Philosophie.

Voor eenigen tijd gaf het Geref. Volksblad een beschouwing over de Philosophie ten beste, die onzerzijds nog steeds op een antwoord wacht.

De redactie kwam in goed Gereformeer-4fn zin uit den hoek, te keer gaande de steeds door onze vaderen bestreden meening alsof de Philosophie als zoodanig uit den booze ware.

Met breede flinke citaten uit Calvijn, waaraan de geachte schrijver zijn onvoorwaardelijke adhaesie gaf, werd zelfs uit de oude heidensche Philosophie aangetoond, hoeveel kostelijks er ons in geboden was.

Alleen maar... aan Kant toegekomen, sloeg der redactie de schrik om het lijf.

Sinds Kant was alles op wijsgeerig gebied op hol geslagen.

Tegen de Philosophie na Kant moesten we ons deswege onvoorwaardelijk te weer stellen, en deze plicht drong den gcachten schrijver o. m. aan met een beroep op hetgeen Dr. Kuyper zelf over het pantheïstisch karakter der nieuwere Philosophie leeraarde in de Verflanwing der grenzen.

Mogen we liierop kortelijk antwoorden, en wel met te wijzen op twee distinctiën, waarvan de ééne onhoudbaar, en de andere over het hoofd gezien is?

De eerste distinctie is de tegenstelling door den geachten schrijver gemaakt tusschen de oude en de nieuwe Philosophie.

Wel toch erkennen ook wij gulweg, dat er tusschen beide Philosophieën allerlei onderscheid bestaat, maar wat we ontkennen is, dat ze principieel verschillen.

Volstrekt niet nu eerst is de pantheïstische Philosophie opgekomen, maar ze bestond oudtijds evenzeer.

Het uitgangspunt der nieuwe'; Philosophie is geen ander dan dat der oude was.

Dezelfde schakeeringen die zich toen voordeden, doen zich ook nu voor.

De nieuwe Philosophie spreekt in anderen vorm, in den vorm van óns negentiendeeeuwsch bewustzijn, in plaats van in den vorm van het bewustzijn der ouden, maar in den grond der zaak vloeien ze-beide uit dezelfde bron, en leiden ze beide tot dezelfde resultaten.

Laat ons er slechts op wijzen mogen, dat de philosofen zelven tegenwoordig weer op het verleden teruggaan. Met Trendelenberg is toch een richting aan het woord gekomen, die opzettelijk óver Kant, weer op Aristoteles terug wil. Ook Carl Heyder, van Erlangen, A. L. Kym, van Zurich, en de bekende Fr. Ueberweg sloten zich, geheel of ten deele, hierbij aan.

De tegenstelling, alsof de oude Philosophie ons in het gevlei zou liggen, en alsof eerst met Kant het eigenlijke kwaad was opgekomen, is dan ook geen oogenblik houdbaar. Veeleer kan men zeggen, dat eerst, na Kant, ia Schelling de groote wijsgeer is opgestaan, die er zich meer dan een der oudere philosofen op heeft toegelegd, om de beginselen van de Philosophie met de beginselen onzer Christelijke belijdenis kwansuis in overeenstemming te brengen.

Zelfs de leer der heilige Drievuldigheid kwam weer in eere.

Zóó gesteld gaat deze eerste dus volstrekt niet door. distinctie

Verzuimd is daarentegen het maken van een geheel andere distinctie, die hier juist het geschil beheerscht.

Er moet namelijk onderscheiden worden tusschen die Philosophie, die fortneel het denken, in den denker onderzoekt, en die andere, die materieel den inhoud der gedachte poogt in systeem te brengen.

Even gevaarlijk en bedenkelijk nu als die materieele Philosophie op den wortel des ongeloofs is, even leerzaam en ook voor ons uiterst belangrijk is die formeele wijsbegeerte.

Logica, Dialectiek en Grammatica zijn nooit uit het Woord onderwezen, maar altoos uit den denkenden mensch door den denkenden mensch.

Van die formeele wijsbegeerte nu was oudtijds Aristoteles de groote leermeester, en onze vaderen hebben steeds dankbaar de gave aanvaard, die ons, als denkende Christenen, voor ons denken in Aristoteles gegeven was.

Juist zoo nu als Aristoteles in de oude Philosophie de leermeester van het formeele denken was, zoo is ook Kant in onze eeuw op dat gebied een man van geheel éénigc beteekenis geweest.

Niet in dien zin, alsof we ons bij elk van zijn resultaten op het gebied van het formeele denken hadden neer te leggen. In dat opzicht haalt hij niet bij Aristoteles.

Maar Kant is nog dieper in deze stof doorgedrongen, heeft nóg gewichtiger vraagstukken aan de orde gesteld, en daardoor een inzicht ontsloten in een wereld, die, tot op hem toe, meer gegist dan Waarlijk gekend werd.

Uit dien hoofde heeft elk denker en elk wetenschappelijk man, na Kant, met Kant te rekenen.

Niet om zijn materieele Philosophie over te nemen, en zelfs niet om zijn formeele resultaten eenvoudig na te praten, maar wel, omdat geen man van wetenschap thans meer de vraagstukken ignoreeren kan of mag, die Kant gesteld heeft.

Deze verplichting rust ook op den Gereformeerden theoloog.

Rust met name op een iegelijk, die een Gereformeerde Dogmatiek of Theologische Encyclopaedie schrijft.

Ook de schrijver der ten vorigen jare verschenen Encyclopaedie zou uit dien hoofde zijn plicht verzaakt, en knutselwerk in steden van wetenschappelijken arbeid geleverd hebben, indien hij gedaan had, alsof Kant er niet geweest ware.

Voor het overige behoeft in dit weekblad de schrijver dezer Encyclopaedie niet verdedigd te worden tegen de aanklacht, alsof hij materieel een andere dan de Christelijke wijsbegeerte verdedigd had, noch ook tegen het verwijt, alsof hij de Theologie in staat van afhankelijkheid tegenover de pantheïstische Philosophie geplaatst had.

De weerlegging van al zulke vermoedens is in de Encyclopaedie zelve breedvoerig gegeven.

En in elk geval hoort zulk een wetenschappelijk betoog in een populair weekblad niet thuis.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen