Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Buitenland.

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Buitenland.

9 minuten leestijd Arcering uitzetten

Duitschland.

Nog eens Dr. Schell.

De onderwerping van Dr. Schell aan de uitspraak van de congregatie van den Index blijft in Duitschland nog steeds het onderwerp van bespreking.

Het scheen eerst dat de Roomsche hoogleeraar van Würzburg zich zou verzetten, maar ten slotte boog hij toch voor de hiërarchie.

Dat de leeringen van Dr. Schell door de Roomschen moesten verworpen worden, begrijpt een ieder wanneer men weet, dat hij schreef:

„Ook de Godgeleerdheid Aveet zich slechts op één manier gebonden, - —-gebonden aan de feiten; ook zij kent slechts één kenmerk van werkelijkheid; dat de zaak in overeenstemming zij met de rede, volgens de hoofdwetten van alle ervaring en alle denken. Ook de theoloog kent maar één grens voor de wetenschappelijke vrijheid: de waarheid zooals hij haat heeft leeren inzien. En hij erkent als waarheid slechts . dat, wat zich uit de feiten laat bewijzen en wat in den diepsten zin geschikt is tot verklaring van de v/erkelijkheid en tot overwinning van alle onvolkomenheden en onvereenigbare tegenstrijdigheden." f h o i h d a

Zonneklaar blijkt uit deze woorden dat Schell a niet staat op het standpunt waarop een Roomsch d theoloog behoort te staan. Ze passen alleen in m den mond van mannen die de menschelijke rede ƒ als richtsnoer aannemen en van een bovennatuurlijke openbaring niets willen weten. è

De aanleiding tot het optreden van de congregatie die de censuur heeft over de uitko mende boeken schijnt verklaard te moeten worden uit het feit dat Dr. Schell het opb V z d treden der Jezuïeten' vooral in dé bekende zaak van Leo Taxil heeft veroordeeld. Maar het is volkomen te recht dat hij veroordeeld werd. Wie als bijv. de Re f. Kirchenzeitung Dr. Schell beschuldigt, dat hij zijn geweten heeft laten verknechteii, begrijpt het systeem niet waarop de Roomsche kerk is gebouwd. Zoolang men gelooft dat aan den Roomschen paus de macht is toegekend om als stedehouder van Christus op aarde over alle kerkelijke zaken te heerschen, zoo lang moet elkeen het hoofd buigen ook wanneer uit naam van den paus eene congregatie eene uitspraak heeft gedaan. De daad van Dr. Schell is dus volstrekt niet uit een zedelijk oogpunt af te keuren, al wekte zijne houding bevreemding. Immers een drietal dagen voor zijne onderwerping nam hij onder toejuiching van zijne studenten, den schijn aan alsof hij zich niet zou buigen onder het zijne geschriften veroordeelend vonnis. Toen sprak hij van „waarheidsmoed", plichtsvervulling", die nooit aan de opportuniteit mocht opgeofferd worden, een leeraar rnocht niet als een mummie zijn academisch leven doorbrengen en hij wilde niet door dubbelzinnigheid als een gebroken man leven.

Daarna verklaarde dezelfde Dr. Schell, dat uit de liefde tot de waarheid de gehoorzaamheid jegens de van God gestelde kerkelijke overheid voortvloeit. De eenling moet het offer der gehoorzaamheid brengen, want het welzijn van het geheel staat hooger dan dat van den enkelen mensch. Van zijn .standpunt uit had Dr. Schell beter gedaan met te verklaren, dat het heil van het individu gelegen is in zijne vereeniging met het geheel der kerk. Volkomen naar waarheid heeft Dr. Schell, althans van uit het Roomsche standpunt gesproken: „Alleen in het belang der waarheid heb ik ook tegenover het iierderlijk ambt de handeling der onderwerping volvoerd en wèl in den zin, dat waarheid en kerkelijkheid aan elkander verbonden is." Alleen is het te verwonderen dat dezelfde studenten die de eerste» verklaringen toejuichten welke er op schenen te wijzen dat Dr. Schell zou breken met Rome, ook een warm applaus deden hooren, toen hun hoogleeraar mededeelde, dat hij zijn tegenstand opgaf.

Dat de leer van Dr. Schell velen Roomschen verdacht voorkwam, was bekend; ook had men zeker wantrouwen in zijn leerlingen, die verdacht werden niet te gelooven aan de eeuwigheid der hellestraffen, en vreemde denkbeelden hadden in zake de leer der laatste dingen. Daarom werden de candidaten tot de priesterwijding uit Würzburg, vóór dat zij de wijding ontvingen, genoodzaakt om het Loteranense IV te, onderteekenen. Den dag vóór de wijding moesteta de candidaten niet alleen trouw zweren aan de geloofsbelijdenis van het concilie van Trente, maar ook aan het Loteranense IV en wel met de formule: ut tenint et tenet ecclesia.

Allen hebben wel aan dien eisch voldaan, doch er blijkt uit, dat Dr. Schell en zijne leerlingen met wantrouwende blikken werden aangezien. Daarom verwondert het ons te meer, dat Dr. Schell zijn Dogmatiek kon uitgeven met approbatie van den bisschop van Würzburg.

— Herleving van het Gereformeerd bewustzijn.

De Gereformeerden in Duitschland vormen bijna overal eene minderheid. De kinderen der Gereformeerden bezoeken voor een groot deel Christelijke staatsscholen waarop de Luthersche catechismus wordt geleerd.

Daarover heeft men zich zes jaren geleden bij de regeering beklaagd, en men kreeg ten antwoord, dat wanneer op het leerplan eener school de Lulhersche catechismus tot grondslag van het Godsdienstonderwijs gelegd werd, omdat de meerderheid der schoolgaande kinderen Luthersch is, dit niet insloot dat de Gereformeerde leerlingen genoodzaakt zouden zijn om den Lutherschen catechismus te leeren, zij zouden zich den catechismus kunnen eigen maken, die met hunne kerkgemeenschap overeenkomt. Daarom is het in de instellingen voor hooger onderwijs in het district Aurich, waar vele gereformeerde leerlingen gevonden worden, tot hiertoe gewoonte geweest dat bij het catechetisch onderwijs, de Luthersche of de Heidelbergsche catechismus tot grondslag gelegd werd, naar de kerk waartoe de leerlingen behooren.'In de overige inrichtingen voor hooger onderwijs in de provincie Hannover is het aantal leerlingen van Gereformeerden huize over het algemeen gering; aan het Gymnasium te Göttingen zijn er 39. Te Göttingen kunnen de Gereformeerden den Heidelberger Catechismus leeren. Hetzelfde is het geval op het Gymnasium te Goslor. De minister heeft nu aan het koninklijk provinciaal schoolcollege opgedragen, om te zorgen dat ook in andere instellingen voor Hooger onderwijs in de provincie Hannover, niemand genoodzaakt v, 'orden zal, om tegen den wil van ouders of voogden, den Lutherschen catechismus te leeren, en dat het een iegelijk zal vrij staan uit dien catechismus te leeren, die in de kerkelijke gemeenschap, waartoe de ouders behooren, geldig is.

Dit antwoord van den minister geeft den Gereformeerden in Pruissen moed om nu ook gedaan te krijgen dat op de lagere scholen de Heidelberger catechismus geleerd wordt door leerlingen van Gereformeerden huize. Het is ongetwijfeld een misstand, dat de Luthersche catechismus geleerd moet worden door kinderen wier ouders Gereformeerd zijn. Ook verheugt het ons dat er Gereformeerden in Duitschland gevonden worden die er voor strijden dat de Heidelberger catechismus door hunne kinderen op de school geleerd wordt. Doch wij vragen; zal het wel veel baten? De geest der school zal toch wel Luthersch blijven.

De onderwijzers veranderen niet al laten zij de Gereformeerde kinderen den Heidelberger opzeggen. Liever zagen wij dat de Gereformeerden in Duitschland waar dit eenigszins mogelijk is, gingen ijveren voor Vrije Gereformeerde hoogere en lagere scholen. Vooral is er behoefte aan eene hooge school op Gereformeerden grondslag.

Frankrijk.

De Protestantsche facul­ teiten in gevaar.

Elk jaar loopen de Protestantsche theologische aculteiten te Parijs en te Montauban gevaar om are rijkssubsidie te verliezen. Deze geldelijke ndersteuning is wel niet groot, ze beloopt voor edere faculteit ongeveer /14, 000 'sjaars, maar toch zonder haar loopen zij groot gevaar opgeeven te zullen worden, voor eenige jaren weren van het budget eenige rijksbeurzen voor anstaande dienaren der Protestantsche kerk fgenomen; daarin is voorzien door den arbeid er officieuse Synoden. Maar het is de vraag of en geneigd is om tot behoud der faculteit een 28, 000 'sjaars te offeren.

Wij yragen ons telkens af: Waarom volgt men n in Duitschland èn in Frankrijk niet het vooreeld, dat in Nederland door de oprichting der rije Universiteit gegeven is? Waarom niet de aak van de opleiding van aanstaande dienaren es Woords onttrokken aan de wisselende in-

vloeden der politiek? Nu heeft de afgevaardigde Mirman voorgesteld om de subsidie voor de Protestantsche faculteiten van het budget van onderwijs op dat van eeredienst over te brengen. Dit is schijnbaar van geen groote beteekenis; maar de ultramontanen rekenen er op dat wanneer eenmaal de subsidie van de Protestantsche faculteiten op het budget van eeredienst staat, zij weldra geheel zal komen te vervallen.

Het is toch bekend dat de Protestanten in dezen tijd bij het Fransche volk, als geheel genomen, niet in de gunst staan. Want de ultramontanen staan hen tegen, omdat zij een protest zijn tegen de Roomsche dwaalleer; de menschen van Libertijnsche richting verfoeien hen, omdat zij verdacht worden van Kngelsch Puritanisme in Frankrijk te willen invoeren. Als men den Engelschen Zondag eens in Frankrijk kreeg, en Engelsch-Puriteinsche zeden hun intocht deden, zou het uit zijn met het vroolijke en jolige leven der Franschen. Laat zich desnoods ook allerlei verkeerdheid openbaren, als de huichelachtige toestanden van E; ngeland maar niet in P'rankrijk komen! Aldus tracht men zich zelven wijs te maken dat men goed doet den Protestantschen invloed in Frankrijk tegen te staan. Het is ook daaruit te verklaren, dat het zooveel moeite kost om de waarheid in het proces Dreyfus aan het licht te doen komen. Wanneer Dreyfus geen Jood en hij, die voor Dreyfus opkwam, geen Protestant was, zou de zaak van den banneling op het Duivelseiland een geheel anderen loop gehad hebben.

Wanneer het den Ultramontanen en Radicalen vrij stond, verbanden zij opnieuw alle Protestanten uit Frankrijk, gelijk Lodewijk XIV deed door de herroeping van het edict van Nantes.

Oostenrijk.

Den gden Januari sprak de Evan­ gelische opperkerkeraad ten opzichte van de beweging die zich tegen Rome openbaart, uit, dat het niet goed was, dat men Roomschen zonder nauwkeurig onderzoek toeliet tot de kerken van de Augsburgsche (Luthersche) of Helvetische (Gereformeerde) belijdenis. Nu is deze vermaning niet te onpas. Immers velen willen als een demonstratie tegen de strooming in Oostenrijk die tegen Duitschland is, nl. de Czechische beweging, ook met de Roomsche kerk breken. Dat een kerkelijk college daartegen waarschuwt, is verblijdend. Het trekt echter de aandacht dat hetzelfde college niet een vriendelijk woord richt tot hen die niet uit bijoogmerken, maar uit behoefte des harten Rome willen vaarwel zeggen.

De A llgcmeine Evangelisch-Lutherische Kirchenzeitung wist toch te verhalen dat feitelijk bij onderscheidene overgangen tot de Luthersche of Gereformeerde kerk, godsdienstige motieven in het spel waren. Dit weet genoemd blad op grond van particuliere mededeelingen in Oostenrijk.

Vreemd klinkt het ons in de ooren dat m Oostenrijk een opperkerkeraad den scepter zwaait zoowel over de Luthersche als over de Gereformeerde kerk. Doch wanneer de kerken door den staat gesubsidieerd of liever onderhouden worden, dan moeten deze natuurlijk de beschikkingen van de overheid aannemen gelijk zij gegeven worden.

WlNCKEL.

Dit artikel werd u aangeboden door: Vrije Universiteit Amsterdam

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zondag 2 april 1899

De Heraut | 4 Pagina's

Buitenland.

Bekijk de hele uitgave van zondag 2 april 1899

De Heraut | 4 Pagina's