware, zich nauwer aan dezen gebedstoon van den Catechismus aan te sluiten. En juist wijl dit zoo uiterst moeilijk was, en zoo bijna ganschelijk niet gelukt is, heeft de gemeente Gods schade geleden, en is ze deze eeuwen lang veel beter in het Geloof onderwezen, en in het Gebod vastgezet, dan ingeleid in het Gebed.

Vraagt ge nu, op welk standpunt ge u dan te plaatsen hebt, om de toelichting van het Gebed tot haar recht te laten komen, dan is vóór alle dingen noodig, dat ge u een juist inzicht vormt in de verhouding tusschen het Gebod, het Geloof ca het Gebed, d.i. tusschen drie stukken, die niet slechts toevallig aaneen worden geregen, om in hun samenhang een Catechismus te vormen, maar die in noodzakelijke betrekking tot elkander staan en saam de zaak zelve der religie uitmaken. Immers het C^^^^ is niets anders dan de openbaring van Gods wil en ordinantieoveruw persoon, over al wat ge het uwe noemt en over al uw levenskrachten. Gods Gebod stelt u een doel, en om dat doel te bereiken een weg, en om op dien weg te vorderen een regel. Het wil dat ge leven, met de spanning van al uw krachten en vermogens, in hoogeren zin leven zult; maar tegelijk dat elke uiting van dat leven daardoor de hoogste volkomenheid zal bezitten; dat het in alles, tot in het geringste en schijnbaar onbeduidendste toe, algeheellijk conform zal zijn aan het door God in zijn wil afgeteekend bestek. Daarom Is het Gebod zoo goed en zoo heilig. Dieper bezien zit in het Gebod reeds alles in. Het Gebod vormt tot het kindschap. Het Gebod is de liefde zelve, wijl, waar het Gebod gerealiseerd is, niets dan liefde alles saam verbindt. En het Gebod is tevens de heerlijkheid, want waar Gods Gebod geen stuiting meer ondervindt, is de zaligheid volkomen. Dit is het dan ook, waarom de Psalmist in de bewondering van het Gebod zoo eindeloos kon uitjubelen. Psalm 119 is niets dan de toekenning aan het Gebod van de eere, die er metterdaad aan toekomt.

Toch komt nu naast dit Gebod in onze Christelijke religie het < P^/w/te staan, niet om het Gebod te vergoelijken, en er iets op af te dingen, of er voor in plaats te schuiven, maar om het verbroken rapport tusschen onze ziel en dat Gebod te herstellen. Immers, hoe hoog ook het Gebod sta en tot wat heerlijkheid het ook ons optrekke, op ons als zondaren heeft het zonder meer een tegenovergestelde uitwerking. Het licht is heerlijk als uw oog kerngezond is, maar zóó werd uw oog niet krank, of datzelfde licht wordt u voor den blik uwer oogen een pijniging, en ge sluit vanzelf de oogleden voor dat sterke licht, en ontvlucht het in de duisterheid. En zoo ook staan we er met het Gebod aan toe. Ons doet het Gebod zeer aan het zielsoog. Zooals ons zielsoog thans is, kunnen we den glans en den gloed van dat licht der Wet niet verdragen. En daarom is het volkomen natuurlijk, dat elk zondaar Gods Wet ontvlucht, van Gods Gebod pijn heeft, en eerst tot ruste komt, als hij aan Gods Wet ontkomen is en schuilt en schuilen kan in de donkerheid der wetteloosheid. Dit is geen opzette­ lijke slechtheid, maar een gansch natuurlijke reactie. Wie voor het Gebod zonder het Geloove staat, moet daartoe komen. De pijn, die zijn zielsoog van Gods Wet ondervindt, dwingt er hem toe.

En daarom is het zoo uitnemende genade, dat God ons, zondaren, niet in den verblindenden glans van zijn Gebod liet staan, maar er het scherm van het Geloove voorschuift. Eerst dit Geloove toch maakt dat ge in den glans van dat Gebod kunt stand houden. Zonder dat Geloove zengt het Gebod u; eerst als dat Geloove er tusschen in komt, begint het u te koesteren. Ge kunt niet zóó, met het bloote oog, in de zon zien, en wie zegt het te kunnen, kwelt zich en heeft er geen genot van. Maar neemt ge een sterk gekleurd glas van donkere tint, en staart ge door dat glas de zon in het aangezicht, dan kunt ge den glans niet alleen uithouden, maar vertoont de zon zich tevens in haar majesteit aan uw oog. Als des morgens en des avonds de gepluimde wolken aan de kim den zonneglans breken en toch doorschijnen laten, verrukt het purper aan den horizont u door zijn goddelijk schoon. En zoo nu ook is het hier. Het mysterie des Geloofs verzoent u met de Wet des Heeren, maakt dat ge den glans der Wet dragen kunt, en gunt u een bezielenden blik in haar goddelijke schoonheid. Zoo is het Geloove op het Gebod ss.iagAegA. De twaalf artikelen hooren bij de Tien Geboden van Gods Wet. En eens, als alle vrucht van Golgotha zal zijn ingeoogst; en de sombere historie van de zonde voor altoos tot het verleden zal behooren; en het Koninkrijk aan God en den Vader zal zijn overgegeven; dan zal eeuwiglijk noch in noch om Gods kinderen een andere heerlijkheid schitteren, dan die uit het Gebod, dat is uit de goddelijke ordinantje in hen weerschijnt. Zijn grondslag blijft eeuwiglijk op de bergen zijner heiligheid. Het Evangelie is altoos om de Wet, want die Wet is zelve niets anders dan het Eeuwige Wezen in zijn wilsuiting.

Maar hooren zoo Gebod en Geloove bij elkander, en gaan beide daarom steeds in eiken goeden Catechismus voorop, toch is daarmee de^ religie nog onvolkomen; en in werking geraakt de eigenlijke religie eerst als Gebod en Geloove in actie treden door het Gebed. Het Gebod is de wilsuiting van het Eeuwige Wezen, die uit Hem tot en over ons komt. Daar worden we klein en stil, en als zondaren roerloos en machteloos onder. Religie is altoos innige liefdesgemeenschap van uw ziel met het Eeuwige Wezen, en het Gebod werpt u als zondaar veeleer van uw God terug. Vandaar dat het Gebod, dat toch eigenlijk het hoogste is, op ieder raensch, die zondaar is, niet religieus, maar onvroom inwerkt. Zonder meer maakt een Wet, die van zich zelve heilig en goed is, den zondaar niet goed, maar slecht; niet zalig, maar rampzalig; niet rijk, maar ellendig. En al is het nu dat het Geloove die pijn der ellende stilt, met die Wet verzoent, en die Wet door haar getemperden glans weer bekoring voor ons doet krijgen, toch brengt het Geloove op zichzelf niet verder dan tot belijden, d.i, tot een erkentenis dat al deze rijkdom van

genade in Gods belofte inligt; inligt ook voor mij.

Ook met het Geloove treedt dus de religie nog niet in werking. Vrucht van het Geloove is de rechtvaardigmaking. Alzoo een anders staan voor God. Een voor eeuwig toegedekt zijn van het schuldig verleden en van den zondigen oorsprong. Een verzoend vooröod verschijnen, ook waar de inwonende zonde nog woelt en kwelt. Een inzien in de eeuwige toekomst met vaste hope, in heiligen vrede, kinderlijk in het toeverzicht op zijn God.

Zoo st at ge daar dan. Maar voor de religie komt het er nu op aan, niet dat ge roerloos zoo staan blijft, maar dat ge, nu alzoo voor uw God staande, de gemeen schap met dien God tot een werkelijkheid maakt. Dat er een leven, een saamlcvennet dien God in uw hart geboren worde. En dat hetgeen alzoo lijdelijk door u aanvaard werd en beleden, nu ook actief in u verin wendigd worde en als geestelijke realiteit door u worde gesmaakt. Het is niet genoeg, dat ge als een der raderen aan het groote geetelijke raderwerk voor Gods glorie zijt ingevoegd, maar het is eisch, dat ook het rad uws leven, s in de machtige, goddelijke beweging van het Koninkrijk des Heeren worde opgenomen. Het moet niet buiten u blijven liggen, als schoon voor uw aanschouwing, maar ook tintelen en trillen in uw eigen hart. De adem des Heeren moet levenwekkend door uw eigen ziel trekken. Wat het is, dat de Heilige Geest in het hart van Gods kinderen inwoont, moet ten leste met klare, heldere bewustheid door uzelven worden verstaan. En uit dien hoofde nu komt bij het Gebod en het Geloove als derde stuk der reiigie het Gebed bij. In hoogeren zin kan toch alleen hij bidden, die gelooft, en zóó gelooft, dat zijn geloove wortelt in den eerbied voor het Gebod. Wat anderen doen als ze bidden, heeft wel in zekeren zin den vorm van het gebed, maar het mist toch het volle wezen er van. Het is hun een werk der gewoonte, het is hun een zoeken van hulpe in den nood, maar niet het teedere, innige uitgaan van de ziel naar de gemeenschap met den verzoenden Beschikker over hun lot en aanzijn. Maar ligt het diep ontzag voor het Gebod op den bodem van uw hart, en wortelt in dat diep ontzag een uit God gewerkt Geioove, waardoor ge u verzoend, gerechtvaardigd en Gods kind weet, dan ja, is het Gebed, en we voegen er bij, het Gebed alleen, de eigenlijke daad der religie, waarvan alle goede werken slechts uitvloeiselen en alschijnselen zijn. In het Gebed is het kind van God niet meer lijdelijk, maar komt het tot levensuiting. Al wat voorafging, doelde op oefening van gemeenschap met het Eeuwige Wezen, en nu, zie, in het waarachtige gebed, dat bidden heeten mag, komt op wondere wijze die heilige gemeenschap tot stand. Zoodra het tot waaracntig gebed mag komen, is er met maai* voorbereiding voor religie, maar straalt die reiigie feitelijk haar glans uit, en doet ze haar werking, omdat ze ontwaakt is tot zelfbesef. Eigenlijk is ze dan reeds buiten de wereld en boven deze wereld verheven. Het echte bidden is een verkeeren in de hemelen. Een opge heven zijn der ziel tot den God der goden. Hooger kan de religie dus niet. In het gebed schittert de religie op de toppen der bergen van Gods heiligheid. En daarom gaat het dan uit het gebed weer naar omlaag, weer het leven in. Altoos op en neer. Uit de diepte in de smeeking, en van de hoogte der gebeden weer naar de vlakte onzer dagelijksche worsteling, om uit die vlakte weer tot de hoogte der gebeden op te klimmen. Maar hetzij het gebed achter ons ligge, en we uit de kracht der gebeden leven; hetzij we uit onze machteloosheid ons uitstrekken naar ds kracht, die alleen het gebed ons hergeven kan, altoos is en blijft het Gebed het middelpunt waarin alle kracht der religie zich sa^mtrekt, en vanwaar ze weer uitstraalt in en door ons leven.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen