Buitenland.

Engeland. Nog iets over Gladstone's gevoelen omtrent de verhouding van Kerk en Staat.

Het was te voorzien dat de hoogkerkelijke partij in Engeland de persoon van Gladstone gebruiken zou om haar standpunt in deze dagen te rechtvaardigen. Nu meer dan ooit gehandeld wordt over de extravagantiën van de Ritualisten door het optreden van den heer Kensit, en het standpunt van hen die Roomsche ceremoniën in de Episcopaalsche kerken trachten in te voeren, zeer aan critiek wordt onderworpen, ligt het voor de hand, dat men het gewicht van de getuigenis van den door geheel Engeland gevierden staatsman W. E. Gladstone in de schaal zoekt te leggen om zich te redden uit de benarde positie waarin men verkeert. Het is toch niet te ontkennen dat zij, die Roomsche praktijken in de Engelsche staatskerk zoeken in te voeren, zedelijk zwak staan. Immers wat zij doen is in strijd met de wet, en eene staatskerk kan alleen het privilegie van door den Staat onderhouden te worden, behouden, wanneer zij zich regelt naar de regelen, die door den Staat aangegeven worden voor de inrichting van haren eeredienst. Daarom zijn in Engeland velen afkeerig van de staatskerk, omdat zij deze gebonden weten aan de staatswet en zij overtuigd zijn dat eene Christelijke kerk alleen voor de souvereiniteit van Christus mag buigen.

Nu laat de National Church uittreksels afdrukken van lange redevoeringen van den grooten staatsman en leider der liberale partij in Engeland, welke gehouden zijn in een tijd toen hij nog niet zoo overtuigd was van de onrechtvaardigheid van een staatskerk in Wales of Schotland.

Daarentegen heeft de Liberation Society, dat is de vereeniging die er voor strijdt om de kerk vrij te maken van den Staat, eene brochure uitgegeven, tot titel dragende: , , Gladstone en de gelijkheid op godsdienstig gebied".

In dit geschrift komt het aan den dag, hoe de ontwikkeling van de denkbeelden van den staatsman, in zake de verhouding van kerk en staat geweest is. Er blijkt uit, hoeveel liefde Gladstone gevoeld heeft voor de Episcopaalsche kerk, en dat hij die liefde trachtte te toonen, door zijn streven om hare privilegiën te doen verdwijnen en door haar aan te raden, zich steeds meer te verlaten op de offervaardigheid van hare eigene kinderen. Ook was het zijne overtuiging dat rechtvaardigheid eischte, dat de Episcopale kerk van hare voorrechten afstand deed. Maar niet alleen de rechtvaardigheid, maar ook de hoogste belangen van het volk en van de kerk van Christus, eischen, dat er volkomen gelijkheid op godsdienstig terrein heersche.

Toch heeft, gelijk we reeds opmerkten, Gladstone niet altijd ovei deze zaak aldus gedacht.

Maar ook de verhandeHng over de verhouding van kerk en staat, en waardoor hij de gewenschte man voor de universiteit van Oxford werd, getuigt er van, dat al meende Gladstone toen nog dat de Episcopale kerk den financieelen steun der Overheid hebben moest, hij toch de kerk uit het rechte oogpunt beschouwde. Hij schreef in bedoeld geschrift: „De vereeniging van kerk en staat is voor de kerk van ondergeschikt belang. Hare grondslagen zijn op de bergen der heiligheid. Haar grondwet is kennelijk van goddelijken oorsprong.

Wanneer zij de zorgen van de overheid mocht komen te missen, dan is zij nog geroepen alle functiën uit te oefenen en heeft zij in deze naar volmaaktheid te streven. Haar toestand zou in geenen deele ellendig zijn, indien zij nogmaals de positie innam die zij had voor de regeering van Constantijn den Groote."

Men ziet hieruit, dat al wilde Gladstone in die periode nog den finantieelen band van de Episcopale kerk met den Staat aan de hand houden, hij toch niet fanatiek was op dit punt.

Maar zijn beschouwingen veranderden. Gladstone ging er voor ijveren dat de universiteiten zouden openstaan voor alle burgers. Zijn strijd voor de onderwijswet van 1870; zijn strijd in zake de kerkelijke belasting; zijn worsteling voor de vrijmaking van de lersch Episcopaalsche kerk; zijn aandeel in de discussiën over den parlementairen eed; dit alles bewijst dat Gladstone steeds meer in zijne beginselen bevestigd werd.

Ofschoon Gladstone zelf een Episcopaal was en bleef, toch werd hij in de politiek door zijn staatkundig beginsel gedrongen om steun te zoeken bij de mannen van de vrije kerken. Hij wederstond de pogingen van de tories (conservatieven) om Êngelands' invloed in de schaal te leggen ten behoeve van den Turk, den onderdrukker der Christenen. Het moest hem ergeren dat de groote meerderheid der „Church-

men" (voorstanders van de Episcopaalsche staatskerk) zoo onaandoenlijk waren. De groote staatsman sprak het dan ook openlijk uit, dat in de exclusieve Anglicaansche theoriën van den „Churchmen" wel iets was dat het gevoel van menschelijkheid verstikte. „Iemands gevoel voor gerechtigheid krimpt niet in, omdat hij gelooft in bisschoppen die over een diocese gesteld zijn; ook wordt iemands medegevoel voor het lijden onzer medemenschen niet minder gemaakt, omdat hij het leerstuk der apostolische successie belijdt; ook wordt zijn verontwaardiging over gedaan onrecht niet gesmoord, omdat hij troost vindt in de absolutie van een priester. Man voor man zijn de Anglicanen even rechtvaardig, even barmhartig, even braaf en waar als andere menschen. Maar waarom schieten hunne kerkelijke leiders zoo menigmaal te kort wanneer een crisis ontstaat? Het antwoord is gemakkelijk te geven. Omdat in de staatskerk alles wordt ondergeschikt gemaakt aan hare belangen."

Het komt ons voor dat ook in Nederland dit woord van den grooten staatsman wel mag worden overwogen. WINCKEL.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen