Verschil van kijk.

Amsterdam, 20 Sept. 1895.

De Heraut is geen wetenschappelijk weekblad, maar een weekblad voor hetbreedere Gereformeerde publiek.

Dit belet ons gedurig in onze kolommen ter sprake te brengen, wat ons anders allicht een korter of langer woord ontlokken zou.

De nieuwe druk b. v. die van Prof. Noordtzy's Plebreeuwsche Spraakkunst verscheen, is voor geen recensie in een populair blad vacuaar, en we moeten er ons daarom toe bepalen, dat we den geachten schrijver geluk wenschen met den goeden opgang van dit handboek, dat stellig niet één der zwakste middelen was, om den lust voor de studie van het Hebreeuwschj^weer aan te wakkeren.

Eu evenzoo staat dit karakter van ons blad in den weg aan het leveren van een tegenbetoog tegen de reeks van bedenkingen door Ds. F. M. ten Hoor, van Franeker, tegen den inhoud van Dr. Kuypers Encyclopacdie te berde gebracht.

Zulk tegenbetoog zou niet alleen veel te breed moeten uitvallen, en te zeer op details moeten ingaan, om voor ons publiek leesbaar te zijn, maar bovendien, op enkele punten na, veel te diep in het v/etenschappelijke der quaestie moeten indringen, om te passen in het kader van ons blad.

Toch willen onze lezers ons wel vergunnen er iets van te zeggen.

En dan zij allereerst aan Ds. Ten Hoor een woord van dank geboden voor de ongemeene inspanning, die hij zich voor deze critiek getroost heeft, en voor den oprechten toeleg die telkens uitkomt, om naar zijn beste weten billijk in zijn oordeel te zijn.

Op een critiek als hier geleverd is. rust geen enkele blaam. De recensent blijft bij het zakelijke en verliest zich geen oogenblik in personaliteit.

Minder daarentegen zijn we van de vruchtbaarheid van zijn critiek overtuigd; en dat uit drie oorzaken, die het ons vergund zij hier kortelijk aan te stippen.

De eerste is deze, dat de geachte schrijver zijn critiek met het oog op een bijkomstig vraagstuk gaf.

Niet dat hij dit bedektelijk deed.

In het miijst niet. De titel zelf van zijn zeldzaam uitvoerig opstel heet: Kerkelijke of universitaire opleiding. Hij komt er alzoo zelf onbewimpeld voor uit, dat hij deze Encyclopacdie uitsluitend met het oog op dit probleem bezag.

Dit nu moest wel aan doeltrefTende recensie in den weg staan. Zulk een Encyclopaedic, die naar het oordeel van haar jongsten Duitschen recensent in breedte en diepte van opvatting al haar voorgangsters overtreft, kan niet naar recht beoordeeld worden dan uit een standpunt, van waar men het geheel overziet, en de waarde of onwaarde van het werk voor de ontwikkeling der Encyclaopaedische wetenschap afweegt.

Hier daarentegen zijn slechts de consequentiën voor een practisch stuk doel van de bespreking geweest, en is alzoo van een recensie in algemeenen zin geen sprake.

Een wijze van doen, die daarom vooral captie op zich geeft, omdat het gezichtspunt door den geachten schrijver gekozen beheerscht wordt door een belang dat op dit oogenblik veler harten verdeelt.

Kerkelijke of tmiversitaire opleiding is voor hem geen theoretische vraag, maar een vraag van actueele kerkelijke polemiek, die an meet af voor hem in semiaaristischen eest was uitgemaakt.

Ook al neemt men dus met ons aan, dat de geac'itc recensent f\'docide steeds billijk in zijn oordeel te zijn, toch gevoelt men dat het menschelijke kracht te boven gaat, om waar men zelf op die wijs van een wetenschappelijke quaestie een geding maakt en zelf in dit geding partij is, steeds dit beoogde doel te treffen.

Een tweede oorzaak ligt, zoo we ons niet vergissen, in zekere verwarring tusschen hetgeen begrip en hetgeen voorstelling is.

In de Encyclopaedic, die het hier gold, is opzettelijk en doorloopend de poging gewaagd, om een onderwerp, hetwelk zoo afgetrokken is, dat, wordt het enkel naar den eisch der begrippen behandeld, u door dorheid afmat, daardoor te verlevendigen, te bezielen, en aantrekkelijk te maken, dat het kracht zocht in de magie der voorstelling.

Dit nu ontneemt natuurlijk aan een recensent in het minst niet het recht, om na te gaan, of deze voorstellitig uitkomt, zoo men de tegenproef naar den eisch der begrippen neemt.

Maar wel is het contrabande, als men zinsneden en uitdrukkingen, die tot de voorstelling behooren, voor draagsters van begrippen aanziet, en nu voorts op de deelen dier voorstelling critiek oefent, als had ook de schrijver van het werk ze als draagsters van begrippen bedoeld.

Maar bovenal leggen we nadruk op de derde oorzaak, die hierin gelegen is, dat de geachte recensent, om het nu kort uit te drukken, schier allerwegen van nominalistische grondstellingen uitgaat, terwijl omgekeerd de bedoelde Encyclopaedic, soms misschien ietwat onevenredig zelfs, op de realistische grondstellingen nadruk legt.

Dit wordt niet gezegd, als betwistten we Ds. Ten Hoor het recht, om dit o.i. geheel onhoudbare standpunt in te nemen. De geesten laten zich n-s» , 'i^iu.

Maar wel va^ lliaisich vaststaande, hier uitges"-. onkontwikkeling in de ' k; n en verk^'"'-'"') ^'^ '^^'^ name in onze GeretGvmeerde kerken, de nominalistische paden met voorbedachten rade meed, en dat het uit dien hoofde niet wel aangaat, de ofRcieele geschriften der kerk nominalistisch te willen verklaren.

Maar ook al nam men aan, dat dit, met het oog op de historie, kon worden toege^ laten (des neen), dan zal de kenner toch terstond beseffen, dat elke redetwist over afgeleide onderwerpen hier doelloos wordt, zoolang men niet vooraf over dit alles beheerschende uitgangspunt tot klaarheid is gekomen.

Gelijk het thans staat, maakt het op ons niet den allerminsten indruk, zoo dikwijls Ds. Ten Hoor van uit zijn nominalistisch standpunt allerlei op-en aanmerkingen tegen allerlei zinsneden en uitdrukkingen inbrengt, want ons antwoord is bijna onveranderlijk gereed Ongetwijfeld, zoo is het, als de Nominalisten gelijk hebben', maar het is niet zoo, als we met de vaderen het Nominalisme verwerpen.

En omgekeerd zou tegenbetoog onzerzijds niet den minsten indruk op den geachten recensent maken, want onze realistische opvatting zou er nooit bij hem ingaan.

Hieraan, en niet aan onwil, is het dan ook toe te schrijven, dat de geachte reeen sent zoo lang en zoo sterk op de enkele boomen tuurde, dat hij van het bosch niets zag,

Op boom na boom loopt hij toe, om microscopisch, elk rimpeltje in schors of blad te bezien.

Zijn vaardigheid in deze botanische detail critiek wekte soms onze bewondering.

Maar dat er ook hier een universale in rebus school, waarom de enkele res bestonden, hetwelk ze dienden, en waarin ze haar kracht deden uitkomen, kon door hem op zijn standpunt, niet gegrepen worden. Tot deze korte opmerkingen bepalen we ons.

Geheel zwijgen mochten we niet, daar zelfs de schijn niet mag bestaan, alsof we van deze critiek geen goede nota namen, noch ook die andere nog bedenkelijker schijn, alsof ze ons ook maar op een enkel punt geschokt had in onze overtuiging.

Doch meer mogen we van onze lezers toch niet vergen.

Uit vreeze van reeds te ver te zijn gegaan, zijn we zelfs geneigd, reeds nu onze ver ontschuldiging aan te bieden, zoo iemand achten mocht, dat we de voegzame termen, waarop zijn geduld mocht gesteld, over schreden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen