„Vaderlandsch”.

Amsterdam, 3 Juni 1898.

Op het Pruissische Hof willen we daarom nog met een woord terugkomen, omdat juist de vorige week aan dat Hof, nu bij een kerkelijke handeling, nogmaals een woord gesproken werd, dat opnieuw bevestigt, langs wat bedenkelijke zijpaden men met de Luthersche leer van het Episcopaat der Landsvorsten afdoolt.

Twee keizerlijke prinsen werden wat men in die kerk noemt „confirmirt", of gelijk wij zouden zeggen, tot het heilig Avondmaal toegelaten, de ééne op 16-de andere op I s-jarigen leeftijd. En nu melden de bladen, dat de oudste, de erfprins en troonopvolger, bij die gelegenheid betuigde, het Evangelie te belijden en ... trouw aan Koning .... Jezus? , neen trouw aan den koning van Pruisen te zweren, en tot zijn laatsten druppel bloed voor het vaderland te zullen veil hebben.

Ware zulk een verklaring nu afgelegd, bij zijn benoeming tot generaal, men zou het verstaan en goedkeuren. Maar wat te zeggen van een doen van openbare belijdenis in Christus' kerk, en dan er niets van te gevoelen, dat men zich hier op een terrein beweegt, waarop Christus Koning is, en met voorbijgang van dien Koning der kerk, een eed van trouw te zweren niet aan Jezus en het Godsrijk, maar aan een aardsch vorst en aan het aardsche vaderland.

Ware dit nu de onbezonnen daad van een jeugdigen prins geweest, wie zou er over spreken.' Maar onbezonnen was dit zeggen natuurlijk niet, en heel de ongeloovige pers heeft zich dan ook beijverd deze woorden heel Duitschland door wereldkundig te maken; iets wat, tnet name in Duitschland, niet zou geschied zijn, indien de keizer er zich tegen verzette.

Het was dan ook niet te merken, dat men er in Duitschland iets verkeerds in vond. Althans de mededeeling ging in niet één blad, voorzoover we weten, verzeld van opmerking of critiek.

Blijkbaar vond men alzoo in Duitschland, dat het zoo in goeden stijl was, naar oude tradition, in forme als zulks behoorde.

En hierin ziet men nu opnieuw het noodlottig gevolg van die valsche vermenging van geestelijke en politieke macht, die te

kwader ure in dat Episcopaat van Landsvorst gehuldigd is. den

Is de vorst van het land, omdat hij politiek hoofd van den Staat is, daarom tevens en eo ipso hoofd van de Landskerk, dan wordt de kerk aan het Landsbelang ondergeschikt gesteld. De Staatsmacht heerscht dan in de kerk, en maakt de kerk aan haar belangen dienstbaar. Zulk een kerk wordt dan de belichaming van den godsdienst in den Staat en de aldus opgevatte godsdienst moet dan strekken, om de onderdanen in onderworpenheid te houden, en aan heel het Staatswezen een gewijd en geheiligd karakter te geven.

Niet vorst en land gevoelen dan een roeping tegenover het Godsrijk, maar de kerk als nationale belichaming van het Godsrijk moet als hoofddoel van haar bestaan een roeping vervullen tegenover vorst en land.

Het aardsche vaderland treedt dan, ook in de kerk, op den voorgrond, en stelt het hemelsche vaderland in de schaduw.

En op dit standpunt nu is het natuurlijk volkomen correct, zoo wie „belijdenis in de kerk doet", op grond van zijn trouw aan het Evangelie, dan ook in de eerste plaats er op bedacht is, niet om den krijgseed aan Jezus als Koning van het Godsrijk te zweren, maar den eed van trouvv^ aan zijn aardschen koning en aan zijn aardsche vaderland.

Met dien Pruisischen geest nu hebben wij ook ten onzent kennis gemaakt.

Onze eerste koning was te Berlijn over kerkelijke aangelegenheden geëndoctrineerd, en heeft in 1816, bij koninklijke dagorder, als ware hij een Pruisisch vorst geweest, kortweg over onze kerken beschikt, en het in ofïicieele stukken doen uitspreken, dat de souverein des lands als zoodanig hiertoe gerechtigd was. En in verband hiermede werd in art. 11 van het bekende reglement bepaald, dat steeds hoofddoel van alle kerkelijke ambtsbediening moet zijn, nu ja, ook allerlei Christelijke belangen te bevorderen, maar dan toch met. name, om „orde n en eendracht te bewaren, en liefde aan te kweeken voor koning en vaderland." Woor­

den, die, oppervlakkig bezien, o, zoo on­ t schuldig leken, want wie zou geen liefde l voor vaderland en koning willen aankwee-h ken, maar die natuurlijk een gansch andere v beteekenis verkregen, nu ze in die kerk d als „hoofddoel Mdin /^«'.(v/yZ'^ ambtsbediening" t werden aangegeven, en dat nog wel met k den koning voorop, en eerst na hem het n vaderland. n

Er is dan ook geen twijfel aan, of deze bepaling i.s uit den Berlijnschen geest hier overgewaaid, en hield de poging in, om ook hier te lande het vaderland boven het geestelijke belang der kerk te stellen.

Van trouw aan Koning Jezus is dan ook in heel het Synodale Reglement geen sprake. Veeleer vernietigt het Jezus' Koninklijke Souvereiniteit in zijn kerk, door de „hoogste wetgevende, rechtsprekende en besturende macht" d. i. de souvereiniteit, aan de Synode als Bestuur toe te kennen. Maar wel wordt nadruk gelegd op de trouw aan den aardschen koning. In die trouw vindt elk kerkelijk ambtsdrager zelfs een stuk van het „hoofddoel" van zijn kerkelijke taak.

Daaruit is dan ook de idee van de dusgenaamde „vaderlandsche kerk" opgekomen, niet om te zeggen, een kerk, waartoe heel het vaderland behoort, want de grootere helft van de Néderlandsche bevolking behoort niet tot de Ned. Hervormde kerk. Neen, maar om duidelijk uit te spreken, dat deze kerk een ander standpunt inneemt, dan alle overige kerken.

Die andere kerken dienen het vaderland vanzelf, doordat ze onder Jezus als haar Koning dienen, maar deze ééne kerk is een exceptie, ze is met de vaderlandsche zaak op buitengewone manier verbonden, ze is er om het vaderland. Het vaderland is het hoofddoel van haar bestaan.

Die andere kerken gevoelen zich deel van de „ééne, heilige, algemeene Christelijke kerk" op aarde, maar deze kerk gevoelt zich als een nationaal apart iets.

Deze voorstelling nu strookt geheel met de moderne beschouwing van de Staatssouvereiniteit en de Staatsoppermacht.

Al wat in den Staat is, dus ook de kerk, bestaat om en voor den Staat. De Staat is ook voor de kerk hoofddoel.

Vandaar dat juist de liberalen met dit denkbeeld van een, „vaderlandsche kerk, " zoozeer zijn ingenomen.

De Staat zorgt dan voor zulk een kerk door haar te begiftigen, en de kerk zorgt voor den vaderlandschen Staat, door als vaderlandsche kerk voor den Staat te leven.

Die kerk gaat dan met het Staatsieven op en neer.

Wat gist in het volk, moet nagisten in de kerk. Kerk en Staat gaan in elkander op, mits aldoor met dien verstande, dat de Staat bovenaan sta, en hoofddoel zij, en de kerk volge en diene.

Juist dientengevolge kan er dan ook van een Koningschap van Jezus in zulk een kerk geen sprake meer zijn. Dit zou conflict geven. Er kan maar één koning tegelijk wezen. En daar feitelijk de koning van het land koning ook van de kerk is, moge de naam van Jezus nog dienst doen om vroom gevoelen op te wekken, en een mystieke liefde te kweeken, maar van een Souvereiniteit van Jezus als Koning in zijn kerk kan geen sprake meer zijn.

De troon in de „vaderlandsche" kerk is vanzelf bezet.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen